آیت‌الله‌العظمی سبحانی در پیامی به اختتامیه جشنواره «پاسخ برتر» تأکید کردند
اهمیت عنصر زمان‌شناسی در پاسخگویی به شبهات
آیین اختتامیه نخستین دوره جشنواره «پاسخ برتر» و تجلیل از «فعالان عرصه پاسخگویی به شبهات» با پیام حضرت آیت‌الله سبحانی و سخنرانی آیت‌الله اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه کشور و حجت‌الاسلام والمسلمین پورامینی رئیس مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه و با حضور برگزیدگان، مدیران حوزه، اساتید، پژوهشگران و هنرمندان حوزوی، 13تیر در دارالولایه قم برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری حوزه، متن پیام این مرجع تقلید به این شرح است:
بسم‌الله الرحمن الرحیم
قال الله تبارک و تعالی: ]و من اظلم ممن أفتری علی‌الله الکذب و هو یدعی الی‌الاسلام و‌الله لا‌یهدی القوم الظالمین٭ یریدون لیطفئوا نورالله بافواههم و‌الله متم نوره و لو کره الکافرون[ (صف: ۷-۸)
تولید و انتشار شبهات، همواره یکی از ابزارهای فکری و تبلیغی کافران معاند و ستمکاران علیه جبهه حق و حقیقت بوده است. اگر سرلوحه اهداف حرکت پیامبران و مصلحان الهی، تعلیم کتاب، تبیین حقایق و هدایت انسان‌ها به سوی اخلاق متعالی و سعادت ابدی بوده، شبهه و شبهه‌افکنی درست در مقابل آن اهداف، جز گمراهی، پوشاندن حقایق و وارونه کردن ارزش‌های اصیل فطری و الهی انسان‌ها، هدف و غرضی ندارد. قرآن کریم این رویارویی همیشگی را به‌صورت‌های مختلف به تصویر کشیده است. پرداختن پرتکرار قرآن به موضع‌گیری‌های فکری و رفتاری «ملأ» یا همان گروه‌های مستکبر و مخالف، در برابر انبیای الهی، نشان‌گر اهمیت توجه به این جریان در تاریخ بشر است.
هرچند شبهه و شبهه‌افکنی پدیده تازه‌ای نیست و شبهات، همواره به دو شکل «نمایاندن باطل با لباس حق» و «پوشاندن حق در لباس باطل»، پدیدار شده و عمری، به‌درازای تاریخ بشر دارد؛ اما امروزه شگردهای رسانه‌ای و ابزارهای پیشرفته‌ای که در اختیار دشمنان قرار گرفته، شدت، عمق و گستردگی تولید و انتشار شبهات را افزون کرده و تقریباً هیچ فردی، اعم از زن و مرد و پیر و جوان و کودک، از تیررس شبهات در امان نیست! اگر تا یک قرن قبل، شبهات، همواره تنها در میان طیف محدودی از عالمان و دانشوران مطرح می‌شد و اندکی از مردم کوچه و بازار در معرض تیرهای زهرآلود شبهات قرار می‌گرفتند، اکنون به‌سبب وجود فضای مجازی، شبهات به اعماق ذهن و زندگی همه انسان‌ها نفوذ کرده است.
امروز وظیفه عالمان و مبلغان دینی نسبت به گذشته بسیار سنگین‌تر و دشوارتر شده و شناخت شبهه و پاسخگویی به آن، از امری فرعی و حاشیه‌ای، به موضوعی اصلی، تخصصی و فراگیر دگرگون شده است. در این زمان، دشمن با تمام توان و در همه عرصه‌های فکری و رفتاری، به رویارویی با دین خدا آمده و به دنبال بسط سیطره نامشروع خود بر همه ساحت‌های شناختی و عاطفی انسان‌ها و تغییر دادن رفتارهای آنان در جهت اهداف و اغراض پلید و شیطانی خود است.
