معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه خبر داد
اجرای طرح جامع تربیتی در حوزه‌های علمیه با شعار «هر استاد یک مربی»
معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه، با بیان اینکه در طرح تربیتی جامع معاونت تهذیب و تربیت، هر استاد، یک مربی است، بر ضرورت تشکیل شورای «تهذیب و تربیت مدرسه» در همه مدارس علمیه تأکید کرد.
به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد عالم‌زاده نوری، معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه، در آیین آغاز نخستین دوره پودمانی «طرح تعالی» ویژه اساتید حوزه علمیه قم و برخی دیگر از استان‌ها در شهرستان خوانسار، اظهار کرد: در فرایند تربیت جامع طلبه در مدارس علمیه، عناصر گوناگونی از جمله مدیر مدرسه، معاون تهذیب و تربیت، اساتید و سایر معاونان، استاد اخلاق، مشاور و نیز مربی یا راهنما، در یک تعامل هماهنگ تحت عنوان شورای «تهذیب و تربیت مدرسه»، فرایند تهذیب و تربیت طلاب را رقم می‌زنند.
معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه افزود: در بین تمام ظرف‌های تعلیم و تربیتی موجود در کشور، هیچ کدام از بعد تهذیب و تربیت، به پای مدارس علمیه نمی‌رسند و در این میان، نقش مدیر بسیار ویژه و حائز اهمیت است؛ چراکه دارای شأن تربیتی و نیز پاسخگویی به همه امور مدرسه است.
این استاد حوزه علمیه قم بیان کرد: مدیر مدرسه علاوه بر صلاحیت‌های شخصیتی، علمی و مهارتی حتماً باید بر اهداف و آرمان طلبگی مشرف و نسبت به آنها به‌شدت معتقد باشد؛ اما با توجه به کثرت مشغله در امور اجرایی مدرسه، جز در مدارس کم‌جمعیت نمی‌تواند، با همه طلاب از نمای نزدیک ارتباط برقرار کند؛ به‌همین جهت، معاون تهذیب در نظر گرفته شده است و او در تعامل و همکاری با مربی یا راهنمای تهذیبی می‌تواند، رشد و تعالی طلاب را در همه ساحات تربیتی به‌صورت متوازن و تخصصی رقم بزند.
وی با بیان اینکه در طرح تربیتی جامع معاونت تهذیب و تربیت، هر استاد، یک مربی است، افزود: استاد مهم‌ترین عامل مباشر تربیت طلبه است که بیشترین ارتباط را با او دارد و ماندگارترین اثر را در ذهن و دل طلبه بر جای می‌گذارد. نقش استاد در شکل‌دهی به اندیشه، انگیزه و رفتار طلبه بی‌همتاست و بیشترین عهده‌داری و رسیدگی در حق طلبه نیز، از او انتظار می‌رود.
حجت‌الاسلام والمسلمین عالم‌زاده نوری، به برخی از ویژگی‌های اساتید پرداخت و اظهار کرد: یکی از بسترهای تربیت و تحول انسان، ارتباط است و فرصت استاد برای ارتباط با طلبه از همه بیشتر می‌باشد.
معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه ادامه داد: طلبه در مقابل مقام علمی استاد به‌نحو طبیعی تبعیت می‌کند و شیفته جلوه‌های علمی او می‌گردد. طلبه، کوچکی خود را در مقابل استاد به علم حضوری درمی‌یابد و گویا اعتبار علمی استاد خودبه‌خود به شخصیت او سرایت می‌کند و به اعتبار شخصیتی تبدیل می‌گردد و اعتماد می‌آفریند؛ اعتمادی که بزرگ‌ترین سرمایه در اثرگذاری تربیتی است.
وی اذعان کرد: استاد برخلاف مدیر، معاون آموزش، معاون تهذیب و حتی استاد اخلاقی که هفته‌ای یک روز می‌آید، با گروه محدودتر و جمعیت کمتری روبه‌روست و مشکلات آنان را از نمای نزدیک می‌بیند، با سرعت و دقت بیشتری درمی‌یابد و امکان شناخت استعداد، قوت و ضعف طلبه را بیش و پیش از همه دارد. انس و صمیمیت استاد در ارتباط طولانی با طلبه روزبه‌روز بیشتر می‌شود و زمینه اثرگذاری و نقش‌آفرینی او هموارتر می‌گردد و همین انس و صمیمیت طلبه را به درد دل با استاد و بیان مسائل فردی خود تشویق می‌کند.
