گریه پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) بر سیدالشهدا(ع)
مرحوم شیخ صدوق (م ۳۸۱ ق) نقل کرده که امام رضا(ع) فرمود: «وقتی ماه محرم وارد می‌شد، پدرم حضرت موسی‌بن جعفر(ع)، دیگر خندان دیده نمیشد و غم و افسردگی بر آن حضرت غلبه می‌یافت تا آنکه ده روز از محرم می‌گذشت. روز دهم (عاشورا) که می‌شد، روز مصیبت و اندوه و گریه وی بود و می‌فرمود: امروز روزی است که حسین در آن کشته شد.»
به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت‌‌الاسلام والمسلمین محمدجعفر طبسی در نوشتاری با موضوع «گریه و عزاداری پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) بر سیدالشهدا(ع)» آورده است:
بر اساس روایات، انبیای الهی(ع)، پیامبر خاتم(ص) و ائمه اطهار(ع)، بر مصیبت‌های امام حسین(ع) اشک ریخته‌اند. بی‌تردید این سیره و رفتار اولیای الهی برای پیروان ایشان حجت و الگوست.
عزاداری در ایام محرم برای مصائب وارد بر امام حسین(ع) و اهل‌بیت پیامبر(ص) فرصتی برای تزکیه نفس و زدودن زنگارهای قلب انسان است. گناهان بزرگ و کوچک، حجاب‌هایی اطراف قلب انسان ایجاد می‌کند که مانع پذیرش هدایت الهی می‌شود.
گریستن و اشک ریختن بر مصائب آن‌حضرت، بسیاری از این حجاب‌ها را از بین می‌برد و زمینه را برای دریافت هدایت الهی آماده می‌سازد. مؤید این مطلب، روایت ابن‌شبیب از امام رضا(ع) است. آن‌حضرت فرمود: «ای پسر شبیب! اگر بر حسین(ع) گریه کنی، تا اینکه اشک‌هایت بر گونه‌هایت جاری شود، خداوند گناهانی را که مرتکب شده‌ای اعم از معاصی بزرگ، کوچک، کم و زیاد را می‌بخشد.»؛ (یابن‌شبیبٍ إن‌بکیت علی‌‌الحسین(ع) .. (عیون أخبارالرضا، ج ۱، ص ۲۹۹)؛ البته روشن است که آن‌چنان گریه‌ای در اینجا قصد شده که همراه با تقویت ایمان و اصلاح رفتار در چارچوب شرع مقدس باشد.
در این نوشتار، اسناد معتبری دال بر گریه و عزاداری رسول‌خدا(ص) و ائمه اطهار(ع) در مصائب امام حسین(ع) ارئه می‌شود. هدف این نگاشته آن است که شیعیان و محبان اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) با آگاهی اجمالی از اسناد عزاداری و ارزش اقامه عزا، به‌دور از شبهه‌افکنی‌های مخالفان، همچنان به برپایی محافل عزای حسینی اهتمام داشته باشند و در این مسیر استوار باشند.
