غدیر و مسئله جامعه‌سازی اسلامی
مروری بر اهمیت و ابعاد مسئله «غدیر» در بیانات امام خامنه‌ای
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره عید غدیر فرمودند: «معنای این حرکت که در روز هجدهم ذی‌الحجه سال دهم هجرت اتفاق افتاد این است که اسلام به مسئله مدیریت جامعه به چشم اهمیت نگاه می‌کند. این طور نیست که امر مدیریت در نظام اسلامی و جامعه اسلامی، رها و بی‌اعتنا باشد.» 83/11/10
یکی از دغدغه‌های رهبر انقلاب اسلامی، رمزگشایی از واقعه غدیرخم و کنکاش در زوایای مختلف آن است.
بخش فقه و معارف پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR در این یادداشت، به بازخوانی برخی از مهم‌ترین ابعاد عید غدیر در جامعه‌سازی اسلامی براساس بیانات رهبر معظم انقلاب می‌پردازد.
تعیین خط حکومت و ولایت در اسلام
با بررسی کیفیت ابلاغ و اجرای دستور الهی توسط پیامبر(ص) در روز غدیرخم، به‌روشنی می‌توان دریافت که منطق الهی بر استمرار حکومت نبوی در قالب امامت است. رهبر انقلاب اسلامی، یکی از ابعاد اساسی واقعه غدیر را همین امر خطیر می‌دانند که باید با دقت به آن نگریست: «اگر با چشم تحقیق، مسلمین به این حادثه نگاه کنند، همه این معنا را تصدیق خواهند کرد که این حرکت عظیم پیغمبر(ص) در میانه راه حج، برگشت از حج، در وسط بیابان، در سال آخر عمر، با آن مقدمات، با آن مؤخرات، نام بردن از امیرالمؤمنین(ع)، معرفی کردن امیرالمؤمنین(ع) به اینکه «من کنت مولاه فهذا على مولاه»، هیچ معنایی، جز تعیین خط حکومت و ولایت در اسلام بعد از رحلت پیغمبر اکرم(ص) ندارد.»1
اهمیت دادن اسلام به کیفیت مدیریت جامعه
مدیریت جامعه طبق آموزه‌های قرآنی، باید در اختیار حاکمان صالح و مصلح باشد که بستر مناسب برای تحقق جامعه آرمانی و توحیدی را برای بشر فراهم نمایند. در واقعه غدیرخم، برای اهمیت دادن به این نکته است که مدیریت جامعه از اولویت‌ها و از تأثیرگذارترین امور در هدایت و ضلالت مردم شمرده می‌شود. علاوه بر اهمیت داشتن مدیریت جامعه، مصداقی که این مسئولیت را برعهده هم بگیرد، باید به‌صورت کامل با معیارهای الهی در این زمینه تطبیق داشته باشد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای این جهت را یکی دیگر از ابعاد غدیرخم برشمرده‌اند: «مسئله غدیر و تعیین امیرالمؤمنین(ع) به‌عنوان ولی‌ّامر امت اسلامی از سوی پیامبر مکرم اسلام(ص) یک حادثه بسیار بزرگ و پُرمعناست؛ در حقیقت دخالت نبی مکرم(ص) در امر مدیریت جامعه است. معنای این حرکت که در روز هجدهم ذی‌الحجه سال دهم هجرت اتفاق افتاد، این است که اسلام، به مسئله مدیریت جامعه، به چشم اهمیت نگاه می‌کند. این طور نیست که امر مدیریت در نظام اسلامی و جامعه اسلامی، رها و بی‌اعتنا باشد.»۲
دخالت مردم در امر حکومت
نقش بی‌بدیل دخالت مردم در جامعه و تعیین سرنوشت خویش بُعد دیگری است که در غدیرخم به‌وضوح آن را می‌بینیم. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نفی بی‌اعتنایی به سرنوشت جامعه و مسئولیت‌پذیری و مشارکت حداکثری را، بُعد دیگر از غدیرخم معرفی کرده‌اند: «در نظام اسلامی، هرکس متدیّن به عقیده و شریعت اسلام است، در امر حکومت، دارای مسئولیت است. هیچ‌کس نمی‌تواند خود را از موضوع حکومت کنار بکشد. هیچ‌کس نمی‌تواند بگوید: «کاری انجام می‌گیرد؛ به من چه!؟» در موضوع حکومت و مسائل سیاسی و مسائل عمومی جامعه در نظام اسلامی، «به من چه» نداریم! مردم برکنار نیستند. بزرگترین مظهر دخالت مردم در امور حکومت، غدیر است. خودِ غدیر این را به ما آموخت و لذاست که عید غدیر، عید ولایت است، عید سیاست است، عید دخالت مردم در امر حکومت است.»3