امام صادق(ع) فرموده‌اند: «العالم بزمانه لاتهجم علیه اللوابس»؛ (اصول کافی، ج ۱، ص ۲۶) این سخن امام(ع) بر این نکته تأکید دارد که عالم دینی، باید فرزند زمانه خود باشد و کسی که با اوضاع و احوال زمان خویش آشنا باشد، هرگز مورد هجوم شبهات قرار نگرفته و غافل‌گیر نمی‌شود. نخستین گام برای مواجهه مؤثر و مقابله کارساز با شبهات دینی، شناخت مقتضیات زمان است. رصد و شناسایی موضوعات و مسائل واقعی مردم، شناخت ابزارها و شیوه‌های نشر شبهه و مهم‌تر از همه، شناخت زبان نسل امروز، عناصر کلیدی مقتضیات زمانه است.
شناخت شبهه و پاسخگویی به شبهات، مهارت و تخصصی فراتر از فراگیری علوم مرسوم حوزه‌هاست. طلاب جوان و مستعد می‌بایست، پس از فراگیری علوم دینی و یا همزمان با آن، با انواع تخصص‌ها و مهارت‌های شناخت شبهه و پاسخگویی آشنا شده و خود را در این عرصه ورزیده و آماده سازند.
بنابر این وظیفه کنونی حوزه‌های علمیه و علمای والامقام و پژوهندگان علوم دین، توجه و اهتمام جدی به مقوله شبهات و پاسخگویی به آن است. استفاده از زبان هنر و دستاوردهای علمی بشر در حوزه‌های روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و ارتباطات فرهنگی در امر پاسخگویی به شبهات، ضرورتی انکارناپذیر است. اگر شبهه‌پژوهی و پاسخگویی به شبهات، فعالیت مهم و اصلی امروز حوزه‌هاست، فراهم نمودن زمینه‌های مادی و معنوی انجام این وظیفه بزرگ هم، لازم و ضروری است. زعمای دلسوز و آگاه حوزه علمیه و مدیران دغدغه‌مندی که مسئولیت هدایت و اداره شئون دینی را به عهده دارند، باید در تقویت نیروی‌های علمی و فراهم ساختن ابزارها و وسایل مورد نیاز پاسخگویی به شبهات اهتمام ویژه داشته باشند.
بی‌شک تکریم و پاسداشت زحمات کسانی که در عرصه شبهه‌پژوهی و پاسخگویی و مقابله با شبهات دینی فعالیت دارند، یکی از عناصر تقویت‌کننده جبهه حق در برابر جبهه باطل است. این‌جانب ضمن تقدیر از تلاش‌های موفق و مؤثر حوزه علمیه در هم‌افزایی و اهتمام ویژه به امر رصد و پاسخگویی به شبهات دینی در همه سطوح، جشنواره «پاسخ برتر» را که به‌همت مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه در حال برگزاری است، حرکت مبارک و ارزشمندی در همین راستا می‌دانم. امیدواریم که این حرکت، موجبات دلگرمی، امید و تقویت انگیزه‌های معنوی تلاشگران عرصه شبهه‌شناسی و پاسخگویی به شبهات دینی را فراهم کند. از خداوند متعال برای همه شما آرزوی سلامتی و توفیق روزافزون و استواری در مسیر دین و انجام وظایف دینی را خواهانم.
والسلام علیکم ورحمت‌الله و برکاته
جعفر سبحانی- 29 ذی‌القعده 1443/ برابر با 8 تیر 1401
منظومه اخلاقی و تعاملی پاسخ به شبهه تدوین شود
آیت‌الله اعرافی در این جشنواره، با اشاره به اینکه کسانی که تحقیق و دستاوردهای دینی را در میدان مقابله و کارزار فکری و معرفتی عرضه می‌کنند، نقش ویژه‌ای دارند، افزود: تحقیق و پژوهش پایه و مبناست؛ اما حوزه باید هنر فرآوری آن محصول و عرضه هنرمندانه آن و حاضر کردن آن اندیشه در مصاف با مکاتب دیگر و تهاجم شبهه‌ها داشته باشد. بنابراین، جهاد تبیین و دفاع از حقیقت و دفع شبهه‌ها تنها تحقیق و پژوهش نیست؛ گرچه شرط لازم است؛ اما هنر فرآوری و عرضه صحیح آن محصول، باید هرچه بیشتر مدنظر قرار گیرد.
