در دهمین هم‌اندیشی رؤسا و معاونان مراکز و واحدهای پژوهشی حوزوی عنوان شد
بنیه‌های پژوهشی طرح‌های حوزوی همواره نیازمند تقویت و به‌روزرسانی هستند
دهمین هم‌اندیشی رؤسا و معاونان مراکز و واحدهای پژوهشی حوزوی با موضوع «بازسازی و آرایش جدید مراکز پژوهشی در راستای پاسخ‌گویی به نیازها» با سخنرانی آیت‌الله اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه، استاد علی‌اکبر رشاد رئیس شورای حوزه علمیه تهران و حجت‌الاسلام والمسلمین مقیمی‌حاجی معاون پژوهش حوزه‌های علمیه و با حضور جمعی از پژوهشگران و اساتید پژوهشی حوزه‌های علمیه به‌مناسبت هفته پژوهش، ۲۸آذر در سالن اجتماعات مدرسه علمیه معصومیه قم برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری حوزه، آیت‌الله اعرافی در این هم‌اندیشی ضمن تسلیت ایام سوگواری شهادت حضرت فاطمه زهرا(س) با بیان اینکه آن‌حضرت در عمر کوتاه خود در سایه‌سار عبادت ملکوتی، علم و اندیشه و دانش، خطبه فدکیه را می‌‌آفریند و در مدینه محور علم و دانش دینی و الهی برای اصحاب و زنان و مردان مدینه می‌‌شود، اظهار کرد: میراث اجتماعی، سیاسی، روشن‌گری و تبیین حضرت صدیقه طاهره(س) نقطه عطف تاریخی را رقم می‌‌زند و این‌ها اضلاع و ابعادی از زندگانی نورانی این بانوی عظیم‌الشأن است.
وی تصریح کرد: اگر قبول داریم که مقوله زن و خانواده مقوله راهبردی و استراتژیک دنیای معاصر است، بدون تردید الگوی فاطمه زهرا(س) حل‌کننده مشکلات و ارائه‌دهنده نظریات راهگشا در این مسیر است.
عضو شورای‌عالی حوزه‌های علمیه در بخش دیگری از سخنان خود، ضمن گرامی‌داشت هفته پژوهش و هفته وحدت حوزه و دانشگاه، با بیان اینکه تمام گزاره‌های مطرح شده در این نشست مورد دقت نظر دوستان در معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه قرار خواهد گرفت، گزارشی از طرح‌های کلان حوزه‌های علمیه ارائه و بر اهمیت نقش‌آفرینی و کنشگری پژوهشگران حوزوی تأکید کرد.
وی اظهار کرد: در سایه‌سار تلاش تمام همکاران‌مان، اسناد راهبردی و بلندمدت و برنامه ۵ ساله حوزه، با بیش از هزار شاخص، تنظیم و برش‌هایی از آن ناظر به ویژگی‌های مراکز، مدارس و حوزه‌های استانی ترسیم شده است.
آیت‌الله اعرافی تدوین ۳۰۰ طرح بنیادین و تحولی ناظر به رسالت‌های حوزوی را مورد توجه قرار داد و ابراز کرد: درختواره رشته‌های تخصصی حوزه‌های علمیه و طراحی ۸۰۰ رشته، گرایش و مقطع و تصویب بیش از ۴۰۰ رشته و گرایش آن در شورای گسترش حوزه‌های علمیه، تنها یکی از طرح‌های تحولی حوزه‌های علمیه است.
وی با اشاره به اینکه هم‌اکنون در حوزه‌های علمیه حدود ۱۰۰ رشته و گرایش در فرایند اجرایی قرار گرفته است، اظهار کرد: پژوهش، تحقیق، نوآوری و تولید، روح نظامات حوزه‌های علمیه است؛ همواره دست یاری تمام مراکز و بخش‌های پژوهشی حوزوی را برای نقش‌آفرینی در نقد و اصلاح و تکمیل درختواره، ترسیم سرفصل‌نویسی، تولید علم و اندیشه و بازتولید منابع و متون را می‌فشاریم.
مدیر حوزه‌های علمیه، با بیان اینکه همواره نیازمند تقویت و به‌روزرسانی بنیه‌های پژوهشی طرح‌های حوزوی هستیم، افزود: اگر تنها ۳۰۰ رشته و گرایش قوی و متقن حوزوی عملیاتی شوند، پایان‌نامه‌ها، تحقیقات پایانی و مقالات آن، ضمن توسعه مرزهای دانشی، دنیای اندیشه‌ای جهان را با دگرگونی مواجه خواهد ساخت.
وی افزود: جریان فقه معاصر، جریانی است که همراه فقه شیعه در حرکت بوده، بزرگان ما در هر عصری به مسائل نو می‌‌پرداختند؛ تلاش نموده‌ایم تا افزون بر رشته‌ها، در قلمروی آزاد حوزه نیز، دست نیاز دراز کرده و موضوع را عرضه و گروه‌های تقریر در درس‌ها شکل گرفته، جریان فقه معاصر را برای خلق محصولات ارزشمند به پیش ببریم.
عضو فقهای شورای نگهبان به سطوح مختلف تحقیقاتی در حوزه‌های علمیه اشاره و ابراز کرد: سطح اجتهاد مطلق با تمرکز بر یک حوزه، نیازمند تحدی در رشته‌ها به‌ویژه فقه معاصر است.
وی بر حرکت در قلمروی پژوهش‌های مورد نیاز نظام و جامعه تأکید و ابراز کرد: در مقوله علم سنجی در قلمرو علوم اسلامی و انسانی اسلامی، کارهای ارزشمندی آغاز شده است؛ ولی همچنان نیازمند حرکت جامع و جدی و مشارکتی چند نهاد هستیم تا حوزه‌های علمیه به پشتوانه تراث هزار ساله، به مقر علم‌سنجی و ارزیابی تولیدات علوم اسلامی و علوم انسانی اسلامی تبدیل گردد.