۱. گریه رسول‌خدا(ص) برای امام حسین(ع) ابن‌عساکر دمشقی شافعی‌مذهب (م۵۷۱ ق) با سندی از عبدالله‌بن نجی از پدرش نقل می‌کند که به‌همراه علی(ع) راهی صفین شد. امیرالمؤمنین علی(ع) وقتی به نینوا رسید، آهی کشید و فرمود: «صبر کن! اینجا شط فرات است». راوی گفت: چه شده؟ علی(ع) فرمود: «روزی بر پیامبر(ص) وارد شدم و دیدم که چشمانش غرق در اشک است. سبب آن را پرسیدم. رسول‌خدا(ص) فرمود: الآن جبرئیل از نزد من برخاست. پیام او این بود که حسین‌بن علی(ع) را کنار نهر فرات خواهند کشت. سپس جبرئیل پرسید که آیا دوست داری تربت حسین(ع) را استشمام کنی؟ گفتم: بله. پس جبرئیل دستش را دراز کرد و مقداری از تربت کربلا را به من داد و من نتوانستم، خودم را کنترل کنم. (شروع به گریه کردم)». (تاریخ دمشق، ج ۱۴، ص ۱۸۹)
۲. عزاداری مستمر امام سجاد(ع) مرحوم ابن‌قولویه (م ۳۶۸ ق) با سندی از امام جعفر صادق(ع) نقل کرده که «علی‌بن حسین(ع) به‌مدت بیست یا چهل سال برای پدرش گریست و هیچ غذایی مقابل آن حضرت گذارده نشد؛ مگر اینکه برای امام حسین(ع) گریه می‌کرد...»؛ (بکی علی‌بن الحسین(ع) علی أبیه.. کاملالزیارات، ص ۱۰۷)
۳. دستورالعمل امام باقر(ع) برای عزاداری از راه دور در روز عاشوراابن‌قولویه(ق) با سندی از علقمه نقل می‌کند که امام باقر(ع)، ثوابی معادل هزاران حج و هزاران عمره و هزاران جهاد برای عزادارانی که روز عاشورا مزار امام حسین(ع) را زیارت کنند، برشمرد.
راوی به محضر امام پنجم(ع) عرضه کرد: فدایت گردم! برای آن کسی که در شهرها و مناطق دور دست است و نمی‌تواند، به زیارت امام حسین(ع) بیاید، تکلیف چیست؟ فرمود: «وقتی روز عاشورا می‌شود، به بیابان برود یا روی بلندی خانه‌اش، با اشاره به امام حسین(ع) سلام کند و با جدیت بر قاتلش نفرین کند و پس از آن، دو رکعت نماز بگزارد و این کار را نزدیک ظهر، قبل از اذان، انجام دهد. آنگاه بر حسین(ع) در منزلش، مرثیه بسراید و گریه کند و به کسانی که در خانه‌اش هستند، سفارش کند تا بر حسین(ع) گریه کنند و با ناله کردن بر امام حسین(ع)، درون خانه‌اش ماتم برپا کند و اهل خانه در عزاداری همنوا شوند». (من زار الحسین(ع) یوم عاشورا.. کاملالزیارات، ص۱۷۵)
۴. گریه امام صادق(ع) هنگام شنیدن شعری در عزای حسین(ع) ابوعماره منشد می‌گوید که امام صادق(ع) به من فرمود: «ای ابوعماره! درباره امام حسین(ع) شعری برای من بخوان!» راوی گوید که شعری خواندم و آن‌حضرت گریست. پس از آن، دوباره شعری خواندم و گریست و سوگند به‌خدا که پیوسته شعر می‌خواندم و آن‌حضرت می‌گریست تا آنگاه که صدای گریه را از اندرون خانه شنیدم. (یا أباعمارة انشدنی فی‌‌الحسین(ع).. کاملالزیارات، ص۱۰۵)
۵. غم و اندوه امام کاظم(ع) در آغاز ماه محرممرحوم شیخ صدوق (م ۳۸۱ ق) نقل کرده که امام رضا(ع) فرمود: «وقتی ماه محرم وارد می‌شد، پدرم حضرت موسی‌بن جعفر(ع) دیگر خندان دیده نمیشد و غم و افسردگی بر آن حضرت غلبه می‌یافت تا آنکه ده روز از محرم می‌گذشت. روز دهم (عاشورا) که می‌شد، روز مصیبت و اندوه و گریه وی بود و می‌فرمود: امروز روزی است که حسین(ع) در آن کشته شد.» (کان أبی اذا دخل شهر‌‌المحرم.. الامالی، ص۱۲۸)