مدیر حوزه‌های علمیه، وظیفه حوزه را دستگیری خلق در دست‌اندازهای فکری که همان شبهه است دانست و با بیان اینکه شبهه اشکال مختلفی دارد، گفت: شبهه گاهی ممکن است، باور به باطل را تقویت کند. گاهی ممکن است، انکار حق را به وجود آورد و گاهی ممکن است، بنیان‌های فکری را دچار تزلزل و اضطراب کند که این مورد اخیر، خیلی خطرناک است. از سوی دیگر، شبهه می‌تواند در ساحت‌های مختلف معارف الهی حضور یابد و ما باید در برابر همه این مراتب، توشه لازم را برای مواجهه به دست آوریم.
وی با بیان اینکه افزون بر تحقیق و پژوهش، نیاز به فرآوری و عرضه درست با انواع و اقسام شیوه‌های درست، باید در میان اندیشمندان و عالمان حوزوی مورد توجه قرار بگیرد، تصریح کرد: ما باید قدرت فرآوری تحقیقات حوزوی را با کسب مهارت‌های لازم افزایش دهیم که این، نیاز به برگزاری دوره‌های کارورزی و فنی دارد.
مدیر حوزه‌های علمیه، اخلاق و آداب پاسخ گویی و حضور در عرصه تبیین را مورد توجه قرار داد و ابراز کرد: ما باید به‌عنوان دین و تربیت‌یافتگان دین و حوزه، منظومه اخلاقی و تعاملی در مواجهه با شبهه و تبیین در عرصه‌های مختلف را بیاموزیم و لذا ارائه نظام اخلاقی در این عرصه مهم است. از جمله اینکه، تبیین ما باید منصفانه و مقنعانه و همدلانه باشد و نقدهای درست را بپذیریم و از دروغ و تهمت و استهزاء پرهیز کنیم.
عضو فقهای شورای نگهبان، حرکت هماهنگ به نظم طبیعی، میان اشخاص حقیقی و حقوقی، در مواجهه با شبهات و پرسش‌ها را مورد توجه قرار داد و خاطرنشان کرد: منظومه‌های باانگیزه دینی، الهی و انقلابی باید به‌نحو مناسبی تقسیم کار داشته باشند.
آیت‌الله اعرافی گفت: ما باید از همه ظرفیت‌ها در عرصه پاسخ به شبهات بهره بگیریم که به‌نوبه خود می‌تواند، تحول چشم‌گیری در تولید پاسخ به وجود آورد که این، نیاز به برنامه‌ریزی دارد.
مدیر حوزه‌های علمیه بر بهره‌گیری از تجربه‌های دیگران در این زمینه تأکید کرد و افزود: علمای ما، همچون شیخ مفید و شیخ طوسی تا علامه طباطبایی و دیگران، تجربیات خوبی در گفت‌وگو، مناظره و پاسخ و ارائه نظر در مقام دفاع از دین دارند که این تجربه تاریخی حوزه، بسیار ارزشمند است و باید بازخوانی و متناسب با نیاز امروز بازسازی شود و از سوی دیگر، باید تجارب دیگران را هم مورد استفاده قرار دهیم.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، بر استفاده از رسانه و فضای مجازی در پاسخ به شبهات تأکید کرد و افزود: حوزه ما وقتی می‌تواند هماوردی کند و از اندیشه ناب الهی و توحیدی و آراء و اندیشه‌های خاندان پیامبر(ص) دفاع کند که آگاه به زمانه و آگاه به تحول رسانه و فضای مجازی باشد.