این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: اساتید باید این ظرفیت بزرگ تربیتی را به‌درستی بشناسند و با درک عمیق از جایگاهی که در آن قرار دارند آن را مدیریت کرده و از ظرفیت آن به‌نفع تربیت بهره بگیرند. این فرآیند تربیتی که متن کار استاد است، در واقع «تربیتی پنهان و نامرئی» فراتر از آموزه‌ها و ارتباطات کلاسیک تربیتی است که می‌توان بهینه‌اش ساخت و به‌کارش گرفت.
حجت‌الاسلام والمسلمین عالم‌زاده نوری در بخش دیگری از سخنان خود، به موضوع اساتید مشاور در مدارس اشاره کرد و گفت: هم‌اکنون در بسیاری از مدارس علمیه، از «اساتید مشاور» استفاده می‌شود. این اساتید، خدمات ارزشمندی ارائه می‌دهند که حضور آنان را در مدرسه و در میان طلاب، ضروری و جایگزین‌ناپذیر ساخته است.
معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه افزود: مشاوران در مدارس دو دسته‌اند: نخست، مشاورانی که تحصیلات تخصصی مشاوره و روان‌شناسی دارند و با اصول و فنون مشاوره به‌شکل آکادمیک آشنا هستند و برخی دیگر در دوره‌های پودمانی شرکت کرده‌اند و مدرک رسمی در این زمینه ندارند. وجود این مشاوران آموزش‌دیده در مدارس علمیه ضروری است.
وی به دومین دسته از مشاوران مدارس اشاره کرد و ادامه داد: مشاورانی که با تکیه بر تجارب موفق شخصی در عالم طلبگی، به‌عنوان یک برادر بزرگ‌تر برای طلاب، به مشکلات آنان رسیدگی می‌کنند و آنها را ارشاد می‌کنند. بسیاری از اساتید مدارس به این معنا مشاورند؛ یعنی در دسترس طلبه‌ها قرار دارند و در ضمن کلاس درس یا پیش و پس آن، تجارب خود را در اختیار طلبه قرار می‌دهند و در قامت یک پدر یا برادر بزرگ‌تر، به‌قدر توان، پرسش‌های آنها را پاسخ می‌دهند و راهنمایی می‌کنند.
معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه، به موضوع «مربی راهنما» اشاره کرد و گفت: در کنار این مشاوران خدوم، عنصر دیگری نیز، به‌عنوان «راهنمای تهذیبی تربیتی» در ساختار مدارس علمیه ضرورت دارد. ایده مؤثر برای تهذیب و تربیت جامع طلبه، احیای سنت اخلاقی تربیتی کهن حوزه‌های علمیه است که در آن اساتید، فراتر از کلاس درس و علاوه بر آموزش مفاهیم و اصطلاحات نظری، در حق طلاب، رسیدگی و عهده‌داری می‌کنند. وجود چنین استادی که از آن به «راهنمای تهذیبی» یاد می‌کنیم، در مدارس علمیه ضامن تربیت عملی طلبه و تأمین‌کننده هویت و جامعیت شخصیت او متناسب با وظایف طلبگی و نیازهای جامعه است.
وی افزود: همان‌گونه که پیش‌تر گفته شد، مهم‌ترین هنر مربیان و راهنمایان تهذیبی، «ارائه آرمان و ایجاد همت متعالی» در عالم طلبگی است. در مقام تربیت به‌جای پرداختن به خرده‌توصیه‌های متعدد و دستورات متکثر، باید بر یک راهبرد کلان متمرکز بود. موثرترین راهبرد تربیتی در عالم طلبگی، پدید آوردن شور و انگیزه حرکت، با ارائه یک افق عالی و ایمان راسخ به آن است. چنین رسالت بزرگی قابل تفویض به سایر عوامل تربیتی نیست؛ زیرا مدیر و معاون تهذیب مدرسه علمیه در مدارس پرجمعیت، فراغت لازم را برای این ارتباط صمیمی ندارند.
این استاد حوزه علمیه یادآور شد: با توجه به ظرفیت‌های تربیتی ارزشمندی که در اختیار استاد است، مربی و راهنمای تربیتی حتماً باید استاد باشد و در میان طلاب، حوزه نفوذ، قدرت اثرگذاری و اعتبار بالفعل داشته باشد؛ بنابراین لازم است که استاد به مرتبت مربی ارتقا یابد.
