اخلاق در حوزه - شماره 716
عرفیات طلبگی
آیت‌الله مجتهدی(ره)
بخش اول
امام زین‌العابدین(ع) فرموده‌اند: «هَلَک مَن لَیسَ لَه حَکیم یُرشِده»؛ هرکس عالم و حکیمی نداشته باشد که او را ارشاد کند، هلاک می‌شود. انسان باید در دو چیز استاد داشته باشد: یکی اخلاقیات و دیگری عُرفیات.
اخلاقیات طلبگی
اگر درس بخوانی و استاد اخلاق نداشته باشی، بر فرض، آیت‌الله هم بشوی، نَفس تو هم، آیت‌الله می‌شود، آن وقت بی‌چاره می‌شوی. همان‌طور که به دکتر می‌روی و دستور رژیم غذایی می‌گیری، باید پیش استاد بروی و دستور اخلاق بگیری! باید نزد او بروی که باد کبر و غرور تو را خالی کند. فکر نکنی، حالا که این کتاب‌‌ها را می‌خوانی، به جایی رسیده‌ای و حتماً مورد تأیید امام زمان(عج) قرار گرفته‌ای.
عُرفیات طلبگی
استاد من در عُرفیات، حاج شیخ علی‌اکبر برهان(ره) بودند. عرفیات غیر از اخلاقیات است. ممکن است شخصی استاد اخلاق باشد؛ ولی از عرفیات هیچ نفهمد. باید استادی را پیدا کرد که عرفیات را برای انسان بگوید. عرفیات یک سری مسائلی است که شاید خلاف شرع نباشد؛ ولی خلاف عُرف جامعه است و عوام‌الناس از انجام آنها، توسط ما روحانیون خوششان نمی‌آید. ما هم برای اینکه مردم به دین و روحانیت علاقه‌مند شوند و طرد نشوند، باید اینها را مراعات کنیم. حالا چند نمونه از عرفیات را می‌گوییم:
1. دقت در معاشرت با مردم: روحانی نباید با کسی که به دین و دستورات دین اهمیت نمی‌دهد، معاشرت کند (مگر اینکه قصد راهنمایی او را داشته باشد) و نباید چنین افرادی به منزل او رفت و آمد کنند.
استاد ما حضرت آیت‌الله حاج شیخ علی‌اکبر برهان(ره) می‌فرمودند: روزی به خانه رفتم و متوجه شدم که عده‌ای میهمان از طرف آشنایان و فامیل‌های همسرم، تشریف دارند و بعضی از آنها، بدون رعایت اینکه ما روحانی و آخوند هستیم و مردم از ما بیش از دیگران توقع دارند، با ظاهری شرعی؛ ولی نامتناسب با عرفیات طلبگی ما، حضور داشتند؛ لذا به اهل بیت گفتم که برای آنها توضیح دهند که متوجه بشوند و آنها هم الحمدلله متذکر شدند و بعد از این جریان، هر وقت به منزل ما می‌آیند، عرفیات را رعایت می‌کنند.
کسانی که بدحجاب‌اند، نباید در منزل شما رفت وآمد کنند. من گفته‌ام بچه‌های کوچک را بدون چادر به منزلمان نیاورند. اگر در کوچه و خیابان، حتی یکی از محرم‌هایت را دیدی که حجاب کامل هم داشت، با او صحبت نکن یا اگر صحبت می‌کنی او را نگاه نکن. گوش خود را نزدیک او بیاور و به صحبت‌هایش گوش کن؛ چرا‌که مردم نمی‌دانند، این زن محرم شماست.
2. خرید اجناس: در خرید کردن برای منزل دقت کن که از سوی مردم مورد سوء تفاهم واقع نشوی. آیت‌الله‌العظمی‌سیدمحمدکاظم یزدی(ره) می‌فرمودند: همیشه از یک قصابی گوشت نخرید! می‌گویند این آخوند‌ها چقدر گوشت می‌خورند. یا مثلاً یک روحانی حتی‌المقدور سعی کند که کمتر با همسرش در خیابان راه بیفتد و به خرید برود. به مغازه‌هایی که چیزهای گران‌قیمت می‌فروشند نرود؛ مثلاً به بنگاه‌های ماشین‌فروشی و فروشگاه‌های تلویزیون و غیرذلک. اگر هم نیازی داشت، می‌تواند محارم خود یا افراد مورد اطمینان و با تجربه را بفرستد. نقل می‌کنند که یک روحانی با همسرش، وارد فروشگاه لوازم آرایش بانوان شده و پس از انتخاب یکی از اقلام آن، در خارج از فروشگاه و بدون توجه به اطراف خود، آن را به همسرش نشان می‌داد که کدامیک بهتر است؛ در‌حالی‌که این عمل می‌تواند در اذهان مردم نسبت به مقام روحانیت اثر بدی داشته باشد؛ لذا طلاب محترم باید این‌گونه امور را رعایت کنند.
