فراخوان جشنواره آثار موضوع‌شناسی احکام در نیم‌قرن اخیر در جهان اسلام
می‌دانیم که اجتهاد فرایندی مرکب از شناخت موضوع و استنباط حکم است؛ اما با وجود رشد بحث‌های عمیق در زمینه استنباط حکم به‌دلایلی مبانی و مباحث مربوط به شناخت موضوعات احکام فقهی رشد نکرده و حتی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در عرصه مسائل اجتماعی و حکومتی، کارهای اساسی و روشمندی در عرصه موضوع‌شناسی انجام نشده است.
لذا با توجه به جایگاه ستادی مؤسسه موضوع‌شناسی احکام فقهی، به نظر رسید که یکی از کارهای اساسی که می‌تواند چشم‌انداز فعالیت آن را روشن کند، شناسایی و جمع‌آوری آثاری است که در زمینه موضوع‌شناسی فقهی در نیم‌قرن اخیر در جهان اسلام تدوین شده است تا از این طریق بتوانیم، کاستی‌ها و نواقص موجود در این زمینه را شناسائی کنیم و مسؤلان مؤسسه بتوانند، نقشه راه مؤسسه را بهتر تبیین کنند.
می‌دانیم که اجتهاد فرایندی مرکب از شناخت موضوع و استنباط حکم است؛ اما با وجود رشد بحث‌های عمیق در زمینه استنباط حکم به‌دلایلی مبانی و مباحث مربوط به شناخت موضوعات احکام فقهی رشد نکرده و حتی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در عرصه مسائل اجتماعی و حکومتی، کارهای اساسی و روشمندی در عرصه موضوع‌شناسی انجام نشده است.
آنچه در متن پیش‌رو می‌خوانید، حاصل گفت‌وگوی اختصاصی هفته‌نامه «افق حوزه» با حجت‌الاسلام والمسلمین محسن میرعلی دبیر اجرایی جشنواره موضوع‌شناسی احکام فقهی در نیم‌قرن اخیر در جهان اسلام می‌باشد که وی ضمن بیان فرایند برگزاری جشنواره به تشریح مأموریت، ضرورت، اهمیت و اهداف این طرح پرداخته است.
□ لطفا درباره کم و کیف شکل‌گیری جشنواره توضیح دهید.
با توجه به جایگاه ستادی مؤسسه موضوع‌شناسی احکام فقهی به نظر رسید، یکی از کارهای اساسی که می‌تواند چشم‌انداز فعالیت آن را روشن کند، شناسایی و جمع‌آوری آثاری است که در زمینه موضوع‌شناسی فقهی در نیم‌قرن اخیر در جهان اسلام تدوین شده است تا از این طریق بتوانیم، کاستی‌ها و نواقص موجود در این زمینه را شناسائی کنیم و مسؤلان مؤسسه بتوانند، نقشه راه مؤسسه را بهتر تبیین کنند.
ایده راه‌اندازی این جشنواره که برای اولین‌بار در جهان اسلام برگزار می‌گردد، توسط مدیریت جدید مؤسسه موضوع‌شناسی، حجت‌الاسلام والمسلمین بیات در آذرماه سال 1400 مطرح و پس از بررسی جوانب آن در جلسات متعدد، طرح آن آماده و اجرایی گردید. ضمناً دبیر علمی جشنواره حجت‌الاسلام والمسلمین فلاح‌زاده هستند.
□ اهداف مؤسسه از برگزاری این جشنواره چه بوده است؟
می‌دانیم که اجتهاد فرایندی مرکب از شناخت موضوع و استنباط حکم است؛ اما با وجود رشد بحث‌های عمیق در زمینه استنباط حکم، به‌دلایلی مبانی و مباحث مربوط به شناخت موضوعات احکام فقهی رشد نکرده و حتی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در عرصه مسائل اجتماعی و حکومتی، کارهای اساسی و روشمندی در عرصه موضوع‌شناسی انجام نشده است؛ لذا اهداف مؤسسه موضوع‌شناسی از برگزاری این جشنواره عبارتند از؛
٭ جمع‌آوری آثار موضوع‌شناسانه موجود در جهان اسلام و ایجاد بانک اطلاعات موضوع‌شناسی؛
٭ کشف شیوه و روش موضوع‌شناسی احکام فقهی و فراوانی آثار در موضوعات فقه مضاف و کاستی‌های آثار موجود جهت شناسایی نیازها و کشف اولویت‌های مؤسسه؛
٭ ترغیب و تشویق پژوهشگران و اساتید در موضوع‌شناسی احکام فقهی جهت استفاده و به‌کارگیری در برنامه‌های پیش‌روی مؤسسه؛
٭ جریان‌سازی برای تولید آثار موضوع‌شناسی براساس نیازهای به‌روز دستگاه فقاهت و اولویت‌های جامعه و نظام اسلامی.
