تشریح فعالیت‌ها، رویکردها و برنامه‌های پیش روی مرکز خدمات حوزه‌های علمیه
مرکز خدمات حوزه‌های علمیه به امر مقام معظم رهبری در دهم مهر‌ماه سال ۱۳۷۰ تأسیس شد. اگرچه این مرکز در بدو تأسیس تنها به پرداخت نسخه‌های درمانی می‌پرداخت؛ اما با حمایت و هدایت رهبر معظم انقلاب و تلاش و جدیت مدیران و کارکنان خدوم آن، تاکنون توانسته است خدمات قابل توجهی در زمینه‌های معیشت، بیمه درمانی، تأمین اجتماعی، قرض‌الحسنه، مسکن و دیگر حمایت‌های مادی و معنوی و فرهنگی به طلاب و روحانیون سراسر کشور ارائه کند.
به‌مناسبت سی‌و‌یکمین سال تأسیس مرکز خدمات حوزه‌های علمیه، روابط عمومی این مرکز با حجت‌الاسلام والمسلمین سید‌جمال‌الدین میرمحمدی رئیس مرکز خدمات گفت‌و‌گویی انجام داده است که در ادامه می‌خوانید.
□ همان‌طور که مستحضرید مرکز خدمات در ۱۰ مهر ۱۳۷۰ تأسیس شده است و ۳۱ سال از تأسیس آن می‌گذرد. به نظر شما مهم‌ترین کارکردهای مرکز خدمات چه بوده است؟
در ۳۱ سال گذشته مسئولان و کارکنان مرکز خدمات انصافاً خالصانه زحمت کشیدند و فعالیت‌های چشم‌گیری را انجام داده‌اند و امروز آثار آن را می‌بینیم؛ هرچند اگر بخواهیم وضعیت طلاب را با دیگر اقشار جامعه مقایسه کنیم، این خدمات از حداقل هم کمتر بوده است؛ ولی با وجود این، اقدامات خوبی در راستای ارتقای مراکز حوزوی و سطح علمی طلاب صورت گرفته است.
از کارکردهای مهم مرکز خدمات، ایجاد آرامش و طمأنینه در جهت ارتقای علمی و معنوی جامعه هدف مرکز بوده است. از دیگر کارکردهای مرکز خدمات، تلاش برای حفظ عزت و کرامت نفس طلاب است. مورد دیگر، افزایش رضایت‌مندی خانواده روحانیون در تأمین حداقلی نیازهای معیشتی است.
بنابراین نسبت به طلاب و روحانیون و عزت‌نفس آنها و خانواده‌هایشان، یک رضایت‌مندی را شاهد هستیم که بخشی از مهم‌ترین خروجی‌ها و کارکردهای مرکز خدمات است.
□ پس از گذشت ۳۱ سال از تأسیس مرکز خدمات، امروز چه ویژگی‌هایی را می‌توان درباره مرکز ذکر کرد؟
با تأسیس مرکز خدمات برای نخستین‌بار یک نظام جامع خدمات‌رسانی طراحی و اجرا شد و سپس زیرنظام‌های آن تدوین گردید که الحمدالله در مسیر اعتلای علمی طلاب و روحانیون تأثیرگذار بوده است.
از موارد دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد، تشکیل بانک جامع اطلاعات طلاب و روحانیون سراسر کشور است؛ به‌شکلی که امروز بسیاری از مراکز حوزوی برای ارتقای فعالیت‌هایشان از این بانک اطلاعات بهره‌مند می‌شوند.
از دیگر ویژگی‌های مرکز، ایجاد سامانه‌های خدمات الکترونیک و غیرحضوری بود. سامانه جامع خدمات الکترونیک مرکز خدمات، یک الگوی ممتاز، پیشرو و تأثیرگذار است و ان‌شاءالله روز به روز این‌گونه سامانه‌ها در تمامی مراکز حوزوی عملیاتی شود تا بتوانیم، هم در حوزه‌های آموزشی و علمی و هم حوزه‌های حمایتی از آن استفاده بهتری ببریم.
□ لطفاً چند مورد از مهم‌ترین اقدامات مرکز خدمات را از روز تأسیس تاکنون بیان کنید.
با توجه به عرصه‌های مأموریتی مرکز خدمات در رفع حداقلی معضل مسکن طلاب، اسکان موقت، معیشت، درمان و سلامت و بیمه‌های درمانی، اقداماتی توسط مرکز صورت گرفته است و هم‌اکنون نیز در حال اجراست.