امام‌جمعه قم نقش‌آفرینی در فلسفه‌های مضاف و قلمروهای فقهی و اصولی را مهم ارزیابی نمود و گفت: امیدواریم با رویکرد ستادی، بتوانیم همچون فقه معاصر در عرصه فلسفه‌های مضاف و قلمروهای فقهی علوم انسانی اسلامی نیز، طرح‌های پویا و عملیاتی را اجرا نماییم.
آیت‌الله اعرافی ضمن تأکید بر اینکه معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه، آماده ایجاد پل ارتباطی میان مراکز پژوهشی با مجموعه‌های پژوهشی مدارس دینی است، در اشاره به موضوع معیشت هدفمند، طلاب، اساتید، مبلغان و پژوهشگران را از گروه‌های چهارگانه این طرح برشمرد.
فرهنگ کشور با فقر حوزه دانشی روبه‌رو استاستاد رشاد نیز در این نشست هم‌اندیشی، گسترش وصف‌ناپذیر پژوهشگران حوزوی را مایه مباهات و افتخار دانست و در ادامه ضمن تقدیر از تلاش‌ها و مجاهدت‌های آیت‌الله اعرافی، با بیان اینکه تدوین نظام فقه‌التربیه در مقیاس چند ده رشته تخصصی در حوزه و دانشگاه، تنها یکی از ثمرات تلاش‌های ایشان است، خاطرنشان کرد: تأسیس فقهی گسترده و ابداعی به‌لحاظ موضوع و مسائل و ساختار، تنها یکی از خدمات ارزشمند آیت‌الله اعرافی است.
این استاد حوزه و دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود، با تأکید بر اینکه در حال حاضر با دو مشکل اساسی و محسوس مواجه هستیم، اظهار کرد: کشور ما با مشکل معیشت و اقتصاد، فرهنگ، فکر، معرفت و شناخت روبه‌روست، علی‌رغم تلنگرهای رهبر فرزانه انقلاب اسلامی و ارائه راهبردهای پویا، متأسفانه مسئولان اجرایی و فرهنگی کشور آن‌گونه که باید بدان اهتمام نورزیدند.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه همواره نیازمند نظریه‌های اقدام و عمل در زمینه فرهنگ مقاومتی هستیم، ادامه داد: همواره در معرض تعارض و تهاجم فرهنگ‌های رقیب به‌ویژه فرهنگ تمدن غربی هستیم. باید کاری کنیم که فرهنگ ما آسیب‌ناپذیر و مقاوم باشد.
استاد رشاد افزود: کسانی که باید در مسیر ترسیم و تدوین فرهنگ مقاومتی در حوزه‌های مختلف قدم برمی‌‌دارند، باید اهل نظر حوزه دین بوده، ناظر به هویت دینی مردم ایران، طرح‌های پویای عملیاتی را ارائه نمایند؛ گام نهادن در این مسیر، نیازمند نقش‌آفرینی علما و اندیشمندان فاخر حوزوی در ترسیم مبانی و شاخص‌ها و مؤلفه‌های فرهنگ مقاومتی است. وی با تأکید بر اینکه بزرگترین رسالت حوزه‌های علمیه، نقش‌آفرینی در حوزه‌های فرهنگی و نهادینهسازی فرهنگ دینی است، بر بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور تأکید و تصریح کرد: باید سهم حوزه در بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور مشخص شود. با توجه به ترسیم گزاره‌های فرهنگی، حوزه تنها مجموعه‌ای است که توان نقش‌آفرینی در این عرصه را دارد.
استاد رشاد با تأکید بر اینکه فرهنگ دینی، باید با زدودن گزاره‌های غلط و جای‌گذاری گزاره‌های صحیح، در بازسازی ساختار فرهنگی نهادینه شود، اظهار کرد: اگر بتوانیم فرهنگ درآمیخته با معنویت را بازسازی نماییم، فرهنگ مستحکم و معتبری شکل خواهد گرفت که در مواجهه با تمام تهاجمات ایمن خواهد بود.
وی در بخش پایانی سخنان خود، با بیان اینکه متأسفانه فرهنگ کشور، با فقر حوزه دانشی روبه‌رو است، اظهار کرد: تا فرهنگ را خوب نفهمیم و مؤلفه‌ها، شاخص‌ها و قواعد حاکم بر آن را خوب ادراک نکنیم و فلسفه فرهنگ را مورد توجه قرار ندهیم، نخواهیم توانست، فقه فرهنگی و سایر رشته‌های مربوط به فرهنگ را بازتعریف و بررسی نمائیم.
سامانه تعاملی نیازسنجی راه‌اندازی شده است معاون پژوهش حوزه‌های علمیه نیز در این هم‌اندیشی، گزارشی از اهم موضوعات مطرح‌شده در هشتمین و نهمین هم‌اندیشی مدیران واحدهای پژوهشی و اقدامات مرتبط معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه ارائه کرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین مقیمی‌حاجی، در ابتدا به موضوع تقسیم کار پژوهشی و حمایت از پژوهش‌ها اشاره کرد و با بیان اینکه دبیرخانه حمایت از پژوهش‌های حوزوی، به سمت پژوهش‌های مهم و مورد نیاز نظام حرکت نموده، مزیت‌های نسبی مراکز را به‌صورت جدی مورد توجه قرار داده است.
معاون پژوهش حوزه‌های علمیه، بر اهمیت حمایت از پژوهش‌های مهم و بنیادین نظام اسلامی تأکید و ابراز کرد: معاونت پژوهش حوزه با راه‌اندازی دبیرخانه حمایت از طرح‌های پژوهشی، ۲۵ کمیته راه‌اندازی کرده و سعی نموده، اعضای آن از مراکز و گروه‌های مختلف پژوهشی باشند. هدف‌گذاری این کمیته‌ها، پیگیری پژوهش‌های راهبردی و کاربردی است و محصول کار این کمیته‌ها در سال اخیر، اولویت‌هایی است که استخراج شده است. نیازسنجی‌های میدانی از دستگاه‌های حاکمیتی و دولتی و رصدها و هم‌اندیشی‌های نخبگانی است تا هر پژوهشی در مسیر مسائل نظام اسلامی قدم بردارد.