3. به هر مکانی نرود: روحانی هر جایی نباید برود و هر جایی نباید بنشیند. مثلاً کنار خیابان روی جدول ننشیند یا در مکان‌های عمومی‌و پررفت‌وآمد یا جایی که همه روی زمین نشسته‌اند، بالای صندلی ننشیند و اگر مجبور بود، بنشیند؛ یعنی در نشستن هم مراعات کند؛ مثلاً یک پا را روی پای دیگر نیندازد و همچنین نباید دست زن و بچه را بگیرد و برود پارک یا شهربازی یا سینما. یا برود ساندویچی و یک ساندویچ بگیرد و پشتش هم نوشابه بخورد؛ البته این‌گونه امور حرام نیست؛ ولی بعضی از مردم این اعمال را از ما روحانیون توقع ندارند؛ لذا ما باید رعایت عرفیات طلبگی را بکنیم.
4. وضع ظاهری: روحانی باید از نظر لباس پوشیدن، لباسی ساده و تمیز و در عین حال منظم و مرتب داشته باشد و خدای نکرده لباس‌هایش چرکین نباشد و بوی عرق ندهد.
5. دقت در خرج: روحانی نباید مهمانی‌های مفصل راه بیندازد یا مثلاً در تالار‌هامراسم عقد و یا مراسم دیگر بگیرد و سور‌هاو خرج‌های بی‌مورد کند. آیت‌الله حاج‌آقا مرتضی حائری(ره) با کاروانی به مکه رفتند. قرار شد علمای دیگر از مکه به دیدن ایشان بیایند. مدیر کاروان از خرج خودش اتاقی آماده کرد و میوه‌های مختلف در اتاق آماده نمود. وقتی ایشان وارد اتاق شدند و صحنه را دیدند، ناراحت شدند و به مدیر کاروان فرمودند: چرا می‌خواهی مردم را با من دشمن کنی؟ اینها را جمع کن. فقط چای کفایت می‌کند؛ یعنی ممکن بود که حاجی‌های کاروان فکر کنند که هزینه انجام‌شده، از بودجه کاروان است و دچار سوءظن نسبت به آیت‌الله مرتضی حائری شوند. وقتی هم روحانی به مهمانی می‌رود یا برای او مهمان می‌آید، باید مراعات اخلاقیات و عرفیات را هم بکند.
روزی که طلبه بودیم، با استادمان حاج شیخ علی‌اکبر برهان(ره) به دیدار یک حاجی که تازه از مکه آمده بود، رفتیم. ایشان به ما فرمودند: حق دست زدن به هیچ چیز را ندارید. کاری نکنید که بگویند: آخوند جزء مطهرات است و همه چیز را پاک می‌کند و می‌خورد. بنشین و به هیچ چیز دست نزن. بگذار به‌زور به تو، چیزی تعارف کنند.
بخش اول
امام زین‌العابدین(ع) فرموده‌اند: «هَلَک مَن لَیسَ لَه حَکیم یُرشِده»؛ هرکس عالم و حکیمی نداشته باشد که او را ارشاد کند، هلاک می‌شود. انسان باید در دو چیز استاد داشته باشد: یکی اخلاقیات و دیگری عُرفیات.
اگر درس بخوانی و استاد اخلاق نداشته باشی، بر فرض، آیت‌الله هم بشوی، نَفس تو هم، آیت‌الله می‌شود، آن وقت بی‌چاره می‌شوی. همان‌طور که به دکتر می‌روی و دستور رژیم غذایی می‌گیری، باید پیش استاد بروی و دستور اخلاق بگیری! باید نزد او بروی که باد کبر و غرور تو را خالی کند. فکر نکنی، حالا که این کتاب‌‌ها را می‌خوانی، به جایی رسیده‌ای و حتماً مورد تأیید امام زمان(عج) قرار گرفته‌ای.
استاد من در عُرفیات، حاج شیخ علی‌اکبر برهان(ره) بودند. عرفیات غیر از اخلاقیات است. ممکن است شخصی استاد اخلاق باشد؛ ولی از عرفیات هیچ نفهمد. باید استادی را پیدا کرد که عرفیات را برای انسان بگوید. عرفیات یک سری مسائلی است که شاید خلاف شرع نباشد؛ ولی خلاف عُرف جامعه است و عوام‌الناس از انجام آنها، توسط ما روحانیون خوششان نمی‌آید. ما هم برای اینکه مردم به دین و روحانیت علاقه‌مند شوند و طرد نشوند، باید اینها را مراعات کنیم. حالا چند نمونه از عرفیات را می‌گوییم:
1. دقت در معاشرت با مردم: روحانی نباید با کسی که به دین و دستورات دین اهمیت نمی‌دهد، معاشرت کند (مگر اینکه قصد راهنمایی او را داشته باشد) و نباید چنین افرادی به منزل او رفت و آمد کنند.
استاد ما حضرت آیت‌الله حاج شیخ علی‌اکبر برهان(ره) می‌فرمودند: روزی به خانه رفتم و متوجه شدم که عده‌ای میهمان از طرف آشنایان و فامیل‌های همسرم، تشریف دارند و بعضی از آنها، بدون رعایت اینکه ما روحانی و آخوند هستیم و مردم از ما بیش از دیگران توقع دارند، با ظاهری شرعی؛ ولی نامتناسب با عرفیات طلبگی ما، حضور داشتند؛ لذا به اهل بیت گفتم که برای آنها توضیح دهند که متوجه بشوند و آنها هم الحمدلله متذکر شدند و بعد از این جریان، هر وقت به منزل ما می‌آیند، عرفیات را رعایت می‌کنند.