صندوق قرض‌الحسنه از دیگر فعالیت‌های مرکز خدمات است که در راستای حمایت مادی از جامعه هدف مرکز صورت می‌گیرد؛ هرچند با توجه به وضعیت اقتصادی روز، این خدمات با نیازمندی طلاب تناسب ندارد.
ایجاد قرارگاه جهادی از جمله فعالیت‌های مرکز خدمات در موضوع ارتباط مستقیم با جامعه هدف است.
ان‌شاءالله بتوانیم با ارائه خدمات، رضایت طلاب و روحانیون را جلب نماییم و ارتقای علمی، پژوهشی، تبلیغی و معنوی آنان را شاهد باشیم.
□ رویکرد و رسالت اصلی مرکز خدمات که برنامه‌های مرکز بر اساس آنها طرح‌ریزی می‌شود چیست؟
طرح هدفمندی خدمات، یکی از ضروری‌ترین اقداماتی بود که باید در مرکز خدمات صورت می‌گرفت و حرکتی به سوی عدالت‌محوری در خدمت‌رسانی است.
بر اساس این طرح، عموم طلاب و روحانیون مشمول حداقل خدمات ضروری (مانند بیمه پایه و بیمه مازاد درمان) خواهند بود؛ اما برخورداری بیشتر از خدمات، شامل کسانی خواهد شد که نقش‌آفرینی و کارآمدی آنان در رشد تحصیلی و تأمین نیازهای جامعه و نظام اسلامی احراز گردیده و در ایفای شئون حوزوی نقش مؤثری داشته باشند.
برای طراحی طرح هدفمندی خدمات با مراکز حوزوی مشورت شده و نظرات طلاب و روحانیون نیز دریافت شده است و در حال حاضر نیز، طرح به‌صورت مستمر به‌روزرسانی می‌گردد.
□ چه برنامه‌هایی را برای آینده مدنظر دارید؟
یکی از ویژگی‌های مهم در ارتقای هر سازمانی این است که فعالیت‌های آن سازمان، بر اساس مطالعات علمی و آینده‌پژوهی مبتنی بر نیازسنجی و آسیب‌شناسی انجام گیرد؛ لذا از زمانی که توفیق حضور در مرکز خدمات را پیدا کردم، مدیریت مطالعات راهبردی و آینده‌پژوهی راه‌اندازی شد تا در آینده فعالیت‌هایمان را بر این اساس اجرایی کنیم.
مشورت با نخبگان حوزه و اساتید برای بهره‌مندی از نظرات آنان، به‌منظور ارتقای فعالیت‌های مرکز خدمات، ازجمله رویکردهای مرکز است و بر این اساس هیئت‌های اندیشه‌ورز در مرکز خدمات تشکیل شده است تا به‌صورت مستمر از پیشنهادهای اساتید و فرهیختگان حوزه برای تحقق بهتر اهداف مرکز استفاده کنیم.
اجرای کامل طرح هدفمندی خدمات و رفع اشکالات و تکمیل نقاط قوت آن، از دیگر برنامه‌های مهم مرکز خدمات خواهد بود.
یکی از رسالت‌ها و وظایفی که به عهده داریم، حمایت از طلاب بعد از فارغ‌التحصیلی است تا از حوزه علمیه قم و مشهد مهاجرت کنند و در شهرها، روستاها و مناطق مختلف کشور به‌ویژه مناطق محروم مستقر شوند و نقش‌آفرینی کنند.
از دیگر اقداماتی که باید مدنظر قرار گیرد، حمایت ویژه از جامعه نخبگانی حوزه در راستای پیشرفت علمی و معنوی و شکوفایی استعدادها و بروز خلاقیت‌های آنان است. اگر از نخبگان حمایت کنیم، بخشی از خلأهای موجود در استان‌ها و شهرها را می‌توانیم رفع کنیم.
فعالیت روحانیون در امور فرهنگی مساجد، از مهم‌ترین اقدامات در نقش‌آفرینی حوزه‌های علمیه است و باید از این روحانیون، متناسب با نوع و میزان فعالیت، حمایت نمود.
حمایت از پژوهشگران از برنامه‌هایی است که نباید فراموش شود و البته اقدامات مهمی نیز، در این عرصه صورت گرفته است. الحمدلله با مجموعه‌های مراکز مدیریت حوزه ارتباط برقرار شده است تا حمایت مناسبی از پژوهشگران انجام داده و نیازمندی‌های اولیه آنها را برطرف کنیم تا در حوزه پژوهش نیز، شاهد پیشرفت‌های مؤثری باشیم.
