آیت‌الله محمد جواد فاضل لنکرانی
ارتباط روحانیت و مردم رمز قوام جهاد تبیین
بعد از گذشت 44 سال از پیروزی انقلاب اسلامی، هنوز مبانی فکری و فقهی انقلاب برای مردم، دانشجویان و حوزویان تبیین نشده و وارد کتب درسی نشده‌اند. یک نظر این است که امام(قد) نظریه ولایت فقیه را مطرح کردند و بر اساس آن انقلاب را شکل دادند. اما بنده گمان می‌کنم مسئله بسیار فراتر از این است و این‌طور نبود که امام بر اساس یک اجتهاد شخصی انقلاب را آغاز کرده باشند و این‌طور بفرمایند که ما روایاتی در باب فقها دیدیم و از این روایات اطلاق را فهمیدیم و این اطلاق اقتضا می‌کند که فقیه حکومت کند. دید امام(قد) نسبت به دین این بود که دین همان حکومت است، نه اینکه اسلام یعنی حکومت؛ بلکه دین حکومت است.
آیت‌الله محمد جواد فاضل لنکرانی در سخنانی به اهمیت تبیین مبانی علمی امام راحل در تشکیل حکومت و وظایف حوزویان در تبیین این مهم و دستاوردهای انقلاب اشاره نموده است که متن کامل آن در ادامه می آید.
نکاتی در اهمیت دهمین اجلاسیه جامعه مدرسین حوزه علمیه
الحمد لله رب‌العالمین و صلی الله علی سیدنا محمد و آله الطیبین الطاهرین المعصومین سیما بقیة‌الله فی الارضین و لعنت الله علی أعدائهم اجمعین؛ بنده از بزرگان جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و ریاست محترم جامعه، حضرت آیت‌الله حسینی بوشهری تشکر می‌کنم که اهتمام وافری برای برگزاری جلسه میان علمای بلاد و جامعه مدرسین دارند. در آستانه برگزاری دهمین اجلاسیه جامعه مدرسین حوزه علمیه و علمای تهران، سمنان و البرز هستیم. این جلسات در حفظ وحدت میان علمای اصیل انقلابی و ریشه‌دار و فقیهان و عالمان و نخبگان نقش مهمی دارد؛ چرا که این بزرگان به دنبال خدمت به انقلاب و مردم و حفظ انقلاب هستند. این وحدت و انقلاب آثار بسیار خوبی در پی دارد. این اجلاسیه در زمانی برگزار می‌شود که با دو مسئله بسیار مهم روبرو بوده‌ایم. اول مسئله هجمه بسیار حساب شده دشمن، و به فرمایش رهبر معظم انقلاب یک جنگ ترکیبی که شامل همه ابعاد بود. این اغتشاشات کشور را بسیار متلاطم کرد و یکی از اهداف مهم آن نیز روحانیت بود. دیدیم که طراحی به این شکل بود که روحانیت را از چشم مردم بیندازند و اعتبار روحانیت را از بین ببرند. کسانی که در طول بیش از هزار سال دین را برای مردم باقی نگاه داشته‌اند، روحانیون هستند. ما از این ماجرا عبور کردیم و در اجلاسیه هم ابعاد این اغتشاشات بررسی خواهد شد. مسئله دوم هم راهپیمایی بسیار تاریخی مردم ایران در 22 بهمن سال 1401 بود که نقطه عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی بود.
ضرورت آشنایی روحانیت و کارگزارن با ابعاد مختلف جهاد تبیین
لازم است ابعاد مختلف جهاد تبیین در درجه اول برای روحانیون و مسئولان و افراد تأثیر‌گذار و تصمیم‌گیر و کسانی که در جامعه دارای نفوذ کلمه هستند روشن باشد. چرا که این افرد می‌خواهند وارد میدان جهاد تبیین بشوند. باید بدانند ابعاد ماجرا چه بوده است و دشمن از چه نقاط ضعفی استفاده کرده است. چرا که دشمن موفق شد بخشی از جوانان را فریب بدهد و از آنان استفاده کند و این یک مسئله اساسی است. یعنی در اجلاسیه جامعه مدرسین و علمای بلاد در درجه اول باید این مسائل تبیین بشود. رهبر معظم انقلاب مکرر راجع به دشمن‌شناسی صحبت می‌کنند. در قضایای اخیر هم باید بدانیم دشمن از کجا و چگونه و با چه طرحی کار را آغاز کرد تا در صدد مقابله با این طراحی بربیاییم. بنابراین ابتدا ابعاد رسانه‌ای، فرهنگی، اقتصادی و... این اغتشاشات به‌وسیله کارشناسان و برای مسئولین نظام و علما تبیین بشود و این یک بعد از جهاد تبیین است.