۶. بیان امام رضا(ع) درباره گریه بر هتک حرمت اهل‌بیت(ع) در ماه محرممرحوم شیخ صدوق(ره) با سندی از امام رضا(ع) نقل کرده که حضرت فرمود: «محرم ماهی است که مردم عصر جاهلیت، جنگ را در آن حرام می‌دانستند؛ ولی در این ماه، خون‌های ما را مباح شمردند و ریختند و حرمت ما را شکستند، فرزندان و زنان‌مان را به اسیری گرفتند و آتش به خیمه‌های ما زدند و اموالمان را به غارت بردند و درباره ما حرمت رسول‌خدا(ص) را پاس نداشتند. روز (شهادت) حسین(ع)، چشمان ما را زخمی و اشک‌هایمان را روان کرد و در سرزمین کربلا، عزیز ما را بی‌حرمت کرد و تا قیام قیامت برای ما رنج و بلا بر جای نهاد. پس گریه‌کنندگان باید بر همچون حسین(ع) بگریند.» (إن‌‌المحرم شهر... الامالی، ص ۱۲۸)
۷. گریه و عزاداری امام زمان(عج) در مصیبت جدش حسین‌بن علی(ع) امام مهدی(عج) در زیارت ناحیه مقدسه می‌فرماید: «فلأندبنک صباحاً و مساءً و لأبکین علیک بدل الدموع دماً حسرةً علیک و تأسفاً علی ما دهاک و تلهفاً» (بحار، ج ۹۸، ص ۲۳۸، ۳۲۰)؛ یعنی هر صبح و شام بر تو گریه می‌کنم و در مصیبت تو به‌جای اشک، خون می‌گریم؛ این کار را به‌خاطر حسرت خوردن بر تو و از روی ناراحتی و به‌سبب بلایی که بر تو وارد شده و از روی اندوه انجام می‌دهم.
همه این روایاتی که در این مجال کوتاه نقل شد و همچنین روایات فراوان دیگر در این‌باره، ما را به ارزش غمگین‌شدن و عزاداری و گریستن و مرثیه‌گویی در مصیبت امام‌حسین(ع) و خاندان گرامی‌اش و نیز اهتمام به زیارت آن‌حضرت، سوق می‌دهد. بیان ثواب‌های بی‌شمار این سنت اسلامی، نقش بسیار مهمی در زنده نگهداشتن فکر و فرهنگ عاشورای حسینی و پیوند نسل امروز با الگوهای ایثار و شهادت ایفا می‌کند. اشک بر مصائب اهل‌بیت به‌ویژه سیدالشهدا(ع)، مسیر پاکی و پارسایی و فداکاری انسان را فراهم می‌آورد و ایستادگی در مسیر مبارزه و جهاد در راه حق را برای انسان، آسان می‌نماید.
پروردگارا توفیق عزاداری با معرفت برای اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) را به همه ما عنایت فرما! آمین یا رب‌‌العالمین.
بر اساس روایات، انبیای الهی(ع)، پیامبر خاتم(ص) و ائمه اطهار(ع)، بر مصیبت‌های امام حسین(ع) اشک ریخته‌اند. بی‌تردید این سیره و رفتار اولیای الهی برای پیروان ایشان حجت و الگوست.
عزاداری در ایام محرم برای مصائب وارد بر امام حسین(ع) و اهل‌بیت پیامبر(ص) فرصتی برای تزکیه نفس و زدودن زنگارهای قلب انسان است. گناهان بزرگ و کوچک، حجاب‌هایی اطراف قلب انسان ایجاد می‌کند که مانع پذیرش هدایت الهی می‌شود.
گریستن و اشک ریختن بر مصائب آن‌حضرت، بسیاری از این حجاب‌ها را از بین می‌برد و زمینه را برای دریافت هدایت الهی آماده می‌سازد. مؤید این مطلب، روایت ابن‌شبیب از امام رضا(ع) است. آن‌حضرت فرمود: «ای پسر شبیب! اگر بر حسین(ع) گریه کنی، تا اینکه اشک‌هایت بر گونه‌هایت جاری شود، خداوند گناهانی را که مرتکب شده‌ای اعم از معاصی بزرگ، کوچک، کم و زیاد را می‌بخشد.»؛ (یابن‌شبیبٍ إن‌بکیت علی‌‌الحسین(ع) .. (عیون أخبارالرضا، ج ۱، ص ۲۹۹)؛ البته روشن است که آن‌چنان گریه‌ای در اینجا قصد شده که همراه با تقویت ایمان و اصلاح رفتار در چارچوب شرع مقدس باشد.