نفی نگاه سکولار به اسلام
رهبر انقلاب اسلامی، یکی دیگر از ابعاد غدیر را نفی نگاه سکولار به دین بیان نموده و حقیقت واقعه غدیرخم را پیوند دیانت و سیاست و حضور دین در متن جامعه می‌دانند: «آن کسانى که سعى کردند، اسلام را از مسائل اجتماعى و از مسائل سیاسى برکنار بدارند و آن را منحصر کنند، به مسائل شخصى و مسائل خصوصىِ زندگى افراد - و در واقع نگاه سکولار به اسلام داشته باشند که تبلیغات دشمنان و دست‌هاى دشمنان هم، این بینش را در بین مسلمانان در طول سالیان دراز ترویج کرده است - جوابشان مسئله غدیر است... نصب امیرالمؤمنین(ع)، فقط به‌معناى نصب جنبه‌هاى معنوى نبود؛ بلکه می‌شود گفت که مسئله جنبه‌هاى معنوى قابل نصب نیست؛ آنچه قابل نصب است، عبارت است از: حکومت، کشوردارى، سیاست، مدیریّت جامعه اسلامى؛ این را پیغمبراکرم(ص) به مردم توصیه کرد.»4
مظهر جامعیت اسلام
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تک‌بعدی بودن واقعه غدیرخم را نفی و آن را نشانه جامعیت اسلام معرفی نموده‌اند. ایشان این رویداد را مانع از رخنه کردن دوباره تعصبات جاهلیت و کم‌فروغ شدن مشعل برافراشته اسلام معرفی نموده‌اند که اگر این تدبیر الهی نبود، کار پیامبر(ص) ناتمام می‌ماند: «رسوبات تعصبات جاهلی به‌قدری عمیق بود که شاید برای زدودن آنها سال‌های بسیار طولانی نیاز بود... برای پاک کردن رسوبات جاهلی از اعماق این جامعه و مستقیم نگه داشتن خط هدایت اسلامی بعد از ده سالِ زمان پیغمبر، یک تدبیری لازم بود. اگر این تدبیر انجام نمی‌شد، کار ناتمام بود. اینکه در آیه مبارکه سوره مائده می‌فرماید: «الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی»، تصریح به‌همین معناست که این نعمت - نعمت اسلام، نعمت هدایت، نعمت نشان دادن صراط مستقیم به جامعه بشریت - آن وقتی تمام و کامل می‌شد که نقشه راه برای بعد از پیغمبر(ص) هم معین باشد؛ این یک امر طبیعی است... این هم، فکر پیغمبر نبود، این هدایت الهی بود، دستور الهی بود، نصب الهی بود؛ مثل بقیه سخنان و هدایت‌های نبی مکرم(ص) که همه، الهام الهی بود... مسئله غدیر این است؛ یعنی نشان‌دهنده جامعیت اسلام و نگاه به آینده و آن چیزی که در هدایت و زعامت امت اسلامی شرط است.»5
وسیله ائتلاف و برادری مسلمان‌ها
مسئله غدیرخم اگر درست تبیین شود، همان‌طور که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای فرموده‌اند، می‌تواند به‌عنوان یکی از مشترکات مذهبی و وسیله ائتلاف و برادری امت اسلامی قلمداد شود: «دشمن می‌خواهد مسئله غدیر را یک مایه برادرکشی و جنگ و خونریزی قرار بدهد؛ درحالی‌که غدیر می‌تواند وسیله ائتلاف و برادری مسلمان‌ها با هم باشد. مرحوم شهید مطهری(ره) ثابت کردند که الغدیر علامه امینی(ره)، وسیله وحدت مسلمین است. بعضی خیال می‌کردند کتاب الغدیر ممکن است، مایه افتراق بشود. ایشان می‌گوید اگر درست فکر کنیم، درست عمل کنیم، کتاب الغدیر مایه وحدت دنیای اسلام است. برادران اهل‌سنت ما هم می‌توانند، در یک محیط خالی از پیش‌داوری، به منابع غدیر مراجعه کنند؛ یا میپ‌ذیرند، یا نمی‌پذیرند. در هر دو صورت، قضیه غدیر، هیچ‌گونه جنگ و دعوای بین پذیرنده و نپذیرنده به وجود نمی‌آورد.»6