بحث دیگری که در چندماه اخیر آغاز شده است، ایجاد هماهنگی بیشتر با مراکز حوزوی و بازنگری سیاست‌های اجرایی در راستای ارائه خدمات هدفمند است.
طبیعتاً ارائه خدمات هدفمند، به هم‌افزایی و هماهنگی با مراکز حوزوی نیاز دارد که الحمدلله شروع شده است و مراکز حوزوی با یک هماهنگی و وفاق کامل مساعدت می‌کنند تا خدماتی که مرکز ارائه می‌کند، در نقش‌آفرینی طلاب و روحانیون تأثیر خود را داشته باشد.
□ همان‌طور که مستحضرید مرکز خدمات در ۱۰ مهر ۱۳۷۰ تأسیس شده است و ۳۱ سال از تأسیس آن می‌گذرد. به نظر شما مهم‌ترین کارکردهای مرکز خدمات چه بوده است؟
در ۳۱ سال گذشته مسئولان و کارکنان مرکز خدمات انصافاً خالصانه زحمت کشیدند و فعالیت‌های چشم‌گیری را انجام داده‌اند و امروز آثار آن را می‌بینیم؛ هرچند اگر بخواهیم وضعیت طلاب را با دیگر اقشار جامعه مقایسه کنیم، این خدمات از حداقل هم کمتر بوده است؛ ولی با وجود این، اقدامات خوبی در راستای ارتقای مراکز حوزوی و سطح علمی طلاب صورت گرفته است.
از کارکردهای مهم مرکز خدمات، ایجاد آرامش و طمأنینه در جهت ارتقای علمی و معنوی جامعه هدف مرکز بوده است. از دیگر کارکردهای مرکز خدمات، تلاش برای حفظ عزت و کرامت نفس طلاب است. مورد دیگر، افزایش رضایت‌مندی خانواده روحانیون در تأمین حداقلی نیازهای معیشتی است.
بنابراین نسبت به طلاب و روحانیون و عزت‌نفس آنها و خانواده‌هایشان، یک رضایت‌مندی را شاهد هستیم که بخشی از مهم‌ترین خروجی‌ها و کارکردهای مرکز خدمات است.
□ پس از گذشت ۳۱ سال از تأسیس مرکز خدمات، امروز چه ویژگی‌هایی را می‌توان درباره مرکز ذکر کرد؟
با تأسیس مرکز خدمات برای نخستین‌بار یک نظام جامع خدمات‌رسانی طراحی و اجرا شد و سپس زیرنظام‌های آن تدوین گردید که الحمدالله در مسیر اعتلای علمی طلاب و روحانیون تأثیرگذار بوده است.
از موارد دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد، تشکیل بانک جامع اطلاعات طلاب و روحانیون سراسر کشور است؛ به‌شکلی که امروز بسیاری از مراکز حوزوی برای ارتقای فعالیت‌هایشان از این بانک اطلاعات بهره‌مند می‌شوند.
از دیگر ویژگی‌های مرکز، ایجاد سامانه‌های خدمات الکترونیک و غیرحضوری بود. سامانه جامع خدمات الکترونیک مرکز خدمات، یک الگوی ممتاز، پیشرو و تأثیرگذار است و ان‌شاءالله روز به روز این‌گونه سامانه‌ها در تمامی مراکز حوزوی عملیاتی شود تا بتوانیم، هم در حوزه‌های آموزشی و علمی و هم حوزه‌های حمایتی از آن استفاده بهتری ببریم.
□ لطفاً چند مورد از مهم‌ترین اقدامات مرکز خدمات را از روز تأسیس تاکنون بیان کنید.
با توجه به عرصه‌های مأموریتی مرکز خدمات در رفع حداقلی معضل مسکن طلاب، اسکان موقت، معیشت، درمان و سلامت و بیمه‌های درمانی، اقداماتی توسط مرکز صورت گرفته است و هم‌اکنون نیز در حال اجراست.
صندوق قرض‌الحسنه از دیگر فعالیت‌های مرکز خدمات است که در راستای حمایت مادی از جامعه هدف مرکز صورت می‌گیرد؛ هرچند با توجه به وضعیت اقتصادی روز، این خدمات با نیازمندی طلاب تناسب ندارد.
ایجاد قرارگاه جهادی از جمله فعالیت‌های مرکز خدمات در موضوع ارتباط مستقیم با جامعه هدف است.
ان‌شاءالله بتوانیم با ارائه خدمات، رضایت طلاب و روحانیون را جلب نماییم و ارتقای علمی، پژوهشی، تبلیغی و معنوی آنان را شاهد باشیم.