البته همان‌طور که اشاره شد، انجام این اهداف به ما کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی دقیق‌تری نسبت به چشم‌انداز مؤسسه در پاسخ‌گوئی به نیازهای دستگاه فقاهت داشته باشیم و از انجام پژوهش‌های تکراری و موازی در این زمینه بپرهیزیم.
ضمناً این فراخوان می‌تواند، در غنی‌سازی کتابخانه مؤسسه موضوع‌شناسی نیز، کمک شایانی داشته باشد.
□ اگر ممکن است، مقداری در مورد زمان‌بندی اجرا، محدوده محتوایی و نحوه اطلاع‌رسانی این فراخوان توضیحاتی را بیان بفرمائید.
اجرای فراخوان جشنواره از اسفندماه سال گذشته آغاز و از طریق رادیومعارف، خبرگزاری‌ها، شبکه‌های اجتماعی، ارسال پیامک، مصاحبه و سایت مؤسسه، این فراخوان اطلاع‌رسانی گردید. پایان فراخوان، آخر مهرماه سال 1401 می‌باشد. ان‌شاءالله آثار در آبان‌ماه مورد بررسی و داوری قرار خواهند گرفت و در هفته آخر آذرماه همزمان با هفته پژوهش، مراسم تجلیل از آثار برتر برگزار و نتایج اعلام خواهد شد.
در مورد محدوده محتوایی باید به عرض شما برسانم: آثار در زمینه مبانی نظری اعم از ضرورت موضوع‌شناسی، متصدیان شناخت موضوعات، منابع، ابزارها و راه‌های شناخت، در زمینه روش شناخت موضوعات اعم از روش شناخت موضوعات عرفی منصوص و عرفی نامنصوص و روش بهره‌برداری از سایر علوم در شناخت موضوعات و همچنین شناخت موضوعات فقه مضاف از قبیل: عبادی، اقتصادی، پزشکی، تغذیه، سیاسی، کلامی، اخلاقی، اجتماعی، حقوقی، فضای مجازی، هنری و خانواده می‌باشد.
□ آثار ارسالی مورد نظر شما برای شرکت در این جشنواره در چه قالبی است؟
آثار ارسالی می‌تواند در قالب رساله علمی سطح 3 و 4 یا معادل آن، مقالات علمی پژوهشی و ترویجی، کتب و صوت تدریس، مصاحبه، سخنرانی، نشست علمی و ... باشد.
□ آیا زمان و مکان خاصی در طرح فراخوان جشنواره آثار موضوع‌شناسی مدّنظر شماست؟
از حیث زمانی تمام آثاری که در نیم‌قرن اخیر یعنی از ابتدای سال 1351 تا پایان سال 1400 به رشته تحریر درآمده است، امکان شرکت دراین فراخوان را دارند و از نظر شهر و کشور، این فراخوان محدویتی نداشته و بین‌المللی است و شامل تمام آثار موضوع‌شناسی در جهان اسلام می‌گردد و می‌تواند به زبان فارسی، عربی، انگلیسی و اردو باشد.
□ برای اطلاع‌رسانی جشنواره و شرکت حداکثری آثار متناسب، چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
با تشکیل ستاد جشنواره، برنامه‌ریزهای مناسب و تقسیم کار پوستر جشنواره به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی طراحی شده و برای مدارس علمیه سراسر کشور و مراکز پژوهشی حوزوی و دانشگاهی مرتبط ارسال شده است. علاوه بر آنکه در شبکه‌های اجتماعی مرتبط با مخاطبان جشنواره نیز به‌صورت مرتب اطلاع‌رسانی می‌شود. طراحی صفحه ویژه جشنواره در سایت مؤسسه نیز، یکی از اقدامات دیگر بوده است. برای اطلاع‌رسانی در عرصه جهان اسلام و سایر کشورها به‌ویژه کشورهای عربی نیز، از دو طریق جامعة المصطفی العالمیه و نمایندگی‌های بعثه در کشورهای اسلامی در موسم حج اطلاع‌رسانی جشنواره در دستور کار قرار گرفته است.