تعیین قاعده امامت برای جامعه اسلامی
ضابطه و قاعده‌ای که در غدیرخم برای امت اسلام رونمایی شد، قاعده امامت و ولایت بود. رهبر انقلاب اسلامی، امامت و ولایت را وجه تمایز بین حکومت‌های الهی و غیرالهی می‌دانند: «جوامع بشری از دیرباز حکومت داشتند؛ بشر انواع و اقسام حکومت‌ها را تجربه کرده است؛ اسلام این حکومت‌ها را، این نوع قدرتمندی‌ها و قدرت‌مداری‌ها را قبول ندارد؛ امامت را قبول دارد. این قاعده اسلام است؛ غدیر این را بیان می‌کند... تا آخر دنیا هرجا مسلمان‌ها بخواهند و همّت کنند و هدایت شوند، از سوی خدا به اینکه اسلام را تحقّق ببخشند و جامعه اسلامی را تحقّق ببخشند، ضابطه و قاعده‌اش این است: باید امامت را احیا کنند.»7
توجه به مصالح عمومی جامعه اسلامی
بدون تردید امیرالمؤمنین(ع) بزرگترین الگو و آموزگار وحدت بین مسلمین است. نوع مواجهه حضرت هنگامی که به نصب الهی پیامبر(ص) عمل نشد، درسی بزرگ برای امت اسلامی است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای این ویژگی امیرالمؤمنین(ع) را بُعد دیگری از حقیقت غدیرخم می‌دانند: «یک بُعد دیگر این است که توجه داشته باشیم، امیرالمؤمنین(ع) با این موقعیت، با این وضوحِ معنای امامت آن بزرگوار که منصوب پیغمبر(ص) و منصوب الهی است، آن وقتی که ملاحظه کرد و دید که جامعه اسلامی آسیب‌پذیر است و اگر او بخواهد دنباله این حق را بگیرد و مطالبه کند، ممکن است اسلام به خطر بیفتد، کنار نشست. این هم، یک مسئله مهمی است. نه فقط کنار نشست - یعنی ادعا را مطرح نکرد که اختلاف و شق عصای مسلمین نشود - بلکه همکاری کرد، با کسانی که به نظر امیرالمؤمنین(ع) صاحبان منصب حق نبودند - که بر جامعه اسلامی حکومت می‌کردند - چون دید که امروز اسلام به این احتیاج دارد؛ فداکاری. این هم یک درس دیگر است برای ما. این هم درس غدیر است، درس علوی است.»8
حکومت علوی؛ الگوی جوامع اسلامی
عیارسنجش حکومت‌های مبتنی بر اسلام، الگوپذیری از حکومت علوی است. غدیرخم در صدد معرفی بهترین الگو در زمینه فردی و حاکمیتی است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، فاصله گرفتن از الگوی معرفی‌شده در غدیر خم و دلبستگی به الگوهای معرفی‌شده غربی را بزرگترین خطر برای جامعه اسلامی می‌دانند. «بزرگترین خطر برای نظام و حکومتی مثل نظام و حکومت ما که با نام اسلام به وجود آمده، این است که ما فراموش کنیم، الگوی حکومت ما، امیرالمؤمنین(ع) است؛ به الگوهای رایج دنیا و تاریخ نگاه کنیم و خود را با آنها مقایسه کنیم؛ به روش حکومت‌های منحرفی که در طول تاریخ روز به روز به بشریّت ضربه زدند، نگاه کنیم که اگر یک جنبه از زندگی انسان را رونقی بخشیدند، جنبه دیگری را دچار ضایعات جبران‌ناشدنی کردند. همّت جمهوری اسلامی، باید این باشد که خود را به آن الگویی که در غدیر معرفی شد و در دوران پنج‌ساله حکومت امیرالمؤمنین(ع)، نمونه آن نشان داده شد، نزدیک کند.»9