کسانی که بدحجاب‌اند، نباید در منزل شما رفت وآمد کنند. من گفته‌ام بچه‌های کوچک را بدون چادر به منزلمان نیاورند. اگر در کوچه و خیابان، حتی یکی از محرم‌هایت را دیدی که حجاب کامل هم داشت، با او صحبت نکن یا اگر صحبت می‌کنی او را نگاه نکن. گوش خود را نزدیک او بیاور و به صحبت‌هایش گوش کن؛ چرا‌که مردم نمی‌دانند، این زن محرم شماست.
2. خرید اجناس: در خرید کردن برای منزل دقت کن که از سوی مردم مورد سوء تفاهم واقع نشوی. آیت‌الله‌العظمی‌سیدمحمدکاظم یزدی(ره) می‌فرمودند: همیشه از یک قصابی گوشت نخرید! می‌گویند این آخوند‌ها چقدر گوشت می‌خورند. یا مثلاً یک روحانی حتی‌المقدور سعی کند که کمتر با همسرش در خیابان راه بیفتد و به خرید برود. به مغازه‌هایی که چیزهای گران‌قیمت می‌فروشند نرود؛ مثلاً به بنگاه‌های ماشین‌فروشی و فروشگاه‌های تلویزیون و غیرذلک. اگر هم نیازی داشت، می‌تواند محارم خود یا افراد مورد اطمینان و با تجربه را بفرستد. نقل می‌کنند که یک روحانی با همسرش، وارد فروشگاه لوازم آرایش بانوان شده و پس از انتخاب یکی از اقلام آن، در خارج از فروشگاه و بدون توجه به اطراف خود، آن را به همسرش نشان می‌داد که کدامیک بهتر است؛ در‌حالی‌که این عمل می‌تواند در اذهان مردم نسبت به مقام روحانیت اثر بدی داشته باشد؛ لذا طلاب محترم باید این‌گونه امور را رعایت کنند.
3. به هر مکانی نرود: روحانی هر جایی نباید برود و هر جایی نباید بنشیند. مثلاً کنار خیابان روی جدول ننشیند یا در مکان‌های عمومی‌و پررفت‌وآمد یا جایی که همه روی زمین نشسته‌اند، بالای صندلی ننشیند و اگر مجبور بود، بنشیند؛ یعنی در نشستن هم مراعات کند؛ مثلاً یک پا را روی پای دیگر نیندازد و همچنین نباید دست زن و بچه را بگیرد و برود پارک یا شهربازی یا سینما. یا برود ساندویچی و یک ساندویچ بگیرد و پشتش هم نوشابه بخورد؛ البته این‌گونه امور حرام نیست؛ ولی بعضی از مردم این اعمال را از ما روحانیون توقع ندارند؛ لذا ما باید رعایت عرفیات طلبگی را بکنیم.
4. وضع ظاهری: روحانی باید از نظر لباس پوشیدن، لباسی ساده و تمیز و در عین حال منظم و مرتب داشته باشد و خدای نکرده لباس‌هایش چرکین نباشد و بوی عرق ندهد.
5. دقت در خرج: روحانی نباید مهمانی‌های مفصل راه بیندازد یا مثلاً در تالار‌هامراسم عقد و یا مراسم دیگر بگیرد و سور‌هاو خرج‌های بی‌مورد کند. آیت‌الله حاج‌آقا مرتضی حائری(ره) با کاروانی به مکه رفتند. قرار شد علمای دیگر از مکه به دیدن ایشان بیایند. مدیر کاروان از خرج خودش اتاقی آماده کرد و میوه‌های مختلف در اتاق آماده نمود. وقتی ایشان وارد اتاق شدند و صحنه را دیدند، ناراحت شدند و به مدیر کاروان فرمودند: چرا می‌خواهی مردم را با من دشمن کنی؟ اینها را جمع کن. فقط چای کفایت می‌کند؛ یعنی ممکن بود که حاجی‌های کاروان فکر کنند که هزینه انجام‌شده، از بودجه کاروان است و دچار سوءظن نسبت به آیت‌الله مرتضی حائری شوند. وقتی هم روحانی به مهمانی می‌رود یا برای او مهمان می‌آید، باید مراعات اخلاقیات و عرفیات را هم بکند.
روزی که طلبه بودیم، با استادمان حاج شیخ علی‌اکبر برهان(ره) به دیدار یک حاجی که تازه از مکه آمده بود، رفتیم. ایشان به ما فرمودند: حق دست زدن به هیچ چیز را ندارید. کاری نکنید که بگویند: آخوند جزء مطهرات است و همه چیز را پاک می‌کند و می‌خورد. بنشین و به هیچ چیز دست نزن. بگذار به‌زور به تو، چیزی تعارف کنند.