□ آیا آثار مورد نظر برای شرکت در جشنواره باید شرایط خاصی داشته باشند؟
طبعاً آثاری که برای جشنواره ارسال می‌شود و یا دبیرخانه جشنواره آنها را برای شرکت در جشنواره مناسب می‌داند، لازم است شرایط عمومی کارهای علمی و پژوهشی را از نظر ساختار و محتوا داشته باشد؛ بنابر این آثار باید استانداردهای قالب پایان‌نامه، مقاله و کتاب را داشته باشد، مبتنی بر مبانی نظری و روشی در زمینه موضوع‌شناسی باشد و صاحب اثر داوطلبانه متقاضی شرکت در جشنواره باشد.
□ راه‌های ارسال آثار موضوع‌شناسی و ارسال آن به دبیرخانه جشنواره به چه صورت است؟
محققان محترم می‌توانند، اثر مکتوب خود را برای مؤسسه موضوع‌شناسی از طریق پست به آدرس: قم، بلوار جمهوری اسلامی، کوچه8 پلاک 52 و یا فایل اثر خود را به وبسایت مؤسسه به آدرس mozooshenasi.ir ارسال نمایند و یا از طریق تماس با دبیر اجرایی جشنواره (شماره همراه: 09191979852) جهت ارسال اصل مکتوب آثار تماس بگیرند.
□ لطفا در مورد چگونگی ورود آثار به جشنواره، زمان و نحوه داوری آثار هم توضیحاتی را بفرمائید. آثاری که متناسب با جشنواره تشخیص داده شوند، دسته‌بندی شده و پس از بررسی اجمالی، اگر حائز شرایط شرکت در جشنواره باشند، در دو مرحله مقدماتی و نهایی در کمیته‌های تخصصی مورد ارزیابی و داوری قرار خواهند گرفت و آثار برتر، در هر یک از بخش‌های مبانی، روش و موضوعات فقه مضاف تعیین می‌گردند.
□ جشنواره در چه زمانی برگزار خواهد شد و از آثار منتخب چگونه تقدیر خواهد شد؟
این جشنواره فقط مربوط به آثار مربوط به نیم‌قرن اخیر تا پایان سال 1400 است و ان‌شاءالله مؤسسه بنا دارد، جشنواره را در سال‌های آینده نیز، با هدف تولید آثار موضوع‌شناسی به‌تناسب اولویت‌ها ادامه دهد که جزئیات آن، در مراسم جشنواره اعلام می‌گردد. با توفیقات الهی فعلاً مراسم پایانی این جشنواره همزمان با هفته پژوهش در آذرماه 1401 با حضور اساتید و مسؤلان حوزوی و دانشگاهی برگزار و از آثار برتر تجلیل خواهد شد.
آنچه در متن پیش‌رو می‌خوانید، حاصل گفت‌وگوی اختصاصی هفته‌نامه «افق حوزه» با حجت‌الاسلام والمسلمین محسن میرعلی دبیر اجرایی جشنواره موضوع‌شناسی احکام فقهی در نیم‌قرن اخیر در جهان اسلام می‌باشد که وی ضمن بیان فرایند برگزاری جشنواره به تشریح مأموریت، ضرورت، اهمیت و اهداف این طرح پرداخته است.
□ لطفا درباره کم و کیف شکل‌گیری جشنواره توضیح دهید.
با توجه به جایگاه ستادی مؤسسه موضوع‌شناسی احکام فقهی به نظر رسید، یکی از کارهای اساسی که می‌تواند چشم‌انداز فعالیت آن را روشن کند، شناسایی و جمع‌آوری آثاری است که در زمینه موضوع‌شناسی فقهی در نیم‌قرن اخیر در جهان اسلام تدوین شده است تا از این طریق بتوانیم، کاستی‌ها و نواقص موجود در این زمینه را شناسائی کنیم و مسؤلان مؤسسه بتوانند، نقشه راه مؤسسه را بهتر تبیین کنند.