آیت‌الله اعرافی بر اهمیت رصد و پیشگیری در عرصه شبهه تأکید کرد و گفت: پیش‌بینی، پیشگیری و گفتمانسازی است؛ حوزه باید علاوه بر اینکه وقتی شبهه و پرسشی می‌آید، وارد عرصه پاسخگویی شود، باید بتواند امواج آینده را پیش‌بینی کند. اقدام عالمانه و هنرمندانه در پیشگیری یک ضرورت است.
وی در پایان با اشاره به اینکه در عرصه پاسخگویی و گفتمانسازی، از نظم و شعر و ادبیات باید به‌صورت ویژه بهره‌مند شویم، افزود: مقوله پاسخگویی و گفتمانسازی در پاسخگویی به شبهات، در یکصد سالگی حوزه علمیه قم باید احیا شود.
پاسخگویی به ۴۰ هزار شبهه و سؤال در «ویکی‌پاسخ»
رئیس مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه نیز در این جشنواره، اظهار کرد: راه‌اندازی ویکی‌پاسخ به چند زبان زنده دنیا، تأسیس تلویزیون اینترنتی پاسخ، تأسیس هسته‌های گفتمان‌ساز و تلاش در بهره‌مندی از هوش مصنوعی در رصد و پاسخ به شبهات، از جمله اقداماتی است که در این حوزه به ثمر رسانده‌ایم.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدباقر پورامینی ابراز کرد: پاسخگویی به ۴۰ هزار شبهه و سؤال در «ویکی‌پاسخ» و راه‌اندازی سایت اندیشه قم از مهر سال ۹۹ از دیگر اقداماتی است که انجام شده است.
وی یادآور شد: این جشنواره با هدف تجلیل و گرامی‌داشت از جمعی از شخصیت‌های پیشگام این حوزه، مراجع عظام تقلید و برجستگان حوزوی برگزار شده است که به‌طور خاص دو چهره ویژه قدردانی می‌شوند.
ارسال 1700 اثر به دبیرخانه جشنواره پاسخ برتر
حجت‌الاسلام سیدعباس سیدنژاد، دبیر جشنواره «پاسخ برتر» نیز با بیان اینکه بیش از 1700 اثر به دبیرخانه این جشنواره ارسال شده است که بیان‌گر استقبال بی‌نظیر از این جشنواره می‌باشد، گفت: جشنواره پاسخ برتر ویژه طلاب نبود و دانشجویان نیز، در اولین دوره جشنواره پاسخ برتر شرکت کردند.
حجت‌الاسلام سیدنژاد گفت: هشت اثر در بخش علمی، سه اثر در بخش شعر، چهار اثر در بخش هنرهای نمایشی و چهار اثر در بخش ویژه فضای مجازی تقدیر می‌شود و همچنین آیین قدردانی از دو عالم عالی‌قدر حضرت آیت‌الله سبحانی و علامه مصباح یزدی(ره) در این جشنواره انجام می‌شود.
تجلیل از آیت‌الله‌العظمی سبحانی و آیت‌الله مصباح یزدی در جشنواره پاسخ برتر
گفتنی است، بخش تقدیر از نهادها و شخصیت‌های برتر و فعال در عرصه شبهه، اختصاص به تجلیل و تکریم از حضرت آیت‌الله سبحانی با سابقه ۷۰ سال پیشگامی در پاسخ به شبهات و آیت‌الله مصباح یزدی(ره) با سابقه نیم‌قرن گفتمانسازی اختصاص یافت که با رونمایی از تمثال این دو عالم بزرگ دین همراه بود.
همچنین در این جشنواره، از حجج‌اسلام والمسلمین؛ نجم‌الدین مروجی طبسی به‌عنوان استاد فعال در زمینه مقابله با فرق ضاله، محمدی شاهرودی به‌عنوان پاسخگوی فعال در عرصه رسانه و سید محمدحسین راجی به‌عنوان فعالیت مؤثر در تبیین گفتمان انقلاب اسلامی تجلیل شد.