□ رویکرد و رسالت اصلی مرکز خدمات که برنامه‌های مرکز بر اساس آنها طرح‌ریزی می‌شود چیست؟
طرح هدفمندی خدمات، یکی از ضروری‌ترین اقداماتی بود که باید در مرکز خدمات صورت می‌گرفت و حرکتی به سوی عدالت‌محوری در خدمت‌رسانی است.
بر اساس این طرح، عموم طلاب و روحانیون مشمول حداقل خدمات ضروری (مانند بیمه پایه و بیمه مازاد درمان) خواهند بود؛ اما برخورداری بیشتر از خدمات، شامل کسانی خواهد شد که نقش‌آفرینی و کارآمدی آنان در رشد تحصیلی و تأمین نیازهای جامعه و نظام اسلامی احراز گردیده و در ایفای شئون حوزوی نقش مؤثری داشته باشند.
برای طراحی طرح هدفمندی خدمات با مراکز حوزوی مشورت شده و نظرات طلاب و روحانیون نیز دریافت شده است و در حال حاضر نیز، طرح به‌صورت مستمر به‌روزرسانی می‌گردد.
□ چه برنامه‌هایی را برای آینده مدنظر دارید؟
یکی از ویژگی‌های مهم در ارتقای هر سازمانی این است که فعالیت‌های آن سازمان، بر اساس مطالعات علمی و آینده‌پژوهی مبتنی بر نیازسنجی و آسیب‌شناسی انجام گیرد؛ لذا از زمانی که توفیق حضور در مرکز خدمات را پیدا کردم، مدیریت مطالعات راهبردی و آینده‌پژوهی راه‌اندازی شد تا در آینده فعالیت‌هایمان را بر این اساس اجرایی کنیم.
مشورت با نخبگان حوزه و اساتید برای بهره‌مندی از نظرات آنان، به‌منظور ارتقای فعالیت‌های مرکز خدمات، ازجمله رویکردهای مرکز است و بر این اساس هیئت‌های اندیشه‌ورز در مرکز خدمات تشکیل شده است تا به‌صورت مستمر از پیشنهادهای اساتید و فرهیختگان حوزه برای تحقق بهتر اهداف مرکز استفاده کنیم.
اجرای کامل طرح هدفمندی خدمات و رفع اشکالات و تکمیل نقاط قوت آن، از دیگر برنامه‌های مهم مرکز خدمات خواهد بود.
یکی از رسالت‌ها و وظایفی که به عهده داریم، حمایت از طلاب بعد از فارغ‌التحصیلی است تا از حوزه علمیه قم و مشهد مهاجرت کنند و در شهرها، روستاها و مناطق مختلف کشور به‌ویژه مناطق محروم مستقر شوند و نقش‌آفرینی کنند.
از دیگر اقداماتی که باید مدنظر قرار گیرد، حمایت ویژه از جامعه نخبگانی حوزه در راستای پیشرفت علمی و معنوی و شکوفایی استعدادها و بروز خلاقیت‌های آنان است. اگر از نخبگان حمایت کنیم، بخشی از خلأهای موجود در استان‌ها و شهرها را می‌توانیم رفع کنیم.
فعالیت روحانیون در امور فرهنگی مساجد، از مهم‌ترین اقدامات در نقش‌آفرینی حوزه‌های علمیه است و باید از این روحانیون، متناسب با نوع و میزان فعالیت، حمایت نمود.
حمایت از پژوهشگران از برنامه‌هایی است که نباید فراموش شود و البته اقدامات مهمی نیز، در این عرصه صورت گرفته است. الحمدلله با مجموعه‌های مراکز مدیریت حوزه ارتباط برقرار شده است تا حمایت مناسبی از پژوهشگران انجام داده و نیازمندی‌های اولیه آنها را برطرف کنیم تا در حوزه پژوهش نیز، شاهد پیشرفت‌های مؤثری باشیم.
بحث دیگری که در چندماه اخیر آغاز شده است، ایجاد هماهنگی بیشتر با مراکز حوزوی و بازنگری سیاست‌های اجرایی در راستای ارائه خدمات هدفمند است.
طبیعتاً ارائه خدمات هدفمند، به هم‌افزایی و هماهنگی با مراکز حوزوی نیاز دارد که الحمدلله شروع شده است و مراکز حوزوی با یک هماهنگی و وفاق کامل مساعدت می‌کنند تا خدماتی که مرکز ارائه می‌کند، در نقش‌آفرینی طلاب و روحانیون تأثیر خود را داشته باشد.