ضرورت تبیین مبانی انقلاب اسلامی برای نسل جوان
همچنین باید این نتیجه‌گیری را به مخاطبین و نسل جوان امروز منتقل کنیم. چرا که هنوز مبانی اصلی انقلاب برای جوانان دهه‌های هشتاد و نود بیان نشده است! هنوز هم در جامعه عده‌ای گمان می‌کنند این انقلاب تنها ریشه شیعی محض داشته است و با استفاده از این حربه تلاش می‌کنند تا اهل سنت را از انقلاب و نظام جدا کنند. آیا این‌طور است که انقلاب ما دارای ریشه شیعی محض است و یا اینکه ریشه در قرآن کریم دارد؟ البته باید توجه داشت که به‌طور مسلم ویژگی‌های مذهب اهل‌بیت(ع) در پیروزی و استمرار انقلاب جایگاه مخصوص خودش را دارد، اما ابتدا باید برای نسل جوان و مردم روشن کنیم که دینداری چیست؟ آیا دین مجموعه‌ای از امور شخصی و جزئی است یا اینکه دین در حکومت هم دخالت دارد؟ این مسائل برای مردم بیان نشده است.
غربت اندیشه‌های امام راحل بعد از گذشت 44 سال از پیروزی انقلاب
بعد از گذشت 44 سال از پیروزی انقلاب اسلامی، مبانی فکری و فقهی که امام بر اساس آنها انقلاب را آغاز کردند برای مردم، دانشجویان و حوزویان تبیین نشده‌اند و وارد کتب درسی نشده‌اند. یک نظر این است که امام(قد) نظریه ولایت فقیه را مطرح کردند و بر اساس آن انقلاب را شکل دادند. اما بنده گمان می‌کنم مسئله بسیار فراتر از این است و این‌طور نبود که امام بر اساس یک اجتهاد شخصی انقلاب را آغاز کرده باشند و این‌طور بفرمایند که ما روایاتی در باب فقها دیدیم و از این روایات اطلاق را فهمیدیم و این اطلاق اقتضا می‌کند که فقیه حکومت کند. دید امام(قد) نسبت به دین این بود که دین همان حکومت است، نه اینکه اسلام یعنی حکومت؛ بلکه دین حکومت است. این بحث یک تحلیل مفصل علمی دارد که باید در جای خود به آن پرداخت.
چند نهاد انقلاب این مسئله را تحلیل کرده‌اند که امام در کتاب‌البیع‌شان می‌فرمایند: « الإسلام هو الحکومة بشؤونها، و الأحکام قوانین الإسلام، و هی شأن من شؤونها، بل الأحکام مطلوبات بالعرض، « کتاب‌البیع، ج2، ص: 633 » تحلیل این کلا م امام(قد) نیاز به بحث‌های بسیار فنی و اجتهادی دارد. یکی از مشکلات ما در طول 44 سال پس از پیروزی انقلاب این بود که برخی افراد از ابتدا انقلاب را با همه وجود قبول داشتند، اما به‌دلیل اینکه مبانی فکری آنها صحیح نبود، به آرامی از صف انقلابیون جدا شدند. بحث جهاد تبیین در درجه اول در حفظ انقلابیون و تثبیت آنها تأثیرگذاری دارد. جامعه مدرسین و علمای بلاد و فضلای حوزه علمیه باید مبانی فکری امام(قد) در انقلاب را به‌طور کامل برای خودشان حل کنند و اگر این مسئله به‌صورت مجمل و مبهم باشد، آثار آن در موضع‌گیری انسان آشکار می‌شود و در وقت به میدان آمدن کناره‌گیری می‌کند و در هنگام ابتلائات و امتحانات موفق نخواهد بود.