در این جشنواره، همچنین مرکز ملی پاسخگویی به شبهات دینی، واحد مشاوره و پاسخگویی نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، واحد پاسخگویی به شبهات آستان قدس رضوی و سایت اسلام‌کوئیست به‌عنوان نهادهای فعال در زمینه پاسخگویی به شبهات مورد تقدیر قرار گرفتند. و در پایان مراسم از برگزیدگان جشنواره پاسخ برتر تقدیر ویژه شد.
بسم‌الله الرحمن الرحیم
قال الله تبارک و تعالی: ]و من اظلم ممن أفتری علی‌الله الکذب و هو یدعی الی‌الاسلام و‌الله لا‌یهدی القوم الظالمین٭ یریدون لیطفئوا نورالله بافواههم و‌الله متم نوره و لو کره الکافرون[ (صف: ۷-۸)
تولید و انتشار شبهات، همواره یکی از ابزارهای فکری و تبلیغی کافران معاند و ستمکاران علیه جبهه حق و حقیقت بوده است. اگر سرلوحه اهداف حرکت پیامبران و مصلحان الهی، تعلیم کتاب، تبیین حقایق و هدایت انسان‌ها به سوی اخلاق متعالی و سعادت ابدی بوده، شبهه و شبهه‌افکنی درست در مقابل آن اهداف، جز گمراهی، پوشاندن حقایق و وارونه کردن ارزش‌های اصیل فطری و الهی انسان‌ها، هدف و غرضی ندارد. قرآن کریم این رویارویی همیشگی را به‌صورت‌های مختلف به تصویر کشیده است. پرداختن پرتکرار قرآن به موضع‌گیری‌های فکری و رفتاری «ملأ» یا همان گروه‌های مستکبر و مخالف، در برابر انبیای الهی، نشان‌گر اهمیت توجه به این جریان در تاریخ بشر است.
هرچند شبهه و شبهه‌افکنی پدیده تازه‌ای نیست و شبهات، همواره به دو شکل «نمایاندن باطل با لباس حق» و «پوشاندن حق در لباس باطل»، پدیدار شده و عمری، به‌درازای تاریخ بشر دارد؛ اما امروزه شگردهای رسانه‌ای و ابزارهای پیشرفته‌ای که در اختیار دشمنان قرار گرفته، شدت، عمق و گستردگی تولید و انتشار شبهات را افزون کرده و تقریباً هیچ فردی، اعم از زن و مرد و پیر و جوان و کودک، از تیررس شبهات در امان نیست! اگر تا یک قرن قبل، شبهات، همواره تنها در میان طیف محدودی از عالمان و دانشوران مطرح می‌شد و اندکی از مردم کوچه و بازار در معرض تیرهای زهرآلود شبهات قرار می‌گرفتند، اکنون به‌سبب وجود فضای مجازی، شبهات به اعماق ذهن و زندگی همه انسان‌ها نفوذ کرده است.
امروز وظیفه عالمان و مبلغان دینی نسبت به گذشته بسیار سنگین‌تر و دشوارتر شده و شناخت شبهه و پاسخگویی به آن، از امری فرعی و حاشیه‌ای، به موضوعی اصلی، تخصصی و فراگیر دگرگون شده است. در این زمان، دشمن با تمام توان و در همه عرصه‌های فکری و رفتاری، به رویارویی با دین خدا آمده و به دنبال بسط سیطره نامشروع خود بر همه ساحت‌های شناختی و عاطفی انسان‌ها و تغییر دادن رفتارهای آنان در جهت اهداف و اغراض پلید و شیطانی خود است.