حجت‌الاسلام والمسلمین عالم‌زاده نوری در ادامه افزود: در شرایط فعلی و با توجه به انتظارها و مطالبه‌های فراوانی که از طلبه معاصر وجود دارد، استاد با اکتفا به تدریس معمولی و بدون دغدغه‌مندی‌ها و دلسوزی‌های لازم، نمی‌تواند نقش مؤثری در تعلیم و تربیت شاگردان داشته باشد؛ بلکه نیازمند حرکتی جهادی و همتی بلند است تا بتواند، نقش‌آفرین باشد و این مهم، در «طرح تعالی» اساتید دنبال می‌شود.
معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه کشور به اهداف و ضرورت برگزاری دوره پودمانی «طرح تعالی» اشاره کرد و ادامه داد: ما در طرح تعالی در واقع، به دنبال ارتقای استاد به مربی هستیم. برای اینکه استاد بتواند رسالت تربیتی خود را در مدرسه به‌درستی و به‌شکل مطلوب انجام دهد، باید از دانش، مهارت و توانمندی‌های اخلاقی و تربیتی ویژه‌ای برخوردار باشد.
وی خاطرنشان کرد: در سال‌های گذشته ضمن اجرای موفق طرح «میثاق طلبگی» که برای داوطلبان ورود به حوزه علمیه اجرا می‌شد، متونی تدوین و مربیانی تربیت شدند که این اطلاعات و مهارت‌ها را تا حدودی دارا هستند؛ البته بی‌تردید تعداد آنان به‌اندازه نیاز نیست و تکثیر انبوه این نقش مهم، ضرورت تهذیبی و تربیتی حوزه‌های علمیه است.
حجت‌الاسلام والمسلمین عالم‌زاده نوری بیان کرد: سنت سلف حوزه‌های علمیه، رسیدگی شخصی و عهده‌داری چهره‌به چهره نسبت به طلاب در همه امورشان بوده است که توسط عالمان ربانی و اساتید طلاب انجام می‌گرفته است. بسیاری از اساتید اخلاق حوزه، گرچه الگوهای عملی بزرگ و معلمان برجسته معارف ناب دینی به حوزویان هستند؛ اما چنین نقشی را به تمام و کمال ایفا نمی‌کنند؛ زیرا ارتباط مستمر و بالینی با طلاب ندارند.
معاون تهذیب وتربیت حوزه‌های علمیه در پایان سخنان خود تصریح کرد: استاد مربی باید به تربیت، نگاه اصیل دینی و برگرفته از منابع قرآن و عترت داشته باشد، ساحت‌های مختلف تربیتی جامعه را بشناسد و عهددار رشد همه‌جانبه طلاب و راهبری و تمشیت آنان را عهده‌دار باشد.
معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه افزود: در بین تمام ظرف‌های تعلیم و تربیتی موجود در کشور، هیچ کدام از بعد تهذیب و تربیت، به پای مدارس علمیه نمی‌رسند و در این میان، نقش مدیر بسیار ویژه و حائز اهمیت است؛ چراکه دارای شأن تربیتی و نیز پاسخگویی به همه امور مدرسه است.
این استاد حوزه علمیه قم بیان کرد: مدیر مدرسه علاوه بر صلاحیت‌های شخصیتی، علمی و مهارتی حتماً باید بر اهداف و آرمان طلبگی مشرف و نسبت به آنها به‌شدت معتقد باشد؛ اما با توجه به کثرت مشغله در امور اجرایی مدرسه، جز در مدارس کم‌جمعیت نمی‌تواند، با همه طلاب از نمای نزدیک ارتباط برقرار کند؛ به‌همین جهت، معاون تهذیب در نظر گرفته شده است و او در تعامل و همکاری با مربی یا راهنمای تهذیبی می‌تواند، رشد و تعالی طلاب را در همه ساحات تربیتی به‌صورت متوازن و تخصصی رقم بزند.
وی با بیان اینکه در طرح تربیتی جامع معاونت تهذیب و تربیت، هر استاد، یک مربی است، افزود: استاد مهم‌ترین عامل مباشر تربیت طلبه است که بیشترین ارتباط را با او دارد و ماندگارترین اثر را در ذهن و دل طلبه بر جای می‌گذارد. نقش استاد در شکل‌دهی به اندیشه، انگیزه و رفتار طلبه بی‌همتاست و بیشترین عهده‌داری و رسیدگی در حق طلبه نیز، از او انتظار می‌رود.