در این نوشتار، اسناد معتبری دال بر گریه و عزاداری رسول‌خدا(ص) و ائمه اطهار(ع) در مصائب امام حسین(ع) ارئه می‌شود. هدف این نگاشته آن است که شیعیان و محبان اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) با آگاهی اجمالی از اسناد عزاداری و ارزش اقامه عزا، به‌دور از شبهه‌افکنی‌های مخالفان، همچنان به برپایی محافل عزای حسینی اهتمام داشته باشند و در این مسیر استوار باشند.
۱. گریه رسول‌خدا(ص) برای امام حسین(ع) ابن‌عساکر دمشقی شافعی‌مذهب (م۵۷۱ ق) با سندی از عبدالله‌بن نجی از پدرش نقل می‌کند که به‌همراه علی(ع) راهی صفین شد. امیرالمؤمنین علی(ع) وقتی به نینوا رسید، آهی کشید و فرمود: «صبر کن! اینجا شط فرات است». راوی گفت: چه شده؟ علی(ع) فرمود: «روزی بر پیامبر(ص) وارد شدم و دیدم که چشمانش غرق در اشک است. سبب آن را پرسیدم. رسول‌خدا(ص) فرمود: الآن جبرئیل از نزد من برخاست. پیام او این بود که حسین‌بن علی(ع) را کنار نهر فرات خواهند کشت. سپس جبرئیل پرسید که آیا دوست داری تربت حسین(ع) را استشمام کنی؟ گفتم: بله. پس جبرئیل دستش را دراز کرد و مقداری از تربت کربلا را به من داد و من نتوانستم، خودم را کنترل کنم. (شروع به گریه کردم)». (تاریخ دمشق، ج ۱۴، ص ۱۸۹) ۲. عزاداری مستمر امام سجاد(ع) مرحوم ابن‌قولویه (م ۳۶۸ ق) با سندی از امام جعفر صادق(ع) نقل کرده که «علی‌بن حسین(ع) به‌مدت بیست یا چهل سال برای پدرش گریست و هیچ غذایی مقابل آن حضرت گذارده نشد؛ مگر اینکه برای امام حسین(ع) گریه می‌کرد...»؛ (بکی علی‌بن الحسین(ع) علی أبیه.. کاملالزیارات، ص ۱۰۷) ۳. دستورالعمل امام باقر(ع) برای عزاداری از راه دور در روز عاشوراابن‌قولویه(ق) با سندی از علقمه نقل می‌کند که امام باقر(ع)، ثوابی معادل هزاران حج و هزاران عمره و هزاران جهاد برای عزادارانی که روز عاشورا مزار امام حسین(ع) را زیارت کنند، برشمرد.راوی به محضر امام پنجم(ع) عرضه کرد: فدایت گردم! برای آن کسی که در شهرها و مناطق دور دست است و نمی‌تواند، به زیارت امام حسین(ع) بیاید، تکلیف چیست؟ فرمود: «وقتی روز عاشورا می‌شود، به بیابان برود یا روی بلندی خانه‌اش، با اشاره به امام حسین(ع) سلام کند و با جدیت بر قاتلش نفرین کند و پس از آن، دو رکعت نماز بگزارد و این کار را نزدیک ظهر، قبل از اذان، انجام دهد. آنگاه بر حسین(ع) در منزلش، مرثیه بسراید و گریه کند و به کسانی که در خانه‌اش هستند، سفارش کند تا بر حسین(ع) گریه کنند و با ناله کردن بر امام حسین(ع)، درون خانه‌اش ماتم برپا کند و اهل خانه در عزاداری همنوا شوند». (من زار الحسین(ع) یوم عاشورا.. کاملالزیارات، ص۱۷۵)