امام صادق(ع) فرموده‌اند: «العالم بزمانه لاتهجم علیه اللوابس»؛ (اصول کافی، ج ۱، ص ۲۶) این سخن امام(ع) بر این نکته تأکید دارد که عالم دینی، باید فرزند زمانه خود باشد و کسی که با اوضاع و احوال زمان خویش آشنا باشد، هرگز مورد هجوم شبهات قرار نگرفته و غافل‌گیر نمی‌شود. نخستین گام برای مواجهه مؤثر و مقابله کارساز با شبهات دینی، شناخت مقتضیات زمان است. رصد و شناسایی موضوعات و مسائل واقعی مردم، شناخت ابزارها و شیوه‌های نشر شبهه و مهم‌تر از همه، شناخت زبان نسل امروز، عناصر کلیدی مقتضیات زمانه است.
شناخت شبهه و پاسخگویی به شبهات، مهارت و تخصصی فراتر از فراگیری علوم مرسوم حوزه‌هاست. طلاب جوان و مستعد می‌بایست، پس از فراگیری علوم دینی و یا همزمان با آن، با انواع تخصص‌ها و مهارت‌های شناخت شبهه و پاسخگویی آشنا شده و خود را در این عرصه ورزیده و آماده سازند.
بنابر این وظیفه کنونی حوزه‌های علمیه و علمای والامقام و پژوهندگان علوم دین، توجه و اهتمام جدی به مقوله شبهات و پاسخگویی به آن است. استفاده از زبان هنر و دستاوردهای علمی بشر در حوزه‌های روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و ارتباطات فرهنگی در امر پاسخگویی به شبهات، ضرورتی انکارناپذیر است. اگر شبهه‌پژوهی و پاسخگویی به شبهات، فعالیت مهم و اصلی امروز حوزه‌هاست، فراهم نمودن زمینه‌های مادی و معنوی انجام این وظیفه بزرگ هم، لازم و ضروری است. زعمای دلسوز و آگاه حوزه علمیه و مدیران دغدغه‌مندی که مسئولیت هدایت و اداره شئون دینی را به عهده دارند، باید در تقویت نیروی‌های علمی و فراهم ساختن ابزارها و وسایل مورد نیاز پاسخگویی به شبهات اهتمام ویژه داشته باشند.
بی‌شک تکریم و پاسداشت زحمات کسانی که در عرصه شبهه‌پژوهی و پاسخگویی و مقابله با شبهات دینی فعالیت دارند، یکی از عناصر تقویت‌کننده جبهه حق در برابر جبهه باطل است. این‌جانب ضمن تقدیر از تلاش‌های موفق و مؤثر حوزه علمیه در هم‌افزایی و اهتمام ویژه به امر رصد و پاسخگویی به شبهات دینی در همه سطوح، جشنواره «پاسخ برتر» را که به‌همت مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه در حال برگزاری است، حرکت مبارک و ارزشمندی در همین راستا می‌دانم. امیدواریم که این حرکت، موجبات دلگرمی، امید و تقویت انگیزه‌های معنوی تلاشگران عرصه شبهه‌شناسی و پاسخگویی به شبهات دینی را فراهم کند. از خداوند متعال برای همه شما آرزوی سلامتی و توفیق روزافزون و استواری در مسیر دین و انجام وظایف دینی را خواهانم.
والسلام علیکم ورحمت‌الله و برکاته
جعفر سبحانی- 29 ذی‌القعده 1443/ برابر با 8 تیر 1401
آیت‌الله اعرافی در این جشنواره، با اشاره به اینکه کسانی که تحقیق و دستاوردهای دینی را در میدان مقابله و کارزار فکری و معرفتی عرضه می‌کنند، نقش ویژه‌ای دارند، افزود: تحقیق و پژوهش پایه و مبناست؛ اما حوزه باید هنر فرآوری آن محصول و عرضه هنرمندانه آن و حاضر کردن آن اندیشه در مصاف با مکاتب دیگر و تهاجم شبهه‌ها داشته باشد. بنابراین، جهاد تبیین و دفاع از حقیقت و دفع شبهه‌ها تنها تحقیق و پژوهش نیست؛ گرچه شرط لازم است؛ اما هنر فرآوری و عرضه صحیح آن محصول، باید هرچه بیشتر مدنظر قرار گیرد.