وی بحث انحصار حمایت در عناوین ابلاغی و لزوم حمایت از پژوهش‌های بنیادین را مورد توجه قرار داد و اذعان کرد: دبیرخانه حمایت از طرح‌های پژوهشی با هدف پاسخ‌گویی به نیازهای عینی و کاربردی، ضمن تقسیم کار میان مراکز، حل مسائل نظام را هدف‌گذاری نموده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین مقیمی‌حاجی، در شرح اقدامات و اهم برنامه‌ها، به یافته‌های نیازسنجی و رصد‌های میدانی دبیرخانه حمایت از طرح‌های پژوهشی حوزه اشاره و خاطرنشان کرد: گروه‌های تخصصی با مدیریت شورای علمی، اولویت‌های بازبینی‌شده ناظر به پاسخ‌گویی به نیازهای جامعه را به‌روزرسانی کنند. وی بر اهمیت اجرای طرح‌های نیازسنجی دانشی و استانی تأکید و ابراز کرد: در عرصه نیازسنجی‌ها با رویکرد مسئله‌محوری، مبتنی بر نیازسنجی‌های صورت‌گرفته، تاکنون ۱۲ کتابچه مبتنی بر ۱۲ رشته علمی منتشر شده است.
معاون پژوهش حوزه‌های علمیه با تأکید بر اینکه سامانه تعاملی نیازسنجی به نشانی need.ismc.ir راه‌اندازی شده است، گفت: پژوهش‌های گروهی و استخراج پایان‌نامه‌ها، از دیگر تأکیدات مطرح در هم‌اندیشی‌های پیشین بود، در مسیر پژوهش‌های گروهی در قالب راه‌اندازی کانون‌ها، تاکنون بیش از ۱۰۰۰ کانون تشکیل شده است.
این استاد حوزه به اهمیت حمایت از پژوهشگران در حوزه تصریح و اضافه کرد: برای نخستین‌بار، سامانه پژوهشگران در سامانه نجاح حوزه تأسیس شده و برای بیش از ۵۸۰۰ نفر پرونده پژوهشی تشکیل و در کنار بخش پرونده آموزشی گنجانده شده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین مقیمی‌حاجی ابلاغ و نهایی‌سازی سرباز پژوهشگر را از دیگر رویکردهای نوین دبیرخانه توصیف کرد و افزود: بازنگری آئین‌نامه رتبه‌بندی پژوهشگران حوزوی، دستور‌العمل اجرایی‌شناسی و ارزیابی رتبه‌بندی پژوهشگران، ماده واحده اعطای مدرک علمی به دارندگان مقالات علمی و...، تنها بخشی از اقدامات در حوزه حمایت از پژوهشگران است.
وی ظرفیت‌های سامانه پژوهشگران و فناوران کشور را مورد توجه قرار داد و ابراز کرد: آئین‌نامه حمایت از اعضای غیر هیئت علمی با استقبال از طرح‌های گروه معارف، در صورت تأیید، از خدمات این سامانه بهره‌مند خواهند شد.
معاون پژوهش حوزه‌های علمیه، به تأسیس پژوهشکده مطالعات راهبردی در حوزه اشاره و خاطرنشان کرد: راه‌اندازی ستاد هوش مصنوعی و حمایت از رویکردهای پژوهشی ناظر به نیازهای فضای مجازی، از جمله اقدامات معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه است.
انقلاب اسلامی طرح‌های به‌روزی برای نیازهای جامعه و نظام داشته باشدرئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی نیز در این هم‌اندیشی، انقلاب اسلامی را انقلاب نهادینهسازی اسلام و جمهوری اسلامی را اقامه دین از بستر جمهور جامعه دانست و ابراز کرد: لازمه این امر این است که باید اسلام را به‌طور کامل معرفی نموده، جلوی نفوذ اندیشه‌های انحرافی را گرفته و با تجددگرایی افراطی مقابله نموده و از تجربه عبرت‌آموز مشروطه درس بگیریم.
حجت‌الاسلام والمسلمین نجف لکزایی با بیان اینکه در دوران مشروطه علمایی که علیه استبداد قیام کردند، طرح منسجمی برای ادامه کار و اداره جامعه نداشتند، اظهار کرد: انقلاب اسلامی اگر طرح‌های به‌روزی برای نیازهای جامعه و نظام نداشته باشد، دچار مشکل خواهد بود.
معاون پژوهش دفتر تبلیغات اسلامی، با تأکید بر اینکه باید آینده حکمرانی را روشن نموده، برای حکمرانی در بخش‌های مختلف در حوزه‌های علوم انسانی و مبانی اسلامی ایده، اندیشه و طرح داشته باشیم، گفت: باید صدها محور عرصه حکمرانی را که وظیفه و رسالتی حوزوی بر عهده پژوهشگران حوزه دین است، جدی بگیریم.
وی بر اهمیت رویکرد مسئله‌محوری در کنار کارکردگرایی تأکید و ابراز کرد: مسئله‌محوری معطوف به چرخه حکمرانی کشور شده، امتداد مسئله‌محوری در پژوهش‌های حوزوی مورد نیاز نظام در چرخه حکمرانی پیگیری شود.
تقویت مسئلهشناسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار استحجت‌الاسلام والمسلمین نگارش رئیس پژوهشگاه امام صادق(ع) نیز در این نشست، گفت: تقویت مسئلهشناسی در حوزه مسائل مورد نیاز نظام اسلامی و تبدیل نیازها به مسائل پژوهشی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
وی با بیان اینکه باید مشارکت علما و صاحب‌نظران دینی در عرصه حکمرانی مورد توجه قرار گیرد، افزود: جایگاه حوزه در جمع‌بندی، رصد و ارائه تحلیل مستند از اوضاع کشور و برون‌رفت از آن، بازنگری و بازطراحی نقش روحانیت و حوزه در شرایط جدید و تقویت ارتباط بین حوزه و نظام و مردم، همکاری و هم‌افزایی مستمر مراکز و مؤسسات پژوهشی حوزوی با یکدیگر و تدوین نظام ارزیابی کارآمدی پژوهش‌های حوزوی مسئله‌محور از دیگر تأکیدات در این زمینه است.