اهمیت تبیین اهداف و دشمنی مخالفان انقلاب اسلامی
نکته دیگر این است که ما بعد از انقلاب کارهای زیادی انجام دادیم. مسئولین نظام و کسانی که شبانه‌روز زحمت کشیده‌اند، امام(قد) و مقام معظم رهبری، دولت‌ها و مسئولین، دانشگاهیان و حوزویان، کارهای زیادی انجام داده‌اند و در ابعاد مختلف، کشور ما پیشرفت زیادی داشته است و این پیشرفت باعث مخالفت بیشتر دشمنان شده است. علامت موفقیت ما همین افزایش دشمنی دشمنان است. به‌عنوان مثال باید ببینیم جمعیت دانشجویان و تعداد کارخانجات و وضعیت صنایع و تکنولوژی کشور در قبل و بعد از انقلاب چه تفاوتی کرده است و همچنین توجه داشته باشیم که در طول این سال‌ها دشمن دائما در برابر پیشرفت کشور مانع‌تراشی کرده است. همچنین باید هدف و تلاش دشمن از مخالفت‌ها را بیان کنیم و بگوییم که دشمن، بیکار نبوده و به‌طور دائم مشغول دشمنی با انقلاب اسلامی است. ممکن است عده‌ای بگویند ایالات متحده چه کاری به اسلامی بودن حکومت ما دارد؟ ما باید برای مردم بیان کنیم که آنها با اصل اسلامی بودن و جمهوری بودن حکومت ایران مخالفت دارند.
ارتباط روحانیت و مردم، رمز قوام جهاد تبیین
نکته دیگر اینکه قوام مسئله جهاد تبیین، به ارتباط و همراهی روحانیت با مردم است. این ارتباط و همراهی راهکارهایی دارد. باید مردم احساس کنند که روحانیت دلسوز دنیا و آخرت آنهاست. در حالی‌که امروزه بخشی از جامعه نه از حقیقت روحانیت و نه از دلسوزی ایشان نسبت به مردم، باخبر نیستند. مردم باید بدانند که اگر در جایی یک مسئول دولتی بر خلاف قانون و شرع عمل می‌کند این روحانیت است که فریاد می‌زند و مردم باید این مسئله را ببینند و باور کنند. در اغتشاشات اخیر، دشمنان روحانیت را به‌عنوان هدف اول قرار دادند تا روحانیت را از میدان خارج کنند. دشمن می‌داند روحانیت چه قدرتی دارد، او می‌داند که روحانیت در تمام ساعات شبانه‌روز در مسجد و دانشگاه و در مراسم ازدواج و عزای مردم حضور دارد و تار و پود روحانیت با زندگی مردم عجین شده است و می‌خواهد این تار و پود را قیچی کرده و از بین ببرد. یعنی دشمن به‌جز اینکه با اصل دین و فقاهت مخالفت دارد، می‌خواهد روحانیت را از بین ببرد. مخاطب اصلی روحانیت مردم هستند و رسالت اصلی روحانیت برای جهاد تبیین این است که ارتباط بیشتری با مردم داشته باشد. بنده اعتقاد دارم در جلسه اخیر جامعه مدرسین و علمای بلاد راهکار بهبود کیفیت ارتباط روحانیت با مردم بحث و بررسی بشود.
امروز در سطح رسانه می‌بینیم که طلاب جوان کارهای زیادی انجام می‌دهند و به روستاها می‌روند و مشغول آبادانی روستا از لحاظ ساخت مسجد و مدرسه و درمانگاه می‌شوند. در گذشته هم فعالیت همین‌طور بود و روحانیت با مردم همراه بود و حتی در مسئله ارزاق عمومی مردم هم دخالت می‌کرد تا به مردم کمک بشود. این کار مدتی است که منسوخ و تعطیل شده است؛ اما باید کارگروهی تشکیل بشود و در هر شهری روحانیت در شریط حاد اقتصادی کار جهادی انجام بدهد. می‌دانیم که روحانیت در ماجرای کرونا کار جهادی انجام داد و این مسئله به‌عنوان سند افتخار روحانیت ثبت شد. اگر در کنار جهاد تبیین مسئله ارتباط محکم و وثیق روحانیت با مردم شکل نگیرد فایده‌ای نخواهد داشت.