حجت‌الاسلام والمسلمین عالم‌زاده نوری، به برخی از ویژگی‌های اساتید پرداخت و اظهار کرد: یکی از بسترهای تربیت و تحول انسان، ارتباط است و فرصت استاد برای ارتباط با طلبه از همه بیشتر می‌باشد.
معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه ادامه داد: طلبه در مقابل مقام علمی استاد به‌نحو طبیعی تبعیت می‌کند و شیفته جلوه‌های علمی او می‌گردد. طلبه، کوچکی خود را در مقابل استاد به علم حضوری درمی‌یابد و گویا اعتبار علمی استاد خودبه‌خود به شخصیت او سرایت می‌کند و به اعتبار شخصیتی تبدیل می‌گردد و اعتماد می‌آفریند؛ اعتمادی که بزرگ‌ترین سرمایه در اثرگذاری تربیتی است.
وی اذعان کرد: استاد برخلاف مدیر، معاون آموزش، معاون تهذیب و حتی استاد اخلاقی که هفته‌ای یک روز می‌آید، با گروه محدودتر و جمعیت کمتری روبه‌روست و مشکلات آنان را از نمای نزدیک می‌بیند، با سرعت و دقت بیشتری درمی‌یابد و امکان شناخت استعداد، قوت و ضعف طلبه را بیش و پیش از همه دارد. انس و صمیمیت استاد در ارتباط طولانی با طلبه روزبه‌روز بیشتر می‌شود و زمینه اثرگذاری و نقش‌آفرینی او هموارتر می‌گردد و همین انس و صمیمیت طلبه را به درد دل با استاد و بیان مسائل فردی خود تشویق می‌کند.
این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: اساتید باید این ظرفیت بزرگ تربیتی را به‌درستی بشناسند و با درک عمیق از جایگاهی که در آن قرار دارند آن را مدیریت کرده و از ظرفیت آن به‌نفع تربیت بهره بگیرند. این فرآیند تربیتی که متن کار استاد است، در واقع «تربیتی پنهان و نامرئی» فراتر از آموزه‌ها و ارتباطات کلاسیک تربیتی است که می‌توان بهینه‌اش ساخت و به‌کارش گرفت.
حجت‌الاسلام والمسلمین عالم‌زاده نوری در بخش دیگری از سخنان خود، به موضوع اساتید مشاور در مدارس اشاره کرد و گفت: هم‌اکنون در بسیاری از مدارس علمیه، از «اساتید مشاور» استفاده می‌شود. این اساتید، خدمات ارزشمندی ارائه می‌دهند که حضور آنان را در مدرسه و در میان طلاب، ضروری و جایگزین‌ناپذیر ساخته است.
معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه افزود: مشاوران در مدارس دو دسته‌اند: نخست، مشاورانی که تحصیلات تخصصی مشاوره و روان‌شناسی دارند و با اصول و فنون مشاوره به‌شکل آکادمیک آشنا هستند و برخی دیگر در دوره‌های پودمانی شرکت کرده‌اند و مدرک رسمی در این زمینه ندارند. وجود این مشاوران آموزش‌دیده در مدارس علمیه ضروری است.
وی به دومین دسته از مشاوران مدارس اشاره کرد و ادامه داد: مشاورانی که با تکیه بر تجارب موفق شخصی در عالم طلبگی، به‌عنوان یک برادر بزرگ‌تر برای طلاب، به مشکلات آنان رسیدگی می‌کنند و آنها را ارشاد می‌کنند. بسیاری از اساتید مدارس به این معنا مشاورند؛ یعنی در دسترس طلبه‌ها قرار دارند و در ضمن کلاس درس یا پیش و پس آن، تجارب خود را در اختیار طلبه قرار می‌دهند و در قامت یک پدر یا برادر بزرگ‌تر، به‌قدر توان، پرسش‌های آنها را پاسخ می‌دهند و راهنمایی می‌کنند.
معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه، به موضوع «مربی راهنما» اشاره کرد و گفت: در کنار این مشاوران خدوم، عنصر دیگری نیز، به‌عنوان «راهنمای تهذیبی تربیتی» در ساختار مدارس علمیه ضرورت دارد. ایده مؤثر برای تهذیب و تربیت جامع طلبه، احیای سنت اخلاقی تربیتی کهن حوزه‌های علمیه است که در آن اساتید، فراتر از کلاس درس و علاوه بر آموزش مفاهیم و اصطلاحات نظری، در حق طلاب، رسیدگی و عهده‌داری می‌کنند. وجود چنین استادی که از آن به «راهنمای تهذیبی» یاد می‌کنیم، در مدارس علمیه ضامن تربیت عملی طلبه و تأمین‌کننده هویت و جامعیت شخصیت او متناسب با وظایف طلبگی و نیازهای جامعه است.