اهتمام به موضوع‌‌‌شناسی در نظام پژوهشیحجت‌الاسلام والمسلمین بیات رئیس مرکز موضوع‌‌‌شناسی احکام فقهی هم در این نشست، ضمن تأکید بر اهمیت توجه به موضوع‌‌‌شناسی در نظام پژوهشی حوزه‌های علمیه، تصریح کرد: اگر موضوع‌‌‌شناسی را نیمه اول اجتهاد هم ندانیم، این مهم، هم‌ردیف دیگر مباحث مهم حوزوی است و باید در نقشه جامع پژوهش‌های حوزوی، به این امر توجه ویژه‌ای داشته باشیم.
لزوم توجه به افراد در مسئله‌‌‌شناسی‌های مبتنی بر تصمیم‌گیری‌های حاکمیتی حجت‌الاسلام والمسلمین رضا مهکام رئیس انجمن علمی روان‌شناسی اسلامی حوزه نیز در این نشست، با بیان اینکه در مسئله‌‌‌شناسی‌های مبتنی بر تصمیم‌گیری‌های حاکمیتی باید افراد مورد توجه قرار گیرند، اظهار کرد: متأسفانه هنوز هیچ تعریفی به‌عنوان هویت فرد مسلمان که در آن تمام شاخص‌ها و وظایف همه جریان‌های نقش‌آفرین در آن دخیل باشد، نداریم. لذا برای طراحی هویت فرد مسلمان، نیازمند حرکت به سمت پژوهش جامع و همکاری و هم‌افزایی تمام مراکز پژوهشی هستیم.
توجه به محورهای مختلف جهاد تبیینحجت‌الاسلام والمسلمین عبادی معاون پژوهش جامعة المصطفی نیز ضمن ارائه گزارشی از فرایند ترسیم فرازهای مختلف جهاد تبیین در این نهاد، بر لزوم توجه به محورهای فقهی، حقوقی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جهاد تبیین تأکید و ابراز کرد: می‌توان ناظر به موضوع این اجلاسیه، پاسخ رهبر معظم انقلاب اسلامی در پاسخ به نامه دانش‌آموختکان حوزه‌های علمیه در بهمن‌ماه ۱۳۸۱ را چراغ راهی برای بازسازی و آرایش جدید مراکز پژوهشی قرار داد.
لزوم مهندسی عفاف و حجابخانم حقانی معاون پژوهش جامعةالزهرا(س) هم برگزاری رویدادها و هیئت‌های اندیشه‌ورز متناسب با معنویت‌افزایی و استخراج شاخص‌های عملیاتی برای تحقق معنویت‌افزایی و در نهایت تقویت گفت‌وگو‌ها را مهم ارزیابی نمود و بر لزوم مهندسی عفاف و حجاب تأکید و ابراز کرد: طرح‌ها و پیشنهادات‌های موضوعی در عرصه و فعالیت‌های حجاب و عفاف نیازمند مهندسی منظومه‌ای برای اثربخشی فعالیت‌ها در جامعه است.
ضرورت آشنایی پژوهشگران با ابزارها، فنون و فناوری‌های پژوهشیحجت‌الاسلام والمسلمین ابوطالبی معان پژوهش مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(قد) هم، تربیت محقق و ارائه آموزش روش‌های تحقیق را، نیازمند تقویت بنیه‌های پژوهشی و آشنایی پژوهشگران با ابزارها، فنون و تکنولوژی‌های پژوهشی دانست.
وی بر لزوم توجه به پژوهش‌های میدانی در حوزه‌های علمیه تصریح و اظهار کرد: علی‌رغم تصویب روز علوم انسانی و اسلامی در کشور، همچنان بخش قابل توجهی از دانشگاه‌های ما نقدهای جدی به اصل این موضوع داشته و به سردی با آن برخورد می‌کنند.
جوشش علم در رابطه با عرضه و تقاضا شکل می‌گیردحجت‌الاسلام والمسلمین زیبایی‌نژاد، رئیس پژوهشکده زن و خانواده نیز در این هم‌اندیشی، با بیان اینکه جوشش علم در رابطه با عرضه و تقاضا شکل می‌گیرد، اظهار کرد: متأسفانه نه در حوزه و نه در حاکمیت تقاضایی وجود ندارد. باید در حاکمیت علاقه‌ای وجود داشته باشد و حوزه هم، اراده‌ای برای بررسی چالش‌ها؛ لذا هرگاه این وجود و اراده شکل بگیرد، جوشش شکل خواهد گرفت.
در مباحث حیاتی جامعه نیازمند به‌کارگیری رویکردهای اندیشکده‌ای هستیم حجت‌الاسلام والمسلمین نقی‌پور‌فرد رئیس انجمن مدیریت اسلامی حوزه نیز، بر اهمیت بازخوانی نتایج آموزشی و پژوهشی حوزه‌های علمیه تصریح و ابراز کرد: در مباحث حیاتی جامعه اسلامی چون خانواده و جمعیت، نیازمند به‌کارگیری تدابیر و رویکردهای اندیشکده‌ای با هم‌افزایی‌های مراکز پژوهشی هستیم. نقش‌آفرینی معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه در این میان بسیار مهم است.
در تحول علوم انسانی باید به قرآن کریم رجوع کنیمحجت‌الاسلام والمسلمین رضایی اصفهانی مسئول انجمن قرآن‌پژوهی حوزه‌های علمیه هم، با بیان اینکه در تحول علوم انسانی باید به قرآن کریم رجوع نماییم، اظها رکرد: متأسفانه در مباحث شبهات با سرشاخه‌ها مواجه هستیم؛ درحالی‌که ریشه تمام شبهات مستشرقین هستند؛ در ایالات متحده حدود ۱۲۰ مرکز استشراق وجود دارند که بسیاری از آن مراکز در سال‌های اخیر بر روی مسئله حجاب متمرکز بودند.
وی بر اهمیت راه‌اندازی رشته‌های تخصصی برای پاسخ به شبهات مستشرقین اشاره کرد و با بیان اینکه نیازمند حضور جدی در عرصه تفاسیر آیات الهی هستیم، اظهار کرد: تخصصی‌سازی تصمیم‌گیری‌های کلان حوزوی، نیازمند حضور اندیشمندان و مفاخر حوزه‌های دانشی است.