۴. گریه امام صادق(ع) هنگام شنیدن شعری در عزای حسین(ع) ابوعماره منشد می‌گوید که امام صادق(ع) به من فرمود: «ای ابوعماره! درباره امام حسین(ع) شعری برای من بخوان!» راوی گوید که شعری خواندم و آن‌حضرت گریست. پس از آن، دوباره شعری خواندم و گریست و سوگند به‌خدا که پیوسته شعر می‌خواندم و آن‌حضرت می‌گریست تا آنگاه که صدای گریه را از اندرون خانه شنیدم. (یا أباعمارة انشدنی فی‌‌الحسین(ع).. کاملالزیارات، ص۱۰۵) ۵. غم و اندوه امام کاظم(ع) در آغاز ماه محرممرحوم شیخ صدوق (م ۳۸۱ ق) نقل کرده که امام رضا(ع) فرمود: «وقتی ماه محرم وارد می‌شد، پدرم حضرت موسی‌بن جعفر(ع) دیگر خندان دیده نمیشد و غم و افسردگی بر آن حضرت غلبه می‌یافت تا آنکه ده روز از محرم می‌گذشت. روز دهم (عاشورا) که می‌شد، روز مصیبت و اندوه و گریه وی بود و می‌فرمود: امروز روزی است که حسین(ع) در آن کشته شد.» (کان أبی اذا دخل شهر‌‌المحرم.. الامالی، ص۱۲۸) ۶. بیان امام رضا(ع) درباره گریه بر هتک حرمت اهل‌بیت(ع) در ماه محرممرحوم شیخ صدوق(ره) با سندی از امام رضا(ع) نقل کرده که حضرت فرمود: «محرم ماهی است که مردم عصر جاهلیت، جنگ را در آن حرام می‌دانستند؛ ولی در این ماه، خون‌های ما را مباح شمردند و ریختند و حرمت ما را شکستند، فرزندان و زنان‌مان را به اسیری گرفتند و آتش به خیمه‌های ما زدند و اموالمان را به غارت بردند و درباره ما حرمت رسول‌خدا(ص) را پاس نداشتند. روز (شهادت) حسین(ع)، چشمان ما را زخمی و اشک‌هایمان را روان کرد و در سرزمین کربلا، عزیز ما را بی‌حرمت کرد و تا قیام قیامت برای ما رنج و بلا بر جای نهاد. پس گریه‌کنندگان باید بر همچون حسین(ع) بگریند.» (إن‌‌المحرم شهر... الامالی، ص ۱۲۸) ۷. گریه و عزاداری امام زمان(عج) در مصیبت جدش حسین‌بن علی(ع) امام مهدی(عج) در زیارت ناحیه مقدسه می‌فرماید: «فلأندبنک صباحاً و مساءً و لأبکین علیک بدل الدموع دماً حسرةً علیک و تأسفاً علی ما دهاک و تلهفاً» (بحار، ج ۹۸، ص ۲۳۸، ۳۲۰)؛ یعنی هر صبح و شام بر تو گریه می‌کنم و در مصیبت تو به‌جای اشک، خون می‌گریم؛ این کار را به‌خاطر حسرت خوردن بر تو و از روی ناراحتی و به‌سبب بلایی که بر تو وارد شده و از روی اندوه انجام می‌دهم.همه این روایاتی که در این مجال کوتاه نقل شد و همچنین روایات فراوان دیگر در این‌باره، ما را به ارزش غمگین‌شدن و عزاداری و گریستن و مرثیه‌گویی در مصیبت امام‌حسین(ع) و خاندان گرامی‌اش و نیز اهتمام به زیارت آن‌حضرت، سوق می‌دهد. بیان ثواب‌های بی‌شمار این سنت اسلامی، نقش بسیار مهمی در زنده نگهداشتن فکر و فرهنگ عاشورای حسینی و پیوند نسل امروز با الگوهای ایثار و شهادت ایفا می‌کند. اشک بر مصائب اهل‌بیت به‌ویژه سیدالشهدا(ع)، مسیر پاکی و پارسایی و فداکاری انسان را فراهم می‌آورد و ایستادگی در مسیر مبارزه و جهاد در راه حق را برای انسان، آسان می‌نماید.
پروردگارا توفیق عزاداری با معرفت برای اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) را به همه ما عنایت فرما! آمین یا رب‌‌العالمین.