ولایت؛ استمرار و اوج خط رسالت‌های الهی
رهبر انقلاب اسلامی ولایت را استمرار نبوت و جلوه دیگر از حاکمیت الهی برای هدایت بشر و غدیرخم را در حقیقت محل اتصال و استمرار ولایت به نبوت می‌دانند: «در باب غدیر، انسان از ابعاد گوناگونی می‌تواند نظر بیندازد و بهره معنوی و فکری بگیرد؛ یکی، اصل و موضوع «ولایت»، به‌عنوانِ استمرار نبوّت است.»10 «در حقیقت، روز غدیر امتداد خطّ همه رسالت‌های الهی و اوج این خطّ روشن و نورانی در طول تاریخ است. اگر به مضمون رسالت‌های الهی نگاه کنیم، می‌بینیم که در طول تاریخ نبّوت‌ها و رسالت‌ها، این خطّ روشن دست به دست گشته، تا به نبىّ مکرم خاتم(ص) رسیده و در پایان حیات آن بزرگوار، تجسّم و تبلور آن به‌شکل حادثه غدیر خود را نشان داده است.»11
ولایت؛ علاج ضعف و کاستی‌های امت اسلامی
ولایت را باید بهترین مدل حکومتی برای علاج مشکلات عمومی جامعه اسلامی معرفی کرد که برای همه جوامع اسلامی راهگشاست: «اگر حکومت اسلامىِ به‌معنای حقیقی - یعنی همان ولایت- به‌عنوان شعار برای مسلمانان مطرح شود، علاج ضعف را هم می‌کند، علاج اقتصاد را هم می‌کند، علاج دست‌نشاندگی را هم می‌کند، علاج دیکتاتوری را هم می‌کند؛ بنابراین، پرچم ولایت، یک پرچم اسلامی است. من از همه برادران شیعه و سنی در کشور خودمان دعوت می‌کنم که به مسئله غدیر با این چشم نگاه کنند و این بخش از حدیث غدیر و مسئله غدیر را مورد توجه قرار دهند. برادران سنی ما هم، مثل ما روز غدیر را عید بگیرند؛ عید ولایت. برای اینکه اصل تولد مسئله ولایت، اهمیتش بسیار زیاد است؛ مثل اهمیت ولایت امیرالمؤمنین(ع) که این دیگر بین ما و برادران سنی مشترک است.»12
جامع و افضل بودن امیرالمؤمنین(ع)
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای یکی دیگر از ابعاد بسیار مهم واقعه غدیرخم را شخصیت معنوی، جامع و افضل «ولی» و «وصی» برگزیده‌شده در این واقعه بیان می‌کنند. شخصیت بی‌بدیل امیرالمؤمنین(ع) جامع تمام صفات و کمالات انسانی است که حتی برای دیگرحضرات معصومین(ع) هم، به‌عنوان الگوی تمام‌عیار مطرح بوده است: «آن کسی که سرچشمه را باید به او سپرد تا طول تاریخ اسلام از این سرچشمه سیراب شود، او باید کسی باشد، در تراز امیرالمؤمنین علی‌بن ابی‌طالب(ع)؛ او نمی‌تواند یک انسانی معمولی باشد. سرچشمه در اختیار اوست؛ لذاست همه ائمه ما(ع) که خودشان هم صاحب همین منصب بودند - اگرچه فرصت حکومت به آنها داده نشد - همه به امیرالمؤمنین(ع) با چشم عظمت نگاه می‌کردند. ائمه(ع) همه، علی‌بن ابی طالب(ع) را مثل یک خورشیدی در آسمان امامت می‌دیدند که بقیه ائمه(ع) مثل ستارگان آن آسمانند. امیرالمؤمنین(ع) افضل از آنها بود... بنابراین همه صفات کمالی که ما برای برگزیدگان خدا قائلیم، این در امیرالمؤمنین(ع) باید وجود می‌داشت تا پیغمبر(ص) به امر پروردگار او را منصوب کند به این مقام.»13
«امیرالمؤمنین(ع)، به‌واسطه غدیر به شخصیت والای خود نرسید. غدیر چیزی نبود که گوهر نایاب امیرالمؤمنین(ع) را شکل دهد. غدیر، نتیجه فضایل، مزایا و کمالات آن‌حضرت بود. البته افتخار برخورداری از فرمان الهی، از نصب پیغمبر(ص) و از بیعت مؤمنین و صحابه، افتخار بزرگی است.»14
..............................................