بسترسازی برای نقش‌آفرینی پژوهشگران حوزوی از سوی حوزهرئیس مؤسسه فرهنگی فهیم نیز، با تأکید بر اینکه حوزه باید مرکز حضور پژوهشگران حوزوی باشد، خاطرنشان کرد: به‌جای پژوهش در حوزه، نیازمند بسترسازی برای نقش‌آفرینی پژوهشگران حوزوی هستیم.
حجت‌الاسلام والمسلمین قاضی‌زاده بر لزوم بازخوردگیری فعالیت‌های پژوهشی تصریح و اذعان کرد: باید دایره اثربخشی پژوهش‌های حوزوی در مجموعه‌های حاکمیتی مورد توجه قرار گرفته، واقعیت‌های امروز جامعه مد نظر بوده، از نسل جوان جامعه غافل نشویم.
وی تصریح کرد: اگر قبول داریم که مقوله زن و خانواده مقوله راهبردی و استراتژیک دنیای معاصر است، بدون تردید الگوی فاطمه زهرا(س) حل‌کننده مشکلات و ارائه‌دهنده نظریات راهگشا در این مسیر است.
عضو شورای‌عالی حوزه‌های علمیه در بخش دیگری از سخنان خود، ضمن گرامی‌داشت هفته پژوهش و هفته وحدت حوزه و دانشگاه، با بیان اینکه تمام گزاره‌های مطرح شده در این نشست مورد دقت نظر دوستان در معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه قرار خواهد گرفت، گزارشی از طرح‌های کلان حوزه‌های علمیه ارائه و بر اهمیت نقش‌آفرینی و کنشگری پژوهشگران حوزوی تأکید کرد.
وی اظهار کرد: در سایه‌سار تلاش تمام همکاران‌مان، اسناد راهبردی و بلندمدت و برنامه ۵ ساله حوزه، با بیش از هزار شاخص، تنظیم و برش‌هایی از آن ناظر به ویژگی‌های مراکز، مدارس و حوزه‌های استانی ترسیم شده است.
آیت‌الله اعرافی تدوین ۳۰۰ طرح بنیادین و تحولی ناظر به رسالت‌های حوزوی را مورد توجه قرار داد و ابراز کرد: درختواره رشته‌های تخصصی حوزه‌های علمیه و طراحی ۸۰۰ رشته، گرایش و مقطع و تصویب بیش از ۴۰۰ رشته و گرایش آن در شورای گسترش حوزه‌های علمیه، تنها یکی از طرح‌های تحولی حوزه‌های علمیه است.
وی با اشاره به اینکه هم‌اکنون در حوزه‌های علمیه حدود ۱۰۰ رشته و گرایش در فرایند اجرایی قرار گرفته است، اظهار کرد: پژوهش، تحقیق، نوآوری و تولید، روح نظامات حوزه‌های علمیه است؛ همواره دست یاری تمام مراکز و بخش‌های پژوهشی حوزوی را برای نقش‌آفرینی در نقد و اصلاح و تکمیل درختواره، ترسیم سرفصل‌نویسی، تولید علم و اندیشه و بازتولید منابع و متون را می‌فشاریم.
مدیر حوزه‌های علمیه، با بیان اینکه همواره نیازمند تقویت و به‌روزرسانی بنیه‌های پژوهشی طرح‌های حوزوی هستیم، افزود: اگر تنها ۳۰۰ رشته و گرایش قوی و متقن حوزوی عملیاتی شوند، پایان‌نامه‌ها، تحقیقات پایانی و مقالات آن، ضمن توسعه مرزهای دانشی، دنیای اندیشه‌ای جهان را با دگرگونی مواجه خواهد ساخت.
وی افزود: جریان فقه معاصر، جریانی است که همراه فقه شیعه در حرکت بوده، بزرگان ما در هر عصری به مسائل نو می‌‌پرداختند؛ تلاش نموده‌ایم تا افزون بر رشته‌ها، در قلمروی آزاد حوزه نیز، دست نیاز دراز کرده و موضوع را عرضه و گروه‌های تقریر در درس‌ها شکل گرفته، جریان فقه معاصر را برای خلق محصولات ارزشمند به پیش ببریم.
عضو فقهای شورای نگهبان به سطوح مختلف تحقیقاتی در حوزه‌های علمیه اشاره و ابراز کرد: سطح اجتهاد مطلق با تمرکز بر یک حوزه، نیازمند تحدی در رشته‌ها به‌ویژه فقه معاصر است.
وی بر حرکت در قلمروی پژوهش‌های مورد نیاز نظام و جامعه تأکید و ابراز کرد: در مقوله علم سنجی در قلمرو علوم اسلامی و انسانی اسلامی، کارهای ارزشمندی آغاز شده است؛ ولی همچنان نیازمند حرکت جامع و جدی و مشارکتی چند نهاد هستیم تا حوزه‌های علمیه به پشتوانه تراث هزار ساله، به مقر علم‌سنجی و ارزیابی تولیدات علوم اسلامی و علوم انسانی اسلامی تبدیل گردد.
امام‌جمعه قم نقش‌آفرینی در فلسفه‌های مضاف و قلمروهای فقهی و اصولی را مهم ارزیابی نمود و گفت: امیدواریم با رویکرد ستادی، بتوانیم همچون فقه معاصر در عرصه فلسفه‌های مضاف و قلمروهای فقهی علوم انسانی اسلامی نیز، طرح‌های پویا و عملیاتی را اجرا نماییم.
آیت‌الله اعرافی ضمن تأکید بر اینکه معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه، آماده ایجاد پل ارتباطی میان مراکز پژوهشی با مجموعه‌های پژوهشی مدارس دینی است، در اشاره به موضوع معیشت هدفمند، طلاب، اساتید، مبلغان و پژوهشگران را از گروه‌های چهارگانه این طرح برشمرد.