مسئله جهاد تبیین ریشه در مفاهیم قرآنی و روایی دارد
ما می‌توانیم مسئله جهاد تبیین را به‌خوبی از آیات قرآن و روایات اهل‌بیت(ع) استفاده کنیم. آیه 52 سوره فرقان می‌فرماید: [فَلَا تُطِعِ الْکَافِرِینَ وَجَاهِدْهُمْ بِهِ جِهَادًا کَبِیرًا]، یکی از مصادیق جهاد کبیر، تبیین حقیقت دین است. پیامبر اکرم (ص) در روایتی می‌فرماید:«جاهدوا المشرکین بأموالکم و أنفسکم و ألسنتکم؛ نهج‌الفصاحه» با اموال و جان‌ها و مال‌هاى خود با مشرکان جهاد کنید. ألسنتکم یعنی در برابر دشمن حرف‌های محکم بزن. اگر دشمن مسلمانان را تهدید کردند، مسلمانان وظیفه دارند با گفتار و تهدید‌های قوی‌تر دشمن را سر جای خودش بنشانند. مصداق دیگر آن نیز تبیین حقیقت دشمن است. یعنی جهاد با زبان از مصادیق مهم جهاد تبیین است.
آیه 44 سوره نحل خطاب به پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: [وَأَنْزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ] و بر تو این ذکر (یعنی قرآن) را نازل کردیم تا برای مردم آنچه را که به آنان فرستاده شده بیان کنی. بین بیان و قرائت تفاوت وجود دارد. خداوند متعال نفرمود: ما قرآن را بر تو نازل کردم تا آن را برای مردم قرائت کنی بلکه می‌فرماید: لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ.
خواست رهبر معظم انقلاب و تأکید ایشان بر مسئله جهاد تبیین این‌طور است که مسئولین به‌صورت شفاف دایره کاری خودشان را برای مردم بیان کنند و به اشکالات مردم نسبت به خودشان پاسخ بدهند. به‌عنوان مثال امروزه در جامعه، مسئله تلاطم ارزی را می‌بینیم و یکی از حساس‌ترین دوران‌های اقتصادی را می‌گذرانیم. مسئولین باید برای مردم روشن کنند که این تغییرات به چه صورت انجام گرفته است و چرا قیمت‌ها به‌طور ساعتی تغییر می‌کند. به چه علتی ظرف مدت دو ماه قیمت دلار از 32 هزار تومان به 50 هزار تومان رسیده است. در کجای دنیا چنین مسئله‌ای سابقه دارد و چه کسانی این کار را انجام می‌دهند؟ مردم انتظار دارند مسئولین اقتصادی این مطلب را توضیح بدهند و مسئولین هم باید با صداقت و درستی با مردم رفتار کنند و صداقت و درستی به این معنی است که مسئله را به‌صورت شفاف برای مردم بیان کنند.
در قرآن کریم مسئله صدق در کنار مسئله عدل قرار گرفته است و می‌فرماید: [وَتَمَّت کَلِمَتُ رَبِّکَ صِدقًا وَعَدلًا]؛ أنعام/ ۱۱۵. بنابراین یکی از ارکان مهم جهاد تبیین صادق بودن مسئولین با مردم است. اگر امروز حادثه‌ای رخ می‌دهد، مسئول باید به سرعت آن را برای مردم روشن کرده و هشدارهای لازم را به مردم بدهد و حتی اگر مطالبه‌ای از مردم دارند آن را بیان کند. اما گاهی دیده می‌شود این مسئله در کشور به خوبی رعایت نمی‌شود. در مورد جهاد تبیین آیات متعددی در قرآن کریم وجود دارد. قرآن کریم در آیه 187 سورره مبارکه آل‌عمران می‌فرماید: [وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِیثَاقَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ لَتُبَیِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَلَا تَکْتُمُونَهُ فَنَبَذُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ وَاشْتَرَوْا بِهِ ثَمَنًا قَلِیلًا، فَبِئْسَ مَا یَشْتَرُونَ] خداوند تبارک و تعالی میثاقی را با انبیائی که کتابی به آنها داده شده است دارد که باید حقایق را برای مردم بیان کنند، کتمان نکنند. ما از این آیات به‌خوبی جهاد تبیین را استفاده می‌کنیم. رهبر معظم انقلاب عنوان بسیار راهبردی را به‌عنوان جهاد تبیین بیان فرمودند که از وظایف اصلی روحانیون در شرایط کنونی است. اما ابتدا باید ابعاد قضیه برای خود ما از دشمنی دشمنان و همچنین مسائل جاری جامعه روشن باشد و بعد روحانیت این مسائل را برای مردم هم بیان کند تا ان‌شاء‌الله نتایج خوبی را شاهد باشیم.