مدیر حوزه‌های علمیه، وظیفه حوزه را دستگیری خلق در دست‌اندازهای فکری که همان شبهه است دانست و با بیان اینکه شبهه اشکال مختلفی دارد، گفت: شبهه گاهی ممکن است، باور به باطل را تقویت کند. گاهی ممکن است، انکار حق را به وجود آورد و گاهی ممکن است، بنیان‌های فکری را دچار تزلزل و اضطراب کند که این مورد اخیر، خیلی خطرناک است. از سوی دیگر، شبهه می‌تواند در ساحت‌های مختلف معارف الهی حضور یابد و ما باید در برابر همه این مراتب، توشه لازم را برای مواجهه به دست آوریم.
وی با بیان اینکه افزون بر تحقیق و پژوهش، نیاز به فرآوری و عرضه درست با انواع و اقسام شیوه‌های درست، باید در میان اندیشمندان و عالمان حوزوی مورد توجه قرار بگیرد، تصریح کرد: ما باید قدرت فرآوری تحقیقات حوزوی را با کسب مهارت‌های لازم افزایش دهیم که این، نیاز به برگزاری دوره‌های کارورزی و فنی دارد.
مدیر حوزه‌های علمیه، اخلاق و آداب پاسخ گویی و حضور در عرصه تبیین را مورد توجه قرار داد و ابراز کرد: ما باید به‌عنوان دین و تربیت‌یافتگان دین و حوزه، منظومه اخلاقی و تعاملی در مواجهه با شبهه و تبیین در عرصه‌های مختلف را بیاموزیم و لذا ارائه نظام اخلاقی در این عرصه مهم است. از جمله اینکه، تبیین ما باید منصفانه و مقنعانه و همدلانه باشد و نقدهای درست را بپذیریم و از دروغ و تهمت و استهزاء پرهیز کنیم.
عضو فقهای شورای نگهبان، حرکت هماهنگ به نظم طبیعی، میان اشخاص حقیقی و حقوقی، در مواجهه با شبهات و پرسش‌ها را مورد توجه قرار داد و خاطرنشان کرد: منظومه‌های باانگیزه دینی، الهی و انقلابی باید به‌نحو مناسبی تقسیم کار داشته باشند.
آیت‌الله اعرافی گفت: ما باید از همه ظرفیت‌ها در عرصه پاسخ به شبهات بهره بگیریم که به‌نوبه خود می‌تواند، تحول چشم‌گیری در تولید پاسخ به وجود آورد که این، نیاز به برنامه‌ریزی دارد.
مدیر حوزه‌های علمیه بر بهره‌گیری از تجربه‌های دیگران در این زمینه تأکید کرد و افزود: علمای ما، همچون شیخ مفید و شیخ طوسی تا علامه طباطبایی و دیگران، تجربیات خوبی در گفت‌وگو، مناظره و پاسخ و ارائه نظر در مقام دفاع از دین دارند که این تجربه تاریخی حوزه، بسیار ارزشمند است و باید بازخوانی و متناسب با نیاز امروز بازسازی شود و از سوی دیگر، باید تجارب دیگران را هم مورد استفاده قرار دهیم.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، بر استفاده از رسانه و فضای مجازی در پاسخ به شبهات تأکید کرد و افزود: حوزه ما وقتی می‌تواند هماوردی کند و از اندیشه ناب الهی و توحیدی و آراء و اندیشه‌های خاندان پیامبر(ص) دفاع کند که آگاه به زمانه و آگاه به تحول رسانه و فضای مجازی باشد.