پی‌نوشت‌ها
۱. بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم در روز عید سعید غدیرخم، 8/10/1386؛
۲. بیانات در دیدار مردم پاکدشت، 10/11/1383؛
۳. بیانات در دیدار کارگزاران نظام، ۱۸/02/1375؛
۴. بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم به‌مناسبت عید غدیر، 21/07/1393؛
۵. بیانات در دیدار مردم قم در سالروز عید سعید غدیرخم، ۱۸/10/1385؛
۶ . بیانات در دیدار مردم قم در سالروز عید سعید غدیرخم، ۱۸/10/1385؛
۷. بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم به‌مناسبت عید غدیر، 30/06/1395؛
۸. بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم در روز عید سعید غدیرخم، ۰۸/10/1386؛
۹. بیانات در دیدار زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، ۱۲/12/1380؛
۱۰. بیانات در دیدار کارگزاران نظام، 28/02/1374؛
۱۱. بیانات در دیدار زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، 12/12/1380؛
۱۲. بیانات در اجتماع بزرگ زائران و مجاوران حضرت رضا(ع)، ۰۶/01/1379؛
۱۳. بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم در روز عید سعید غدیرخم، ۰۸/10/1386؛
۱۴. بیانات در دیدار کارگزاران نظام، 18/02/1375.
بخش فقه و معارف پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR در این یادداشت، به بازخوانی برخی از مهم‌ترین ابعاد عید غدیر در جامعه‌سازی اسلامی براساس بیانات رهبر معظم انقلاب می‌پردازد.
تعیین خط حکومت و ولایت در اسلام
با بررسی کیفیت ابلاغ و اجرای دستور الهی توسط پیامبر(ص) در روز غدیرخم، به‌روشنی می‌توان دریافت که منطق الهی بر استمرار حکومت نبوی در قالب امامت است. رهبر انقلاب اسلامی، یکی از ابعاد اساسی واقعه غدیر را همین امر خطیر می‌دانند که باید با دقت به آن نگریست: «اگر با چشم تحقیق، مسلمین به این حادثه نگاه کنند، همه این معنا را تصدیق خواهند کرد که این حرکت عظیم پیغمبر(ص) در میانه راه حج، برگشت از حج، در وسط بیابان، در سال آخر عمر، با آن مقدمات، با آن مؤخرات، نام بردن از امیرالمؤمنین(ع)، معرفی کردن امیرالمؤمنین(ع) به اینکه «من کنت مولاه فهذا على مولاه»، هیچ معنایی، جز تعیین خط حکومت و ولایت در اسلام بعد از رحلت پیغمبر اکرم(ص) ندارد.»1
مدیریت جامعه طبق آموزه‌های قرآنی، باید در اختیار حاکمان صالح و مصلح باشد که بستر مناسب برای تحقق جامعه آرمانی و توحیدی را برای بشر فراهم نمایند. در واقعه غدیرخم، برای اهمیت دادن به این نکته است که مدیریت جامعه از اولویت‌ها و از تأثیرگذارترین امور در هدایت و ضلالت مردم شمرده می‌شود. علاوه بر اهمیت داشتن مدیریت جامعه، مصداقی که این مسئولیت را برعهده هم بگیرد، باید به‌صورت کامل با معیارهای الهی در این زمینه تطبیق داشته باشد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای این جهت را یکی دیگر از ابعاد غدیرخم برشمرده‌اند: «مسئله غدیر و تعیین امیرالمؤمنین(ع) به‌عنوان ولی‌ّامر امت اسلامی از سوی پیامبر مکرم اسلام(ص) یک حادثه بسیار بزرگ و پُرمعناست؛ در حقیقت دخالت نبی مکرم(ص) در امر مدیریت جامعه است. معنای این حرکت که در روز هجدهم ذی‌الحجه سال دهم هجرت اتفاق افتاد، این است که اسلام، به مسئله مدیریت جامعه، به چشم اهمیت نگاه می‌کند. این طور نیست که امر مدیریت در نظام اسلامی و جامعه اسلامی، رها و بی‌اعتنا باشد.»۲