نکاتی در اهمیت دهمین اجلاسیه جامعه مدرسین حوزه علمیهالحمد لله رب‌العالمین و صلی الله علی سیدنا محمد و آله الطیبین الطاهرین المعصومین سیما بقیة‌الله فی الارضین و لعنت الله علی أعدائهم اجمعین؛ بنده از بزرگان جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و ریاست محترم جامعه، حضرت آیت‌الله حسینی بوشهری تشکر می‌کنم که اهتمام وافری برای برگزاری جلسه میان علمای بلاد و جامعه مدرسین دارند. در آستانه برگزاری دهمین اجلاسیه جامعه مدرسین حوزه علمیه و علمای تهران، سمنان و البرز هستیم. این جلسات در حفظ وحدت میان علمای اصیل انقلابی و ریشه‌دار و فقیهان و عالمان و نخبگان نقش مهمی دارد؛ چرا که این بزرگان به دنبال خدمت به انقلاب و مردم و حفظ انقلاب هستند. این وحدت و انقلاب آثار بسیار خوبی در پی دارد. این اجلاسیه در زمانی برگزار می‌شود که با دو مسئله بسیار مهم روبرو بوده‌ایم. اول مسئله هجمه بسیار حساب شده دشمن، و به فرمایش رهبر معظم انقلاب یک جنگ ترکیبی که شامل همه ابعاد بود. این اغتشاشات کشور را بسیار متلاطم کرد و یکی از اهداف مهم آن نیز روحانیت بود. دیدیم که طراحی به این شکل بود که روحانیت را از چشم مردم بیندازند و اعتبار روحانیت را از بین ببرند. کسانی که در طول بیش از هزار سال دین را برای مردم باقی نگاه داشته‌اند، روحانیون هستند. ما از این ماجرا عبور کردیم و در اجلاسیه هم ابعاد این اغتشاشات بررسی خواهد شد. مسئله دوم هم راهپیمایی بسیار تاریخی مردم ایران در 22 بهمن سال 1401 بود که نقطه عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی بود.
ضرورت آشنایی روحانیت و کارگزارن با ابعاد مختلف جهاد تبیینلازم است ابعاد مختلف جهاد تبیین در درجه اول برای روحانیون و مسئولان و افراد تأثیر‌گذار و تصمیم‌گیر و کسانی که در جامعه دارای نفوذ کلمه هستند روشن باشد. چرا که این افرد می‌خواهند وارد میدان جهاد تبیین بشوند. باید بدانند ابعاد ماجرا چه بوده است و دشمن از چه نقاط ضعفی استفاده کرده است. چرا که دشمن موفق شد بخشی از جوانان را فریب بدهد و از آنان استفاده کند و این یک مسئله اساسی است. یعنی در اجلاسیه جامعه مدرسین و علمای بلاد در درجه اول باید این مسائل تبیین بشود. رهبر معظم انقلاب مکرر راجع به دشمن‌شناسی صحبت می‌کنند. در قضایای اخیر هم باید بدانیم دشمن از کجا و چگونه و با چه طرحی کار را آغاز کرد تا در صدد مقابله با این طراحی بربیاییم. بنابراین ابتدا ابعاد رسانه‌ای، فرهنگی، اقتصادی و... این اغتشاشات به‌وسیله کارشناسان و برای مسئولین نظام و علما تبیین بشود و این یک بعد از جهاد تبیین است.
