آیت‌الله اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه
ضرورت سالم‌سازی بازی‌های رایانه‌ای در برابر بازی‌های حامل فرهنگ بیگانه
مدیر حوزه‌های در درس خارج فقه تربیتی، در مبحث نقش بازی در تربیت، به برخی از احکام بازی‌های رایانه‌ای، حکم بازی‌های حامل فرهنگ بیگانه، شرایط بازی در بحث‌های حکومتی، ابعاد و مسائل بازی‌های رایانه‌ی و... مباحثی قابل توجه‌ی را مطرح نموده‌اند که در متن پیش رو به برخی موارد اشاره می‌گردد.
حکم بازی در احکام اولیه و ثانویهوقتی بازی را در فقه می‌آوریم، یک بار با عناوین اولی می‌بینیم و یک بار با عناوین عامه می‌بینیم. با عنوان اولی می‌بینیم که بازی‌هایی به‌طور خاص حرام شده است، بازی‌هایی به‌طور خاص ترغیب شده است؛ اما بسیاری از بازی‌ها به‌عنوان اولی چیزی ندارد. در اینجا ما گفتیم: در مقام عنوان اولی، حکم کلی جواز یا کراهت است؛ اما با لحاظ عنوان ثانویه چند عنوان داریم که حرام می‌کند و چند عنوان داریم که مکروه می‌کند و چند عنوان داریم که واجب یا مستحب می‌کند.
عنوان حرام یا کراهتوی در مورد اینکه بازی با عنوان ثانویه اگر عنوان‌هایی داشته باشد، حرام یا مکروه می‌شود، می‌گوید: در اتّصافش به حکم حرمت یا کراهت عناوینی وجود دارد که: اول: برد و باخت؛ دوم: فساد؛ سوم: نقشی که می‌تواند در ایجاد ملکات فاسده ایفا کند؛ چهارم: اینکه به‌نوعی تضییع وقت و ابطال اوقات باشد.
این‌ها عناوینی است که بازی را به سمت حرمت یا احیاناً کراهت می‌برد.
حکم بازی‌های حامل فرهنگ بیگانهبازیهایی که در دنیای غرب تولید می‌شود، مثل بازی‌های رایانه‌ای که حامل فرهنگ غربی است، حامل یک نوع بینش، نگرش و خلقیاتی است که با اسلام سازگاری ندارد؛ طبعاً حکم انجام این نوع بازی‌ها حداقلش کراهت است؛ ولی ممکن است به درجاتی برسد یا عناوینی پیدا کند که حتی حرام شود، مانند زمانی که مطمئن هستیم، این بازی یک ملکه رذیله‌ای را ایجاد می‌کند که نباید آن ملکه در انسان باشد یا در حدی تخریب‌های اجتماعی ایجاد می‌کند که موجب حرمت می‌شود.
مرجحات بازیمعالجه و درمان مدیر حوزه‌های علیمه، درباره مرجحات بازی می‌گوید: اگر بازی موجب معالجه امراض روحی شود یا مثلاً برخی از بازی‌های ورزشی موجب معالجه امراض جسمانی شود؛ یعنی اگر نقش بازی، نقش درمانی شد، آن‌وقت تابع این دو قسم است (درمان امراض روحی و درمان امراض جسمی)؛ یعنی وجوب یا استحبابش تابع این است که برحسب آن، مباحثی که در فقه طبابت گفته می‌شود که معالجه آن مرض واجب باشد یا مستحب، این نوع بازی نیز، انجامش واجب یا مستحب می‌شود.
رشد علمی و اخلاقی
اگر فردی بازی انجام دهد، برای اینکه یک نوع رشد علمی و روحی و اخلاقی پیدا کند، در این نوع از بازی نه بحث پیشگیری است و نه بحث درمان؛ بلکه برای ارتقای علمی و اخلاقی از بازی استفاده می‌کند؛ یعنی وقتی این جدول‌ها را حل می‌کند، دانش ریاضی‌اش بالا می‌رود.
این عنوانی است که مستحب است؛ مگر اینکه مقدمه واجبی شود که طبعاً عنوان وجوب غیری بر آن منطبق می‌شود. در مقدمه واجب، انطباق عنوان وجوب غیری بر او، لازم نیست مقدمه منحصره هم باشد. البته اگر بگوییم بازی کراهت یا حرمت دارد، آن‌وقت باید منحصر شود تا مقدم بر این شود.
کسب درآمد از راه بازی چه حکمی دارد؟اگر برای آن از نظر عقلایی ارزش قائل شوند که الآن هم ارزش قائل می‌شوند و یک فواید اجتماعی برای آن فرض کرده‌اند و شرع هم منع نکرده است، کسبش حلال است. اگر عقلا برای این منفعت محلله‌ای قائل‌اند، کسبش هم جایز می‌شود و شاید مصداق استحباب هم بشود.
حکم بازی با کودکان چیست؟یکی از عناوینی که می‌تواند، موجب یک نوع رجحانی شود، همین تصبّی یا تصابی است؛ یعنی آنجایی که طرف بازی می‌کند و هدفی جز رشد فرزندش ندارد و فقط برای این است که با بچه همدلی کند. اگر هیچ قصدی هم نداشته باشد؛ جز اینکه با بچه به‌صورت کودکانه رفتار کند، همین نکته کافی است و مستحب می‌شود.
شرایط بازی در بحث‌های حکومتی تابع چیست؟در بحث‌های حکومتی که شرایط بازی‌ها و ورزش‌ها می‌آید، این تابع عناوین کلی است. وقتی که می‌بیند، این‌ها برای سلامت جامعه یا برای دفع بعضی از مفاسد مؤثر است، این‌ها همه مفید می‌شود و استحباب پیدا می‌کند و احیاناً ممکن است، الزام و وجوب هم پیدا کند و تشخیص آن، با عرف و خود حکومت است.