آیت‌الله اعرافی بر اهمیت رصد و پیشگیری در عرصه شبهه تأکید کرد و گفت: پیش‌بینی، پیشگیری و گفتمانسازی است؛ حوزه باید علاوه بر اینکه وقتی شبهه و پرسشی می‌آید، وارد عرصه پاسخگویی شود، باید بتواند امواج آینده را پیش‌بینی کند. اقدام عالمانه و هنرمندانه در پیشگیری یک ضرورت است.
وی در پایان با اشاره به اینکه در عرصه پاسخگویی و گفتمانسازی، از نظم و شعر و ادبیات باید به‌صورت ویژه بهره‌مند شویم، افزود: مقوله پاسخگویی و گفتمانسازی در پاسخگویی به شبهات، در یکصد سالگی حوزه علمیه قم باید احیا شود.
رئیس مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه نیز در این جشنواره، اظهار کرد: راه‌اندازی ویکی‌پاسخ به چند زبان زنده دنیا، تأسیس تلویزیون اینترنتی پاسخ، تأسیس هسته‌های گفتمان‌ساز و تلاش در بهره‌مندی از هوش مصنوعی در رصد و پاسخ به شبهات، از جمله اقداماتی است که در این حوزه به ثمر رسانده‌ایم.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدباقر پورامینی ابراز کرد: پاسخگویی به ۴۰ هزار شبهه و سؤال در «ویکی‌پاسخ» و راه‌اندازی سایت اندیشه قم از مهر سال ۹۹ از دیگر اقداماتی است که انجام شده است.
وی یادآور شد: این جشنواره با هدف تجلیل و گرامی‌داشت از جمعی از شخصیت‌های پیشگام این حوزه، مراجع عظام تقلید و برجستگان حوزوی برگزار شده است که به‌طور خاص دو چهره ویژه قدردانی می‌شوند.
حجت‌الاسلام سیدعباس سیدنژاد، دبیر جشنواره «پاسخ برتر» نیز با بیان اینکه بیش از 1700 اثر به دبیرخانه این جشنواره ارسال شده است که بیان‌گر استقبال بی‌نظیر از این جشنواره می‌باشد، گفت: جشنواره پاسخ برتر ویژه طلاب نبود و دانشجویان نیز، در اولین دوره جشنواره پاسخ برتر شرکت کردند.
حجت‌الاسلام سیدنژاد گفت: هشت اثر در بخش علمی، سه اثر در بخش شعر، چهار اثر در بخش هنرهای نمایشی و چهار اثر در بخش ویژه فضای مجازی تقدیر می‌شود و همچنین آیین قدردانی از دو عالم عالی‌قدر حضرت آیت‌الله سبحانی و علامه مصباح یزدی(ره) در این جشنواره انجام می‌شود.
گفتنی است، بخش تقدیر از نهادها و شخصیت‌های برتر و فعال در عرصه شبهه، اختصاص به تجلیل و تکریم از حضرت آیت‌الله سبحانی با سابقه ۷۰ سال پیشگامی در پاسخ به شبهات و آیت‌الله مصباح یزدی(ره) با سابقه نیم‌قرن گفتمانسازی اختصاص یافت که با رونمایی از تمثال این دو عالم بزرگ دین همراه بود.
همچنین در این جشنواره، از حجج‌اسلام والمسلمین؛ نجم‌الدین مروجی طبسی به‌عنوان استاد فعال در زمینه مقابله با فرق ضاله، محمدی شاهرودی به‌عنوان پاسخگوی فعال در عرصه رسانه و سید محمدحسین راجی به‌عنوان فعالیت مؤثر در تبیین گفتمان انقلاب اسلامی تجلیل شد.
در این جشنواره، همچنین مرکز ملی پاسخگویی به شبهات دینی، واحد مشاوره و پاسخگویی نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، واحد پاسخگویی به شبهات آستان قدس رضوی و سایت اسلام‌کوئیست به‌عنوان نهادهای فعال در زمینه پاسخگویی به شبهات مورد تقدیر قرار گرفتند. و در پایان مراسم از برگزیدگان جشنواره پاسخ برتر تقدیر ویژه شد.