ضرورت تبیین مبانی انقلاب اسلامی برای نسل جوانهمچنین باید این نتیجه‌گیری را به مخاطبین و نسل جوان امروز منتقل کنیم. چرا که هنوز مبانی اصلی انقلاب برای جوانان دهه‌های هشتاد و نود بیان نشده است! هنوز هم در جامعه عده‌ای گمان می‌کنند این انقلاب تنها ریشه شیعی محض داشته است و با استفاده از این حربه تلاش می‌کنند تا اهل سنت را از انقلاب و نظام جدا کنند. آیا این‌طور است که انقلاب ما دارای ریشه شیعی محض است و یا اینکه ریشه در قرآن کریم دارد؟ البته باید توجه داشت که به‌طور مسلم ویژگی‌های مذهب اهل‌بیت(ع) در پیروزی و استمرار انقلاب جایگاه مخصوص خودش را دارد، اما ابتدا باید برای نسل جوان و مردم روشن کنیم که دینداری چیست؟ آیا دین مجموعه‌ای از امور شخصی و جزئی است یا اینکه دین در حکومت هم دخالت دارد؟ این مسائل برای مردم بیان نشده است.
غربت اندیشه‌های امام راحل بعد از گذشت 44 سال از پیروزی انقلاببعد از گذشت 44 سال از پیروزی انقلاب اسلامی، مبانی فکری و فقهی که امام بر اساس آنها انقلاب را آغاز کردند برای مردم، دانشجویان و حوزویان تبیین نشده‌اند و وارد کتب درسی نشده‌اند. یک نظر این است که امام(قد) نظریه ولایت فقیه را مطرح کردند و بر اساس آن انقلاب را شکل دادند. اما بنده گمان می‌کنم مسئله بسیار فراتر از این است و این‌طور نبود که امام بر اساس یک اجتهاد شخصی انقلاب را آغاز کرده باشند و این‌طور بفرمایند که ما روایاتی در باب فقها دیدیم و از این روایات اطلاق را فهمیدیم و این اطلاق اقتضا می‌کند که فقیه حکومت کند. دید امام(قد) نسبت به دین این بود که دین همان حکومت است، نه اینکه اسلام یعنی حکومت؛ بلکه دین حکومت است. این بحث یک تحلیل مفصل علمی دارد که باید در جای خود به آن پرداخت.
چند نهاد انقلاب این مسئله را تحلیل کرده‌اند که امام در کتاب‌البیع‌شان می‌فرمایند: « الإسلام هو الحکومة بشؤونها، و الأحکام قوانین الإسلام، و هی شأن من شؤونها، بل الأحکام مطلوبات بالعرض، « کتاب‌البیع، ج2، ص: 633 » تحلیل این کلا م امام(قد) نیاز به بحث‌های بسیار فنی و اجتهادی دارد. یکی از مشکلات ما در طول 44 سال پس از پیروزی انقلاب این بود که برخی افراد از ابتدا انقلاب را با همه وجود قبول داشتند، اما به‌دلیل اینکه مبانی فکری آنها صحیح نبود، به آرامی از صف انقلابیون جدا شدند. بحث جهاد تبیین در درجه اول در حفظ انقلابیون و تثبیت آنها تأثیرگذاری دارد. جامعه مدرسین و علمای بلاد و فضلای حوزه علمیه باید مبانی فکری امام(قد) در انقلاب را به‌طور کامل برای خودشان حل کنند و اگر این مسئله به‌صورت مجمل و مبهم باشد، آثار آن در موضع‌گیری انسان آشکار می‌شود و در وقت به میدان آمدن کناره‌گیری می‌کند و در هنگام ابتلائات و امتحانات موفق نخواهد بود.