فرهنگ کشور با فقر حوزه دانشی روبه‌رو استاستاد رشاد نیز در این نشست هم‌اندیشی، گسترش وصف‌ناپذیر پژوهشگران حوزوی را مایه مباهات و افتخار دانست و در ادامه ضمن تقدیر از تلاش‌ها و مجاهدت‌های آیت‌الله اعرافی، با بیان اینکه تدوین نظام فقه‌التربیه در مقیاس چند ده رشته تخصصی در حوزه و دانشگاه، تنها یکی از ثمرات تلاش‌های ایشان است، خاطرنشان کرد: تأسیس فقهی گسترده و ابداعی به‌لحاظ موضوع و مسائل و ساختار، تنها یکی از خدمات ارزشمند آیت‌الله اعرافی است.این استاد حوزه و دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود، با تأکید بر اینکه در حال حاضر با دو مشکل اساسی و محسوس مواجه هستیم، اظهار کرد: کشور ما با مشکل معیشت و اقتصاد، فرهنگ، فکر، معرفت و شناخت روبه‌روست، علی‌رغم تلنگرهای رهبر فرزانه انقلاب اسلامی و ارائه راهبردهای پویا، متأسفانه مسئولان اجرایی و فرهنگی کشور آن‌گونه که باید بدان اهتمام نورزیدند.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه همواره نیازمند نظریه‌های اقدام و عمل در زمینه فرهنگ مقاومتی هستیم، ادامه داد: همواره در معرض تعارض و تهاجم فرهنگ‌های رقیب به‌ویژه فرهنگ تمدن غربی هستیم. باید کاری کنیم که فرهنگ ما آسیب‌ناپذیر و مقاوم باشد.
استاد رشاد افزود: کسانی که باید در مسیر ترسیم و تدوین فرهنگ مقاومتی در حوزه‌های مختلف قدم برمی‌‌دارند، باید اهل نظر حوزه دین بوده، ناظر به هویت دینی مردم ایران، طرح‌های پویای عملیاتی را ارائه نمایند؛ گام نهادن در این مسیر، نیازمند نقش‌آفرینی علما و اندیشمندان فاخر حوزوی در ترسیم مبانی و شاخص‌ها و مؤلفه‌های فرهنگ مقاومتی است. وی با تأکید بر اینکه بزرگترین رسالت حوزه‌های علمیه، نقش‌آفرینی در حوزه‌های فرهنگی و نهادینهسازی فرهنگ دینی است، بر بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور تأکید و تصریح کرد: باید سهم حوزه در بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور مشخص شود. با توجه به ترسیم گزاره‌های فرهنگی، حوزه تنها مجموعه‌ای است که توان نقش‌آفرینی در این عرصه را دارد.
استاد رشاد با تأکید بر اینکه فرهنگ دینی، باید با زدودن گزاره‌های غلط و جای‌گذاری گزاره‌های صحیح، در بازسازی ساختار فرهنگی نهادینه شود، اظهار کرد: اگر بتوانیم فرهنگ درآمیخته با معنویت را بازسازی نماییم، فرهنگ مستحکم و معتبری شکل خواهد گرفت که در مواجهه با تمام تهاجمات ایمن خواهد بود.
وی در بخش پایانی سخنان خود، با بیان اینکه متأسفانه فرهنگ کشور، با فقر حوزه دانشی روبه‌رو است، اظهار کرد: تا فرهنگ را خوب نفهمیم و مؤلفه‌ها، شاخص‌ها و قواعد حاکم بر آن را خوب ادراک نکنیم و فلسفه فرهنگ را مورد توجه قرار ندهیم، نخواهیم توانست، فقه فرهنگی و سایر رشته‌های مربوط به فرهنگ را بازتعریف و بررسی نمائیم.
سامانه تعاملی نیازسنجی راه‌اندازی شده است معاون پژوهش حوزه‌های علمیه نیز در این هم‌اندیشی، گزارشی از اهم موضوعات مطرح‌شده در هشتمین و نهمین هم‌اندیشی مدیران واحدهای پژوهشی و اقدامات مرتبط معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه ارائه کرد.حجت‌الاسلام والمسلمین مقیمی‌حاجی، در ابتدا به موضوع تقسیم کار پژوهشی و حمایت از پژوهش‌ها اشاره کرد و با بیان اینکه دبیرخانه حمایت از پژوهش‌های حوزوی، به سمت پژوهش‌های مهم و مورد نیاز نظام حرکت نموده، مزیت‌های نسبی مراکز را به‌صورت جدی مورد توجه قرار داده است.
معاون پژوهش حوزه‌های علمیه، بر اهمیت حمایت از پژوهش‌های مهم و بنیادین نظام اسلامی تأکید و ابراز کرد: معاونت پژوهش حوزه با راه‌اندازی دبیرخانه حمایت از طرح‌های پژوهشی، ۲۵ کمیته راه‌اندازی کرده و سعی نموده، اعضای آن از مراکز و گروه‌های مختلف پژوهشی باشند. هدف‌گذاری این کمیته‌ها، پیگیری پژوهش‌های راهبردی و کاربردی است و محصول کار این کمیته‌ها در سال اخیر، اولویت‌هایی است که استخراج شده است. نیازسنجی‌های میدانی از دستگاه‌های حاکمیتی و دولتی و رصدها و هم‌اندیشی‌های نخبگانی است تا هر پژوهشی در مسیر مسائل نظام اسلامی قدم بردارد.
وی بحث انحصار حمایت در عناوین ابلاغی و لزوم حمایت از پژوهش‌های بنیادین را مورد توجه قرار داد و اذعان کرد: دبیرخانه حمایت از طرح‌های پژوهشی با هدف پاسخ‌گویی به نیازهای عینی و کاربردی، ضمن تقسیم کار میان مراکز، حل مسائل نظام را هدف‌گذاری نموده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین مقیمی‌حاجی، در شرح اقدامات و اهم برنامه‌ها، به یافته‌های نیازسنجی و رصد‌های میدانی دبیرخانه حمایت از طرح‌های پژوهشی حوزه اشاره و خاطرنشان کرد: گروه‌های تخصصی با مدیریت شورای علمی، اولویت‌های بازبینی‌شده ناظر به پاسخ‌گویی به نیازهای جامعه را به‌روزرسانی کنند. وی بر اهمیت اجرای طرح‌های نیازسنجی دانشی و استانی تأکید و ابراز کرد: در عرصه نیازسنجی‌ها با رویکرد مسئله‌محوری، مبتنی بر نیازسنجی‌های صورت‌گرفته، تاکنون ۱۲ کتابچه مبتنی بر ۱۲ رشته علمی منتشر شده است.