نقش بی‌بدیل دخالت مردم در جامعه و تعیین سرنوشت خویش بُعد دیگری است که در غدیرخم به‌وضوح آن را می‌بینیم. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نفی بی‌اعتنایی به سرنوشت جامعه و مسئولیت‌پذیری و مشارکت حداکثری را، بُعد دیگر از غدیرخم معرفی کرده‌اند: «در نظام اسلامی، هرکس متدیّن به عقیده و شریعت اسلام است، در امر حکومت، دارای مسئولیت است. هیچ‌کس نمی‌تواند خود را از موضوع حکومت کنار بکشد. هیچ‌کس نمی‌تواند بگوید: «کاری انجام می‌گیرد؛ به من چه!؟» در موضوع حکومت و مسائل سیاسی و مسائل عمومی جامعه در نظام اسلامی، «به من چه» نداریم! مردم برکنار نیستند. بزرگترین مظهر دخالت مردم در امور حکومت، غدیر است. خودِ غدیر این را به ما آموخت و لذاست که عید غدیر، عید ولایت است، عید سیاست است، عید دخالت مردم در امر حکومت است.»3
رهبر انقلاب اسلامی، یکی دیگر از ابعاد غدیر را نفی نگاه سکولار به دین بیان نموده و حقیقت واقعه غدیرخم را پیوند دیانت و سیاست و حضور دین در متن جامعه می‌دانند: «آن کسانى که سعى کردند، اسلام را از مسائل اجتماعى و از مسائل سیاسى برکنار بدارند و آن را منحصر کنند، به مسائل شخصى و مسائل خصوصىِ زندگى افراد - و در واقع نگاه سکولار به اسلام داشته باشند که تبلیغات دشمنان و دست‌هاى دشمنان هم، این بینش را در بین مسلمانان در طول سالیان دراز ترویج کرده است - جوابشان مسئله غدیر است... نصب امیرالمؤمنین(ع)، فقط به‌معناى نصب جنبه‌هاى معنوى نبود؛ بلکه می‌شود گفت که مسئله جنبه‌هاى معنوى قابل نصب نیست؛ آنچه قابل نصب است، عبارت است از: حکومت، کشوردارى، سیاست، مدیریّت جامعه اسلامى؛ این را پیغمبراکرم(ص) به مردم توصیه کرد.»4
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تک‌بعدی بودن واقعه غدیرخم را نفی و آن را نشانه جامعیت اسلام معرفی نموده‌اند. ایشان این رویداد را مانع از رخنه کردن دوباره تعصبات جاهلیت و کم‌فروغ شدن مشعل برافراشته اسلام معرفی نموده‌اند که اگر این تدبیر الهی نبود، کار پیامبر(ص) ناتمام می‌ماند: «رسوبات تعصبات جاهلی به‌قدری عمیق بود که شاید برای زدودن آنها سال‌های بسیار طولانی نیاز بود... برای پاک کردن رسوبات جاهلی از اعماق این جامعه و مستقیم نگه داشتن خط هدایت اسلامی بعد از ده سالِ زمان پیغمبر، یک تدبیری لازم بود. اگر این تدبیر انجام نمی‌شد، کار ناتمام بود. اینکه در آیه مبارکه سوره مائده می‌فرماید: «الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی»، تصریح به‌همین معناست که این نعمت - نعمت اسلام، نعمت هدایت، نعمت نشان دادن صراط مستقیم به جامعه بشریت - آن وقتی تمام و کامل می‌شد که نقشه راه برای بعد از پیغمبر(ص) هم معین باشد؛ این یک امر طبیعی است... این هم، فکر پیغمبر نبود، این هدایت الهی بود، دستور الهی بود، نصب الهی بود؛ مثل بقیه سخنان و هدایت‌های نبی مکرم(ص) که همه، الهام الهی بود... مسئله غدیر این است؛ یعنی نشان‌دهنده جامعیت اسلام و نگاه به آینده و آن چیزی که در هدایت و زعامت امت اسلامی شرط است.»5
مسئله غدیرخم اگر درست تبیین شود، همان‌طور که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای فرموده‌اند، می‌تواند به‌عنوان یکی از مشترکات مذهبی و وسیله ائتلاف و برادری امت اسلامی قلمداد شود: «دشمن می‌خواهد مسئله غدیر را یک مایه برادرکشی و جنگ و خونریزی قرار بدهد؛ درحالی‌که غدیر می‌تواند وسیله ائتلاف و برادری مسلمان‌ها با هم باشد. مرحوم شهید مطهری(ره) ثابت کردند که الغدیر علامه امینی(ره)، وسیله وحدت مسلمین است. بعضی خیال می‌کردند کتاب الغدیر ممکن است، مایه افتراق بشود. ایشان می‌گوید اگر درست فکر کنیم، درست عمل کنیم، کتاب الغدیر مایه وحدت دنیای اسلام است. برادران اهل‌سنت ما هم می‌توانند، در یک محیط خالی از پیش‌داوری، به منابع غدیر مراجعه کنند؛ یا میپ‌ذیرند، یا نمی‌پذیرند. در هر دو صورت، قضیه غدیر، هیچ‌گونه جنگ و دعوای بین پذیرنده و نپذیرنده به وجود نمی‌آورد.»6