اهمیت تبیین اهداف و دشمنی مخالفان انقلاب اسلامینکته دیگر این است که ما بعد از انقلاب کارهای زیادی انجام دادیم. مسئولین نظام و کسانی که شبانه‌روز زحمت کشیده‌اند، امام(قد) و مقام معظم رهبری، دولت‌ها و مسئولین، دانشگاهیان و حوزویان، کارهای زیادی انجام داده‌اند و در ابعاد مختلف، کشور ما پیشرفت زیادی داشته است و این پیشرفت باعث مخالفت بیشتر دشمنان شده است. علامت موفقیت ما همین افزایش دشمنی دشمنان است. به‌عنوان مثال باید ببینیم جمعیت دانشجویان و تعداد کارخانجات و وضعیت صنایع و تکنولوژی کشور در قبل و بعد از انقلاب چه تفاوتی کرده است و همچنین توجه داشته باشیم که در طول این سال‌ها دشمن دائما در برابر پیشرفت کشور مانع‌تراشی کرده است. همچنین باید هدف و تلاش دشمن از مخالفت‌ها را بیان کنیم و بگوییم که دشمن، بیکار نبوده و به‌طور دائم مشغول دشمنی با انقلاب اسلامی است. ممکن است عده‌ای بگویند ایالات متحده چه کاری به اسلامی بودن حکومت ما دارد؟ ما باید برای مردم بیان کنیم که آنها با اصل اسلامی بودن و جمهوری بودن حکومت ایران مخالفت دارند.
ارتباط روحانیت و مردم، رمز قوام جهاد تبییننکته دیگر اینکه قوام مسئله جهاد تبیین، به ارتباط و همراهی روحانیت با مردم است. این ارتباط و همراهی راهکارهایی دارد. باید مردم احساس کنند که روحانیت دلسوز دنیا و آخرت آنهاست. در حالی‌که امروزه بخشی از جامعه نه از حقیقت روحانیت و نه از دلسوزی ایشان نسبت به مردم، باخبر نیستند. مردم باید بدانند که اگر در جایی یک مسئول دولتی بر خلاف قانون و شرع عمل می‌کند این روحانیت است که فریاد می‌زند و مردم باید این مسئله را ببینند و باور کنند. در اغتشاشات اخیر، دشمنان روحانیت را به‌عنوان هدف اول قرار دادند تا روحانیت را از میدان خارج کنند. دشمن می‌داند روحانیت چه قدرتی دارد، او می‌داند که روحانیت در تمام ساعات شبانه‌روز در مسجد و دانشگاه و در مراسم ازدواج و عزای مردم حضور دارد و تار و پود روحانیت با زندگی مردم عجین شده است و می‌خواهد این تار و پود را قیچی کرده و از بین ببرد. یعنی دشمن به‌جز اینکه با اصل دین و فقاهت مخالفت دارد، می‌خواهد روحانیت را از بین ببرد. مخاطب اصلی روحانیت مردم هستند و رسالت اصلی روحانیت برای جهاد تبیین این است که ارتباط بیشتری با مردم داشته باشد. بنده اعتقاد دارم در جلسه اخیر جامعه مدرسین و علمای بلاد راهکار بهبود کیفیت ارتباط روحانیت با مردم بحث و بررسی بشود.
امروز در سطح رسانه می‌بینیم که طلاب جوان کارهای زیادی انجام می‌دهند و به روستاها می‌روند و مشغول آبادانی روستا از لحاظ ساخت مسجد و مدرسه و درمانگاه می‌شوند. در گذشته هم فعالیت همین‌طور بود و روحانیت با مردم همراه بود و حتی در مسئله ارزاق عمومی مردم هم دخالت می‌کرد تا به مردم کمک بشود. این کار مدتی است که منسوخ و تعطیل شده است؛ اما باید کارگروهی تشکیل بشود و در هر شهری روحانیت در شریط حاد اقتصادی کار جهادی انجام بدهد. می‌دانیم که روحانیت در ماجرای کرونا کار جهادی انجام داد و این مسئله به‌عنوان سند افتخار روحانیت ثبت شد. اگر در کنار جهاد تبیین مسئله ارتباط محکم و وثیق روحانیت با مردم شکل نگیرد فایده‌ای نخواهد داشت.