ایده راه‌اندازی این جشنواره که برای اولین‌بار در جهان اسلام برگزار می‌گردد، توسط مدیریت جدید مؤسسه موضوع‌شناسی، حجت‌الاسلام والمسلمین بیات در آذرماه سال 1400 مطرح و پس از بررسی جوانب آن در جلسات متعدد، طرح آن آماده و اجرایی گردید. ضمناً دبیر علمی جشنواره حجت‌الاسلام والمسلمین فلاح‌زاده هستند.
□ اهداف مؤسسه از برگزاری این جشنواره چه بوده است؟
می‌دانیم که اجتهاد فرایندی مرکب از شناخت موضوع و استنباط حکم است؛ اما با وجود رشد بحث‌های عمیق در زمینه استنباط حکم، به‌دلایلی مبانی و مباحث مربوط به شناخت موضوعات احکام فقهی رشد نکرده و حتی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در عرصه مسائل اجتماعی و حکومتی، کارهای اساسی و روشمندی در عرصه موضوع‌شناسی انجام نشده است؛ لذا اهداف مؤسسه موضوع‌شناسی از برگزاری این جشنواره عبارتند از؛
٭ جمع‌آوری آثار موضوع‌شناسانه موجود در جهان اسلام و ایجاد بانک اطلاعات موضوع‌شناسی؛
٭ کشف شیوه و روش موضوع‌شناسی احکام فقهی و فراوانی آثار در موضوعات فقه مضاف و کاستی‌های آثار موجود جهت شناسایی نیازها و کشف اولویت‌های مؤسسه؛
٭ ترغیب و تشویق پژوهشگران و اساتید در موضوع‌شناسی احکام فقهی جهت استفاده و به‌کارگیری در برنامه‌های پیش‌روی مؤسسه؛
٭ جریان‌سازی برای تولید آثار موضوع‌شناسی براساس نیازهای به‌روز دستگاه فقاهت و اولویت‌های جامعه و نظام اسلامی.
البته همان‌طور که اشاره شد، انجام این اهداف به ما کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی دقیق‌تری نسبت به چشم‌انداز مؤسسه در پاسخ‌گوئی به نیازهای دستگاه فقاهت داشته باشیم و از انجام پژوهش‌های تکراری و موازی در این زمینه بپرهیزیم.
ضمناً این فراخوان می‌تواند، در غنی‌سازی کتابخانه مؤسسه موضوع‌شناسی نیز، کمک شایانی داشته باشد.
□ اگر ممکن است، مقداری در مورد زمان‌بندی اجرا، محدوده محتوایی و نحوه اطلاع‌رسانی این فراخوان توضیحاتی را بیان بفرمائید.
اجرای فراخوان جشنواره از اسفندماه سال گذشته آغاز و از طریق رادیومعارف، خبرگزاری‌ها، شبکه‌های اجتماعی، ارسال پیامک، مصاحبه و سایت مؤسسه، این فراخوان اطلاع‌رسانی گردید. پایان فراخوان، آخر مهرماه سال 1401 می‌باشد. ان‌شاءالله آثار در آبان‌ماه مورد بررسی و داوری قرار خواهند گرفت و در هفته آخر آذرماه همزمان با هفته پژوهش، مراسم تجلیل از آثار برتر برگزار و نتایج اعلام خواهد شد.
در مورد محدوده محتوایی باید به عرض شما برسانم: آثار در زمینه مبانی نظری اعم از ضرورت موضوع‌شناسی، متصدیان شناخت موضوعات، منابع، ابزارها و راه‌های شناخت، در زمینه روش شناخت موضوعات اعم از روش شناخت موضوعات عرفی منصوص و عرفی نامنصوص و روش بهره‌برداری از سایر علوم در شناخت موضوعات و همچنین شناخت موضوعات فقه مضاف از قبیل: عبادی، اقتصادی، پزشکی، تغذیه، سیاسی، کلامی، اخلاقی، اجتماعی، حقوقی، فضای مجازی، هنری و خانواده می‌باشد.
□ آثار ارسالی مورد نظر شما برای شرکت در این جشنواره در چه قالبی است؟
آثار ارسالی می‌تواند در قالب رساله علمی سطح 3 و 4 یا معادل آن، مقالات علمی پژوهشی و ترویجی، کتب و صوت تدریس، مصاحبه، سخنرانی، نشست علمی و ... باشد.
