printlogo


printlogo


آیت‌الله‌العظمی مظاهری
نهاد اقتصاد بدون پیوست فرهنگی بیمار است

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت‌الله مظاهری، حضرت آیت‌الله حسین مظاهری در پیامی به اولین هم‌اندیشی رؤسای کمیسیون‌های فرهنگی اجتماعی شوراهای اسلامی شهر، که از 6 اردیبهشت به مدت دو روز به میزبانی اصفهان برگزار شد، آورده‌اند:

بسم‌الله الرحمن الرحیم

با اهدای سلام و گرامی‌داشت مقدم شما مسئولان محترم کمیسیون‌های فرهنگی و اجتماعی شوراهای اسلامی به دیار دانش و فرهنگ و هنر و جهاد، یعنی شهر تاریخی و ایمانی و فرهنگی اصفهان! در ابتدای سخن، از پیشگاه خداوند متعال توفیقات روزافزون‌تان را در خدمت هرچه بیشتر و خالصانه‌تر به فرهنگ و تمدن ملت بزرگوار ایران مسألت می‌کنم.

بی‌شک، وجود ظرفیت‌های مناسب قانونی در شوراهای شهر و مجموعه‌های شهری برای تأثیرگذاری مثبت و ارتقای سطوح و ابعاد فرهنگی و اجتماعی، اقتضا دارد تا شما مسئولان خدمت‌گزار با شناخت دقیق و بهره‌برداری شایسته از این ظرفیت‌ها، بسترها و زمینه‌های لازم را به‌منظور رشد فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی در شهرها ایجاد نمایید و از فرصت محدود مسئولیت خود، در جهت تعالی فکری و رفتاری شهروندان و افزایش سطح فرهیختگی و فرزانگی جامعه استفاده نمایید.

در این راستا اگرچه سخن، بسیار است؛ اما در این مجال کوتاه، لازم می‌دانم، به سه نکته اساسی اشاره کرده و توجه شما میهمانان گرامی را بدان جلب نمایم:

نخستین نکته، ضرورت توجه جدی به اهمیت بنیانی مقوله فرهنگ است.

اساساً فلسفه بعثت پیامبران الهی و نزول کتاب‌های آسمانی، به تصریح قرآن کریم، امر فرهنگ و اصلاح فرهنگی و دستیابی به فرهنگ مطلوب و به‌تعبیر دیگر، ایجاد تحول و تغییر وضعیت موجود نامطلوب فرهنگی، به وضعیت مطلوب توأم با دانش و بینش بوده است: «هو الذی بعث فی‌الأمیین رسولاً منهم یتلوا علیهم آیاته و ‌یزکیهم و یعلمهم‏ الکتاب‏ و‌الحکمة و‌إن کانوا من قبل لفی‏ ضلال مبین».

از این‌رو باید گفت: فرهنگ، زیربنای سایر ابعاد نهادی اجتماع از قبیل سیاست، اقتصاد و قانون و نظایر اینهاست و بنابراین مقوم و مقدم بر آنهاست و اصلاح و ارتقای آن نهادها، در گروی رشد و تعالی فرهنگ است.

نهاد سیاست و حکمرانی، بدون تکیه به فرهنگ و یا بی‌اعتنا به فرهنگ، سیاست خطرآفرین و مایه شر ملک و ملت است؛ چنانکه نهاد اقتصاد، بدون پشتوانه و پیوست فرهنگ، اقتصاد بیمار و ناتوان خواهد بود و متأسفانه باید گفت: به‌رغم آنکه بارها و بارها لطمه‌های سنگین بی‌توجهی به مقوله فرهنگ را در عرصه‌های گوناگون سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تجربه کرده‌ایم؛ اما هنوز هم، فرهنگ و موضوعات و مسائل فرهنگی، جایگاه شایسته خود را نه در برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌ها و نه در مقام اجرا و مدیریت‌ها، به دست نیاورده است و از این جهت، انصافاً «فرهنگ»، نهاد مظلوم جامعه ماست.

دوم: به فرهنگ باید به‌عنوان یک مقوله کاملاً تخصصی نگریسته شود. یکی از ابعاد مظلومیت فرهنگ همین است که همگان خود را مجاز به مداخله و اظهارنظر و ارائه طریق در این عرصه خطیر و سرنوشت‌ساز می‌دانند؛ در‌حالی‌که فرهنگ، یک باب تخصصی و ویژه است.