معاون پژوهش حوزه‌های علمیه با تأکید بر اینکه سامانه تعاملی نیازسنجی به نشانی need.ismc.ir راه‌اندازی شده است، گفت: پژوهش‌های گروهی و استخراج پایان‌نامه‌ها، از دیگر تأکیدات مطرح در هم‌اندیشی‌های پیشین بود، در مسیر پژوهش‌های گروهی در قالب راه‌اندازی کانون‌ها، تاکنون بیش از ۱۰۰۰ کانون تشکیل شده است.
این استاد حوزه به اهمیت حمایت از پژوهشگران در حوزه تصریح و اضافه کرد: برای نخستین‌بار، سامانه پژوهشگران در سامانه نجاح حوزه تأسیس شده و برای بیش از ۵۸۰۰ نفر پرونده پژوهشی تشکیل و در کنار بخش پرونده آموزشی گنجانده شده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین مقیمی‌حاجی ابلاغ و نهایی‌سازی سرباز پژوهشگر را از دیگر رویکردهای نوین دبیرخانه توصیف کرد و افزود: بازنگری آئین‌نامه رتبه‌بندی پژوهشگران حوزوی، دستور‌العمل اجرایی‌شناسی و ارزیابی رتبه‌بندی پژوهشگران، ماده واحده اعطای مدرک علمی به دارندگان مقالات علمی و...، تنها بخشی از اقدامات در حوزه حمایت از پژوهشگران است.
وی ظرفیت‌های سامانه پژوهشگران و فناوران کشور را مورد توجه قرار داد و ابراز کرد: آئین‌نامه حمایت از اعضای غیر هیئت علمی با استقبال از طرح‌های گروه معارف، در صورت تأیید، از خدمات این سامانه بهره‌مند خواهند شد.
معاون پژوهش حوزه‌های علمیه، به تأسیس پژوهشکده مطالعات راهبردی در حوزه اشاره و خاطرنشان کرد: راه‌اندازی ستاد هوش مصنوعی و حمایت از رویکردهای پژوهشی ناظر به نیازهای فضای مجازی، از جمله اقدامات معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه است.
انقلاب اسلامی طرح‌های به‌روزی برای نیازهای جامعه و نظام داشته باشدرئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی نیز در این هم‌اندیشی، انقلاب اسلامی را انقلاب نهادینهسازی اسلام و جمهوری اسلامی را اقامه دین از بستر جمهور جامعه دانست و ابراز کرد: لازمه این امر این است که باید اسلام را به‌طور کامل معرفی نموده، جلوی نفوذ اندیشه‌های انحرافی را گرفته و با تجددگرایی افراطی مقابله نموده و از تجربه عبرت‌آموز مشروطه درس بگیریم.حجت‌الاسلام والمسلمین نجف لکزایی با بیان اینکه در دوران مشروطه علمایی که علیه استبداد قیام کردند، طرح منسجمی برای ادامه کار و اداره جامعه نداشتند، اظهار کرد: انقلاب اسلامی اگر طرح‌های به‌روزی برای نیازهای جامعه و نظام نداشته باشد، دچار مشکل خواهد بود.
معاون پژوهش دفتر تبلیغات اسلامی، با تأکید بر اینکه باید آینده حکمرانی را روشن نموده، برای حکمرانی در بخش‌های مختلف در حوزه‌های علوم انسانی و مبانی اسلامی ایده، اندیشه و طرح داشته باشیم، گفت: باید صدها محور عرصه حکمرانی را که وظیفه و رسالتی حوزوی بر عهده پژوهشگران حوزه دین است، جدی بگیریم.
وی بر اهمیت رویکرد مسئله‌محوری در کنار کارکردگرایی تأکید و ابراز کرد: مسئله‌محوری معطوف به چرخه حکمرانی کشور شده، امتداد مسئله‌محوری در پژوهش‌های حوزوی مورد نیاز نظام در چرخه حکمرانی پیگیری شود.
تقویت مسئلهشناسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار استحجت‌الاسلام والمسلمین نگارش رئیس پژوهشگاه امام صادق(ع) نیز در این نشست، گفت: تقویت مسئلهشناسی در حوزه مسائل مورد نیاز نظام اسلامی و تبدیل نیازها به مسائل پژوهشی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.وی با بیان اینکه باید مشارکت علما و صاحب‌نظران دینی در عرصه حکمرانی مورد توجه قرار گیرد، افزود: جایگاه حوزه در جمع‌بندی، رصد و ارائه تحلیل مستند از اوضاع کشور و برون‌رفت از آن، بازنگری و بازطراحی نقش روحانیت و حوزه در شرایط جدید و تقویت ارتباط بین حوزه و نظام و مردم، همکاری و هم‌افزایی مستمر مراکز و مؤسسات پژوهشی حوزوی با یکدیگر و تدوین نظام ارزیابی کارآمدی پژوهش‌های حوزوی مسئله‌محور از دیگر تأکیدات در این زمینه است.