مسئله جهاد تبیین ریشه در مفاهیم قرآنی و روایی داردما می‌توانیم مسئله جهاد تبیین را به‌خوبی از آیات قرآن و روایات اهل‌بیت(ع) استفاده کنیم. آیه 52 سوره فرقان می‌فرماید: [فَلَا تُطِعِ الْکَافِرِینَ وَجَاهِدْهُمْ بِهِ جِهَادًا کَبِیرًا]، یکی از مصادیق جهاد کبیر، تبیین حقیقت دین است. پیامبر اکرم (ص) در روایتی می‌فرماید:«جاهدوا المشرکین بأموالکم و أنفسکم و ألسنتکم؛ نهج‌الفصاحه» با اموال و جان‌ها و مال‌هاى خود با مشرکان جهاد کنید. ألسنتکم یعنی در برابر دشمن حرف‌های محکم بزن. اگر دشمن مسلمانان را تهدید کردند، مسلمانان وظیفه دارند با گفتار و تهدید‌های قوی‌تر دشمن را سر جای خودش بنشانند. مصداق دیگر آن نیز تبیین حقیقت دشمن است. یعنی جهاد با زبان از مصادیق مهم جهاد تبیین است.
آیه 44 سوره نحل خطاب به پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: [وَأَنْزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ] و بر تو این ذکر (یعنی قرآن) را نازل کردیم تا برای مردم آنچه را که به آنان فرستاده شده بیان کنی. بین بیان و قرائت تفاوت وجود دارد. خداوند متعال نفرمود: ما قرآن را بر تو نازل کردم تا آن را برای مردم قرائت کنی بلکه می‌فرماید: لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ.
خواست رهبر معظم انقلاب و تأکید ایشان بر مسئله جهاد تبیین این‌طور است که مسئولین به‌صورت شفاف دایره کاری خودشان را برای مردم بیان کنند و به اشکالات مردم نسبت به خودشان پاسخ بدهند. به‌عنوان مثال امروزه در جامعه، مسئله تلاطم ارزی را می‌بینیم و یکی از حساس‌ترین دوران‌های اقتصادی را می‌گذرانیم. مسئولین باید برای مردم روشن کنند که این تغییرات به چه صورت انجام گرفته است و چرا قیمت‌ها به‌طور ساعتی تغییر می‌کند. به چه علتی ظرف مدت دو ماه قیمت دلار از 32 هزار تومان به 50 هزار تومان رسیده است. در کجای دنیا چنین مسئله‌ای سابقه دارد و چه کسانی این کار را انجام می‌دهند؟ مردم انتظار دارند مسئولین اقتصادی این مطلب را توضیح بدهند و مسئولین هم باید با صداقت و درستی با مردم رفتار کنند و صداقت و درستی به این معنی است که مسئله را به‌صورت شفاف برای مردم بیان کنند.
در قرآن کریم مسئله صدق در کنار مسئله عدل قرار گرفته است و می‌فرماید: [وَتَمَّت کَلِمَتُ رَبِّکَ صِدقًا وَعَدلًا]؛ أنعام/ ۱۱۵. بنابراین یکی از ارکان مهم جهاد تبیین صادق بودن مسئولین با مردم است. اگر امروز حادثه‌ای رخ می‌دهد، مسئول باید به سرعت آن را برای مردم روشن کرده و هشدارهای لازم را به مردم بدهد و حتی اگر مطالبه‌ای از مردم دارند آن را بیان کند. اما گاهی دیده می‌شود این مسئله در کشور به خوبی رعایت نمی‌شود. در مورد جهاد تبیین آیات متعددی در قرآن کریم وجود دارد. قرآن کریم در آیه 187 سورره مبارکه آل‌عمران می‌فرماید: [وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِیثَاقَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ لَتُبَیِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَلَا تَکْتُمُونَهُ فَنَبَذُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ وَاشْتَرَوْا بِهِ ثَمَنًا قَلِیلًا، فَبِئْسَ مَا یَشْتَرُونَ] خداوند تبارک و تعالی میثاقی را با انبیائی که کتابی به آنها داده شده است دارد که باید حقایق را برای مردم بیان کنند، کتمان نکنند. ما از این آیات به‌خوبی جهاد تبیین را استفاده می‌کنیم. رهبر معظم انقلاب عنوان بسیار راهبردی را به‌عنوان جهاد تبیین بیان فرمودند که از وظایف اصلی روحانیون در شرایط کنونی است. اما ابتدا باید ابعاد قضیه برای خود ما از دشمنی دشمنان و همچنین مسائل جاری جامعه روشن باشد و بعد روحانیت این مسائل را برای مردم هم بیان کند تا ان‌شاء‌الله نتایج خوبی را شاهد باشیم.