ضابطه و قاعده‌ای که در غدیرخم برای امت اسلام رونمایی شد، قاعده امامت و ولایت بود. رهبر انقلاب اسلامی، امامت و ولایت را وجه تمایز بین حکومت‌های الهی و غیرالهی می‌دانند: «جوامع بشری از دیرباز حکومت داشتند؛ بشر انواع و اقسام حکومت‌ها را تجربه کرده است؛ اسلام این حکومت‌ها را، این نوع قدرتمندی‌ها و قدرت‌مداری‌ها را قبول ندارد؛ امامت را قبول دارد. این قاعده اسلام است؛ غدیر این را بیان می‌کند... تا آخر دنیا هرجا مسلمان‌ها بخواهند و همّت کنند و هدایت شوند، از سوی خدا به اینکه اسلام را تحقّق ببخشند و جامعه اسلامی را تحقّق ببخشند، ضابطه و قاعده‌اش این است: باید امامت را احیا کنند.»7
بدون تردید امیرالمؤمنین(ع) بزرگترین الگو و آموزگار وحدت بین مسلمین است. نوع مواجهه حضرت هنگامی که به نصب الهی پیامبر(ص) عمل نشد، درسی بزرگ برای امت اسلامی است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای این ویژگی امیرالمؤمنین(ع) را بُعد دیگری از حقیقت غدیرخم می‌دانند: «یک بُعد دیگر این است که توجه داشته باشیم، امیرالمؤمنین(ع) با این موقعیت، با این وضوحِ معنای امامت آن بزرگوار که منصوب پیغمبر(ص) و منصوب الهی است، آن وقتی که ملاحظه کرد و دید که جامعه اسلامی آسیب‌پذیر است و اگر او بخواهد دنباله این حق را بگیرد و مطالبه کند، ممکن است اسلام به خطر بیفتد، کنار نشست. این هم، یک مسئله مهمی است. نه فقط کنار نشست - یعنی ادعا را مطرح نکرد که اختلاف و شق عصای مسلمین نشود - بلکه همکاری کرد، با کسانی که به نظر امیرالمؤمنین(ع) صاحبان منصب حق نبودند - که بر جامعه اسلامی حکومت می‌کردند - چون دید که امروز اسلام به این احتیاج دارد؛ فداکاری. این هم یک درس دیگر است برای ما. این هم درس غدیر است، درس علوی است.»8
عیارسنجش حکومت‌های مبتنی بر اسلام، الگوپذیری از حکومت علوی است. غدیرخم در صدد معرفی بهترین الگو در زمینه فردی و حاکمیتی است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، فاصله گرفتن از الگوی معرفی‌شده در غدیر خم و دلبستگی به الگوهای معرفی‌شده غربی را بزرگترین خطر برای جامعه اسلامی می‌دانند. «بزرگترین خطر برای نظام و حکومتی مثل نظام و حکومت ما که با نام اسلام به وجود آمده، این است که ما فراموش کنیم، الگوی حکومت ما، امیرالمؤمنین(ع) است؛ به الگوهای رایج دنیا و تاریخ نگاه کنیم و خود را با آنها مقایسه کنیم؛ به روش حکومت‌های منحرفی که در طول تاریخ روز به روز به بشریّت ضربه زدند، نگاه کنیم که اگر یک جنبه از زندگی انسان را رونقی بخشیدند، جنبه دیگری را دچار ضایعات جبران‌ناشدنی کردند. همّت جمهوری اسلامی، باید این باشد که خود را به آن الگویی که در غدیر معرفی شد و در دوران پنج‌ساله حکومت امیرالمؤمنین(ع)، نمونه آن نشان داده شد، نزدیک کند.»9
رهبر انقلاب اسلامی ولایت را استمرار نبوت و جلوه دیگر از حاکمیت الهی برای هدایت بشر و غدیرخم را در حقیقت محل اتصال و استمرار ولایت به نبوت می‌دانند: «در باب غدیر، انسان از ابعاد گوناگونی می‌تواند نظر بیندازد و بهره معنوی و فکری بگیرد؛ یکی، اصل و موضوع «ولایت»، به‌عنوانِ استمرار نبوّت است.»10 «در حقیقت، روز غدیر امتداد خطّ همه رسالت‌های الهی و اوج این خطّ روشن و نورانی در طول تاریخ است. اگر به مضمون رسالت‌های الهی نگاه کنیم، می‌بینیم که در طول تاریخ نبّوت‌ها و رسالت‌ها، این خطّ روشن دست به دست گشته، تا به نبىّ مکرم خاتم(ص) رسیده و در پایان حیات آن بزرگوار، تجسّم و تبلور آن به‌شکل حادثه غدیر خود را نشان داده است.»11