مسئولان و اعضای محترم کمیسیون‌های فرهنگی و اجتماعی شوراهای شهر و نیز متصدیان و دست‌اندرکاران سایر بخش‌های فرهنگی، هرگز نباید تصور کنند که صرف ریاست و مسئولیت آنان در این بخش‌ها، موجب تخصص و کاردانی آنان در مقوله فرهنگ و مسائل فرهنگی خواهد شد؛ بلکه باید علاوه بر اینکه به‌طور جد، مجهز به شناخت لازم از مسائل نظری و مشکلات عملی در صحنه فرهنگ باشند، قطعاً از فکر و مشورت متخصصان و اندیشمندان در این عرصه نیز کمال استفاده را بنمایند و به سخن و نقد و نظر آنان، توجه جدی و التزام عملی داشته باشند و هیچ‌گاه و به هیچ‌عنوان خود را مستغنی از آراء و انظار متفکران و اصحاب فرهنگ نشمارند. بدون شک شیوه‌های رویارویی با موضوعات و مسائل و مشکلات فرهنگی و خصوصاً تضاد و تنازع فرهنگ‌ها و نیز تنوع و تکثر خرده‌فرهنگ‌ها در دنیای معاصر، نیازمند شناخت علمی و مطالعه هدفمند و بهره‌گیری از عالمان و متخصصان اندیشه‌ورز است.

سوم: در عرصه فرهنگ که مجموعه‌ای از باورها، اندیشه‌ها، ذخیره‌های فکری و ذهنی، عواطف و احساسات و اراده‌ها و خواسته‌های انسانی است‌ و بدین ترتیب، وجه درونی و باطنی انسان و جوامع انسانی را تشکیل می‌دهد، آنچه مهم‌تر از آرمان‌ها و ارزش‌هاست، راه‌ها و روش‌هاست. چه بسیار ارزش‌های متعالی که در پای روش‌های نادرست، ذبح شده‌اند و مسیرها و راه‌های غلط، آن آرمان‌های درست را بد و زشت، جلوه داده‌اند. در این زمینه توجه به این مطلب مهم، لازم است که شیوه قرآنی اصلاح فرهنگی، شیوه انگیزش از درون بر پایه دو عامل آگاهی و انتخاب است؛ نه شیوه اجبار و سیطره!

قرآن کریم تصریح می‌فرماید که دعوت به طریق صلاح و سداد یعنی راه خداوند، باید با ابزار سه‌گانه حکمت و موعظه حسنه و جدال أحسن انجام پذیرد: «ادع إلی‏ سبیل ربک بالحکمة و‌الموعظة الحسنة و‌ جادلهم بالتی‏ هی أحسن إن ربک هو أعلم بمن ضل عن سبیله و ‌هو أعلم بالمهتدین»؛ حکمت به‌عنوان سخن عالمانه توأم با بینش که بیان‌گر حقایق روشن است و موعظه حسنه؛ یعنی اندرز نیکو که خیرخواهانه و پندآموزانه است، و جدال أحسن به‌عنوان شیوه برتر گفتگو که موانع ذهنی مخاطب مخالف را به چالش می‌کشاند، ابزارهای سه‌گانه بسیار مهمی است که در این آیه شریفه، به‌عنوان وسایل مهم دعوت‌گران الهی و اصلاح‌گران فرهنگی برشمرده شده و بیان‌گر این واقعیت اساسی است که دعوت اصلاحی، باید عقل و قلب مخاطبان را تحت تأثیر قرار دهد و عملاً بستر انتخاب آگاهانه و آزادانه را برای آنان فراهم سازد و از این‌رو اجبار و اکراه در این مسیر نمی‌تواند سازنده باشد: «فذکر إنما أنت مذکر، لست علیهم بمصیطر»، «نحن أعلم بما یقولون و‌ما أنت علیهم بجبار فذکر بالقرآن‏ من یخاف وعید».

این تعالیم حیات‌بخش و انسان‌ساز باید سرمشق و مورد توجه و اندیشه همه برنامه‌ریزان و دست‌اندرکاران فرهنگی جامعه و از جمله شما مسئولان محترم فرهنگی اجتماعی شوراهای شهر باشد و ان‌شاء‌‌الله بتوانید با استفاده از این آموزه‌های وحیانی در مسیر ارتقای فرهنگی شهروندان، قدم‌های شایسته‌ای بردارید و به توفیق نائل آیید.

تأییدات الهی را برای همه شما عزیزان از خداوند سبحان مسألت می‌کنم.

والسلام علیکم ورحمة‌الله وبرکاته/ حسین المظاهری

٥ / شوال المکرم / ١٤٤٤- 6 / اردیبهشت / ١٤٠2