اهتمام به موضوع‌‌‌شناسی در نظام پژوهشیحجت‌الاسلام والمسلمین بیات رئیس مرکز موضوع‌‌‌شناسی احکام فقهی هم در این نشست، ضمن تأکید بر اهمیت توجه به موضوع‌‌‌شناسی در نظام پژوهشی حوزه‌های علمیه، تصریح کرد: اگر موضوع‌‌‌شناسی را نیمه اول اجتهاد هم ندانیم، این مهم، هم‌ردیف دیگر مباحث مهم حوزوی است و باید در نقشه جامع پژوهش‌های حوزوی، به این امر توجه ویژه‌ای داشته باشیم. لزوم توجه به افراد در مسئله‌‌‌شناسی‌های مبتنی بر تصمیم‌گیری‌های حاکمیتی حجت‌الاسلام والمسلمین رضا مهکام رئیس انجمن علمی روان‌شناسی اسلامی حوزه نیز در این نشست، با بیان اینکه در مسئله‌‌‌شناسی‌های مبتنی بر تصمیم‌گیری‌های حاکمیتی باید افراد مورد توجه قرار گیرند، اظهار کرد: متأسفانه هنوز هیچ تعریفی به‌عنوان هویت فرد مسلمان که در آن تمام شاخص‌ها و وظایف همه جریان‌های نقش‌آفرین در آن دخیل باشد، نداریم. لذا برای طراحی هویت فرد مسلمان، نیازمند حرکت به سمت پژوهش جامع و همکاری و هم‌افزایی تمام مراکز پژوهشی هستیم. توجه به محورهای مختلف جهاد تبیینحجت‌الاسلام والمسلمین عبادی معاون پژوهش جامعة المصطفی نیز ضمن ارائه گزارشی از فرایند ترسیم فرازهای مختلف جهاد تبیین در این نهاد، بر لزوم توجه به محورهای فقهی، حقوقی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جهاد تبیین تأکید و ابراز کرد: می‌توان ناظر به موضوع این اجلاسیه، پاسخ رهبر معظم انقلاب اسلامی در پاسخ به نامه دانش‌آموختکان حوزه‌های علمیه در بهمن‌ماه ۱۳۸۱ را چراغ راهی برای بازسازی و آرایش جدید مراکز پژوهشی قرار داد. لزوم مهندسی عفاف و حجابخانم حقانی معاون پژوهش جامعةالزهرا(س) هم برگزاری رویدادها و هیئت‌های اندیشه‌ورز متناسب با معنویت‌افزایی و استخراج شاخص‌های عملیاتی برای تحقق معنویت‌افزایی و در نهایت تقویت گفت‌وگو‌ها را مهم ارزیابی نمود و بر لزوم مهندسی عفاف و حجاب تأکید و ابراز کرد: طرح‌ها و پیشنهادات‌های موضوعی در عرصه و فعالیت‌های حجاب و عفاف نیازمند مهندسی منظومه‌ای برای اثربخشی فعالیت‌ها در جامعه است. ضرورت آشنایی پژوهشگران با ابزارها، فنون و فناوری‌های پژوهشیحجت‌الاسلام والمسلمین ابوطالبی معان پژوهش مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(قد) هم، تربیت محقق و ارائه آموزش روش‌های تحقیق را، نیازمند تقویت بنیه‌های پژوهشی و آشنایی پژوهشگران با ابزارها، فنون و تکنولوژی‌های پژوهشی دانست.وی بر لزوم توجه به پژوهش‌های میدانی در حوزه‌های علمیه تصریح و اظهار کرد: علی‌رغم تصویب روز علوم انسانی و اسلامی در کشور، همچنان بخش قابل توجهی از دانشگاه‌های ما نقدهای جدی به اصل این موضوع داشته و به سردی با آن برخورد می‌کنند.
جوشش علم در رابطه با عرضه و تقاضا شکل می‌گیردحجت‌الاسلام والمسلمین زیبایی‌نژاد، رئیس پژوهشکده زن و خانواده نیز در این هم‌اندیشی، با بیان اینکه جوشش علم در رابطه با عرضه و تقاضا شکل می‌گیرد، اظهار کرد: متأسفانه نه در حوزه و نه در حاکمیت تقاضایی وجود ندارد. باید در حاکمیت علاقه‌ای وجود داشته باشد و حوزه هم، اراده‌ای برای بررسی چالش‌ها؛ لذا هرگاه این وجود و اراده شکل بگیرد، جوشش شکل خواهد گرفت. در مباحث حیاتی جامعه نیازمند به‌کارگیری رویکردهای اندیشکده‌ای هستیم حجت‌الاسلام والمسلمین نقی‌پور‌فرد رئیس انجمن مدیریت اسلامی حوزه نیز، بر اهمیت بازخوانی نتایج آموزشی و پژوهشی حوزه‌های علمیه تصریح و ابراز کرد: در مباحث حیاتی جامعه اسلامی چون خانواده و جمعیت، نیازمند به‌کارگیری تدابیر و رویکردهای اندیشکده‌ای با هم‌افزایی‌های مراکز پژوهشی هستیم. نقش‌آفرینی معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه در این میان بسیار مهم است. در تحول علوم انسانی باید به قرآن کریم رجوع کنیمحجت‌الاسلام والمسلمین رضایی اصفهانی مسئول انجمن قرآن‌پژوهی حوزه‌های علمیه هم، با بیان اینکه در تحول علوم انسانی باید به قرآن کریم رجوع نماییم، اظها رکرد: متأسفانه در مباحث شبهات با سرشاخه‌ها مواجه هستیم؛ درحالی‌که ریشه تمام شبهات مستشرقین هستند؛ در ایالات متحده حدود ۱۲۰ مرکز استشراق وجود دارند که بسیاری از آن مراکز در سال‌های اخیر بر روی مسئله حجاب متمرکز بودند.وی بر اهمیت راه‌اندازی رشته‌های تخصصی برای پاسخ به شبهات مستشرقین اشاره کرد و با بیان اینکه نیازمند حضور جدی در عرصه تفاسیر آیات الهی هستیم، اظهار کرد: تخصصی‌سازی تصمیم‌گیری‌های کلان حوزوی، نیازمند حضور اندیشمندان و مفاخر حوزه‌های دانشی است.
بسترسازی برای نقش‌آفرینی پژوهشگران حوزوی از سوی حوزهرئیس مؤسسه فرهنگی فهیم نیز، با تأکید بر اینکه حوزه باید مرکز حضور پژوهشگران حوزوی باشد، خاطرنشان کرد: به‌جای پژوهش در حوزه، نیازمند بسترسازی برای نقش‌آفرینی پژوهشگران حوزوی هستیم.حجت‌الاسلام والمسلمین قاضی‌زاده بر لزوم بازخوردگیری فعالیت‌های پژوهشی تصریح و اذعان کرد: باید دایره اثربخشی پژوهش‌های حوزوی در مجموعه‌های حاکمیتی مورد توجه قرار گرفته، واقعیت‌های امروز جامعه مد نظر بوده، از نسل جوان جامعه غافل نشویم.