ولایت را باید بهترین مدل حکومتی برای علاج مشکلات عمومی جامعه اسلامی معرفی کرد که برای همه جوامع اسلامی راهگشاست: «اگر حکومت اسلامىِ به‌معنای حقیقی - یعنی همان ولایت- به‌عنوان شعار برای مسلمانان مطرح شود، علاج ضعف را هم می‌کند، علاج اقتصاد را هم می‌کند، علاج دست‌نشاندگی را هم می‌کند، علاج دیکتاتوری را هم می‌کند؛ بنابراین، پرچم ولایت، یک پرچم اسلامی است. من از همه برادران شیعه و سنی در کشور خودمان دعوت می‌کنم که به مسئله غدیر با این چشم نگاه کنند و این بخش از حدیث غدیر و مسئله غدیر را مورد توجه قرار دهند. برادران سنی ما هم، مثل ما روز غدیر را عید بگیرند؛ عید ولایت. برای اینکه اصل تولد مسئله ولایت، اهمیتش بسیار زیاد است؛ مثل اهمیت ولایت امیرالمؤمنین(ع) که این دیگر بین ما و برادران سنی مشترک است.»12
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای یکی دیگر از ابعاد بسیار مهم واقعه غدیرخم را شخصیت معنوی، جامع و افضل «ولی» و «وصی» برگزیده‌شده در این واقعه بیان می‌کنند. شخصیت بی‌بدیل امیرالمؤمنین(ع) جامع تمام صفات و کمالات انسانی است که حتی برای دیگرحضرات معصومین(ع) هم، به‌عنوان الگوی تمام‌عیار مطرح بوده است: «آن کسی که سرچشمه را باید به او سپرد تا طول تاریخ اسلام از این سرچشمه سیراب شود، او باید کسی باشد، در تراز امیرالمؤمنین علی‌بن ابی‌طالب(ع)؛ او نمی‌تواند یک انسانی معمولی باشد. سرچشمه در اختیار اوست؛ لذاست همه ائمه ما(ع) که خودشان هم صاحب همین منصب بودند - اگرچه فرصت حکومت به آنها داده نشد - همه به امیرالمؤمنین(ع) با چشم عظمت نگاه می‌کردند. ائمه(ع) همه، علی‌بن ابی طالب(ع) را مثل یک خورشیدی در آسمان امامت می‌دیدند که بقیه ائمه(ع) مثل ستارگان آن آسمانند. امیرالمؤمنین(ع) افضل از آنها بود... بنابراین همه صفات کمالی که ما برای برگزیدگان خدا قائلیم، این در امیرالمؤمنین(ع) باید وجود می‌داشت تا پیغمبر(ص) به امر پروردگار او را منصوب کند به این مقام.»13
«امیرالمؤمنین(ع)، به‌واسطه غدیر به شخصیت والای خود نرسید. غدیر چیزی نبود که گوهر نایاب امیرالمؤمنین(ع) را شکل دهد. غدیر، نتیجه فضایل، مزایا و کمالات آن‌حضرت بود. البته افتخار برخورداری از فرمان الهی، از نصب پیغمبر(ص) و از بیعت مؤمنین و صحابه، افتخار بزرگی است.»14
..............................................
۱. بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم در روز عید سعید غدیرخم، 8/10/1386؛
۲. بیانات در دیدار مردم پاکدشت، 10/11/1383؛
۳. بیانات در دیدار کارگزاران نظام، ۱۸/02/1375؛
۴. بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم به‌مناسبت عید غدیر، 21/07/1393؛
۵. بیانات در دیدار مردم قم در سالروز عید سعید غدیرخم، ۱۸/10/1385؛
۶ . بیانات در دیدار مردم قم در سالروز عید سعید غدیرخم، ۱۸/10/1385؛
۷. بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم به‌مناسبت عید غدیر، 30/06/1395؛
۸. بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم در روز عید سعید غدیرخم، ۰۸/10/1386؛
۹. بیانات در دیدار زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، ۱۲/12/1380؛
۱۰. بیانات در دیدار کارگزاران نظام، 28/02/1374؛
۱۱. بیانات در دیدار زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، 12/12/1380؛
۱۲. بیانات در اجتماع بزرگ زائران و مجاوران حضرت رضا(ع)، ۰۶/01/1379؛
۱۳. بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم در روز عید سعید غدیرخم، ۰۸/10/1386؛
۱۴. بیانات در دیدار کارگزاران نظام، 18/02/1375.