وی افزود: همان‌گونه که پیش‌تر گفته شد، مهم‌ترین هنر مربیان و راهنمایان تهذیبی، «ارائه آرمان و ایجاد همت متعالی» در عالم طلبگی است. در مقام تربیت به‌جای پرداختن به خرده‌توصیه‌های متعدد و دستورات متکثر، باید بر یک راهبرد کلان متمرکز بود. موثرترین راهبرد تربیتی در عالم طلبگی، پدید آوردن شور و انگیزه حرکت، با ارائه یک افق عالی و ایمان راسخ به آن است. چنین رسالت بزرگی قابل تفویض به سایر عوامل تربیتی نیست؛ زیرا مدیر و معاون تهذیب مدرسه علمیه در مدارس پرجمعیت، فراغت لازم را برای این ارتباط صمیمی ندارند.
این استاد حوزه علمیه یادآور شد: با توجه به ظرفیت‌های تربیتی ارزشمندی که در اختیار استاد است، مربی و راهنمای تربیتی حتماً باید استاد باشد و در میان طلاب، حوزه نفوذ، قدرت اثرگذاری و اعتبار بالفعل داشته باشد؛ بنابراین لازم است که استاد به مرتبت مربی ارتقا یابد.
حجت‌الاسلام والمسلمین عالم‌زاده نوری در ادامه افزود: در شرایط فعلی و با توجه به انتظارها و مطالبه‌های فراوانی که از طلبه معاصر وجود دارد، استاد با اکتفا به تدریس معمولی و بدون دغدغه‌مندی‌ها و دلسوزی‌های لازم، نمی‌تواند نقش مؤثری در تعلیم و تربیت شاگردان داشته باشد؛ بلکه نیازمند حرکتی جهادی و همتی بلند است تا بتواند، نقش‌آفرین باشد و این مهم، در «طرح تعالی» اساتید دنبال می‌شود.
معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه کشور به اهداف و ضرورت برگزاری دوره پودمانی «طرح تعالی» اشاره کرد و ادامه داد: ما در طرح تعالی در واقع، به دنبال ارتقای استاد به مربی هستیم. برای اینکه استاد بتواند رسالت تربیتی خود را در مدرسه به‌درستی و به‌شکل مطلوب انجام دهد، باید از دانش، مهارت و توانمندی‌های اخلاقی و تربیتی ویژه‌ای برخوردار باشد.
وی خاطرنشان کرد: در سال‌های گذشته ضمن اجرای موفق طرح «میثاق طلبگی» که برای داوطلبان ورود به حوزه علمیه اجرا می‌شد، متونی تدوین و مربیانی تربیت شدند که این اطلاعات و مهارت‌ها را تا حدودی دارا هستند؛ البته بی‌تردید تعداد آنان به‌اندازه نیاز نیست و تکثیر انبوه این نقش مهم، ضرورت تهذیبی و تربیتی حوزه‌های علمیه است.
حجت‌الاسلام والمسلمین عالم‌زاده نوری بیان کرد: سنت سلف حوزه‌های علمیه، رسیدگی شخصی و عهده‌داری چهره‌به چهره نسبت به طلاب در همه امورشان بوده است که توسط عالمان ربانی و اساتید طلاب انجام می‌گرفته است. بسیاری از اساتید اخلاق حوزه، گرچه الگوهای عملی بزرگ و معلمان برجسته معارف ناب دینی به حوزویان هستند؛ اما چنین نقشی را به تمام و کمال ایفا نمی‌کنند؛ زیرا ارتباط مستمر و بالینی با طلاب ندارند.
معاون تهذیب وتربیت حوزه‌های علمیه در پایان سخنان خود تصریح کرد: استاد مربی باید به تربیت، نگاه اصیل دینی و برگرفته از منابع قرآن و عترت داشته باشد، ساحت‌های مختلف تربیتی جامعه را بشناسد و عهددار رشد همه‌جانبه طلاب و راهبری و تمشیت آنان را عهده‌دار باشد.