□ آیا زمان و مکان خاصی در طرح فراخوان جشنواره آثار موضوع‌شناسی مدّنظر شماست؟
از حیث زمانی تمام آثاری که در نیم‌قرن اخیر یعنی از ابتدای سال 1351 تا پایان سال 1400 به رشته تحریر درآمده است، امکان شرکت دراین فراخوان را دارند و از نظر شهر و کشور، این فراخوان محدویتی نداشته و بین‌المللی است و شامل تمام آثار موضوع‌شناسی در جهان اسلام می‌گردد و می‌تواند به زبان فارسی، عربی، انگلیسی و اردو باشد.
□ برای اطلاع‌رسانی جشنواره و شرکت حداکثری آثار متناسب، چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
با تشکیل ستاد جشنواره، برنامه‌ریزهای مناسب و تقسیم کار پوستر جشنواره به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی طراحی شده و برای مدارس علمیه سراسر کشور و مراکز پژوهشی حوزوی و دانشگاهی مرتبط ارسال شده است. علاوه بر آنکه در شبکه‌های اجتماعی مرتبط با مخاطبان جشنواره نیز به‌صورت مرتب اطلاع‌رسانی می‌شود. طراحی صفحه ویژه جشنواره در سایت مؤسسه نیز، یکی از اقدامات دیگر بوده است. برای اطلاع‌رسانی در عرصه جهان اسلام و سایر کشورها به‌ویژه کشورهای عربی نیز، از دو طریق جامعة المصطفی العالمیه و نمایندگی‌های بعثه در کشورهای اسلامی در موسم حج اطلاع‌رسانی جشنواره در دستور کار قرار گرفته است.
□ آیا آثار مورد نظر برای شرکت در جشنواره باید شرایط خاصی داشته باشند؟
طبعاً آثاری که برای جشنواره ارسال می‌شود و یا دبیرخانه جشنواره آنها را برای شرکت در جشنواره مناسب می‌داند، لازم است شرایط عمومی کارهای علمی و پژوهشی را از نظر ساختار و محتوا داشته باشد؛ بنابر این آثار باید استانداردهای قالب پایان‌نامه، مقاله و کتاب را داشته باشد، مبتنی بر مبانی نظری و روشی در زمینه موضوع‌شناسی باشد و صاحب اثر داوطلبانه متقاضی شرکت در جشنواره باشد.
□ راه‌های ارسال آثار موضوع‌شناسی و ارسال آن به دبیرخانه جشنواره به چه صورت است؟
محققان محترم می‌توانند، اثر مکتوب خود را برای مؤسسه موضوع‌شناسی از طریق پست به آدرس: قم، بلوار جمهوری اسلامی، کوچه8 پلاک 52 و یا فایل اثر خود را به وبسایت مؤسسه به آدرس mozooshenasi.ir ارسال نمایند و یا از طریق تماس با دبیر اجرایی جشنواره (شماره همراه: 09191979852) جهت ارسال اصل مکتوب آثار تماس بگیرند.
□ لطفا در مورد چگونگی ورود آثار به جشنواره، زمان و نحوه داوری آثار هم توضیحاتی را بفرمائید. آثاری که متناسب با جشنواره تشخیص داده شوند، دسته‌بندی شده و پس از بررسی اجمالی، اگر حائز شرایط شرکت در جشنواره باشند، در دو مرحله مقدماتی و نهایی در کمیته‌های تخصصی مورد ارزیابی و داوری قرار خواهند گرفت و آثار برتر، در هر یک از بخش‌های مبانی، روش و موضوعات فقه مضاف تعیین می‌گردند.
□ جشنواره در چه زمانی برگزار خواهد شد و از آثار منتخب چگونه تقدیر خواهد شد؟
این جشنواره فقط مربوط به آثار مربوط به نیم‌قرن اخیر تا پایان سال 1400 است و ان‌شاءالله مؤسسه بنا دارد، جشنواره را در سال‌های آینده نیز، با هدف تولید آثار موضوع‌شناسی به‌تناسب اولویت‌ها ادامه دهد که جزئیات آن، در مراسم جشنواره اعلام می‌گردد. با توفیقات الهی فعلاً مراسم پایانی این جشنواره همزمان با هفته پژوهش در آذرماه 1401 با حضور اساتید و مسؤلان حوزوی و دانشگاهی برگزار و از آثار برتر تجلیل خواهد شد.