آیت الله اعرافی در اجتماع طلاب اردبیل
سیاست‌ورزی جامعه‌محور جوهره اصیل نظام فکری روحانیت
مدیر حوزه‌های علمیه کشور گفت: آنهایی که در حوزه مخالف نگاه سیاسی هستند خود آنها سیاسی فکر می‌کنند. طبیعت نظام فکری حوزه و روحانیت این است که سیاست‌اندیش و سیاست‌ورز است. هم در اندیشه و هم در عمل سیاسی است؛ البته سیاسی درست که در خدمت به مردم و در ارتباط و تعامل با مردم باشد.
به گزارش خبرگزاری حوزه از اردبیل، آیت‌الله اعرافی در جریان سفر استانی خود به استان اردبیل، در همایش طلاب، روحانیون و مبلغان این استان اظهار کرد: از میان محورهای اصلی پیام مقام معظم رهبری به همایش یکصدمین سالگشت بازتأسیس حوزه علمیه قم در مورد حوزه پیشرو و سرآمد، دوازده محور و رویکرد مطرح هست که من به چند مورد از آنها اشاره می‌کنم.
وی در ادامه افزود: در مورد رویکرد تمدنی در اندیشه اسلامی که رهبری معظم فرموده‌اند، من مقدمه‌ای را توضیح می‌دهم تا برسیم به رویکردی که ایشان فرموده‌اند. این اولین درون‌مایه و رویکرد تحلیلی و هویت روحانیت است که در مجموعه حدود ده عنوان هویتی از این پیام قابل استفاده است.
سه نگاه متفاوت به معارف اسلام
نایب‌رئیس مجلس خبرگان رهبری بیان کرد: نگاه ما به معارف اسلام، به اندیشه‌های کلامی، فقهی، اخلاقی، تفسیری و روایی اسلام سه منظر و سه نظریه در باب آن مطرح است؛ یک، نظریه تفریطی به‌عنوان اینکه منظومه این اندیشه‌های اسلامی در کلام، حدیث، تفسیر و فقه که این‌ها گزاره‌های پراکنده‌ای هستند یا اگر نظمی دارند، در حد منظومه‌های خود و اصولاً اسلام و علوم و معارف اسلام، یک حاشیه‌ای بر زندگی تمدنی بشر است.
وی ادامه داد: در درون این سرمایه اسلامی، یک اندیشه جامع و منتظم و سایه‌افکن بر همه ساحت‌های زندگی بشر نیست، این نگاه غیرتمدنی است. خیلی‌ها در تاریخ ما دچار این نگاه غیرتمدنی بودند. الآن هم ما در حوزه‌های علمیه در میان متفکران، کسانی داریم که من اندیشه‌های فقهی و کلامی و حدیثی و تفسیری آنها را پراکنده و مجموعه‌ای که حاشیه‌ای بر تمدن بشری است، تفسیر می‌کنم. این نگاه غیرتمدنی است.
آیت‌الله اعرافی در ادامه گفت: البته یک نظریه و نگاه دیگر افراطی نادرستی هم وجود دارد که کسی بگوید: این معارف و این اندیشه‌ها و علومی که داریم، ما را مستغنی از سیر علمی خود بشر در عالم طبیعت و شناخت قواعد و قوانین عالم قرار می‌دهد و این‌ها جای آن را می‌گیرند و این هم اندیشه غلطی است.
مدیر حوزه‌های علمیه تصریح کرد: اندیشه درست، اندیشه سومی است که یکی از محورهای اساسی این بیانیه و پیام حوزه پیشرو و سرآمد است. این تئوری و اندیشه سوم این است که این معارف اسلامی که ما می‌خوانیم، از بنیادهای اعتقادی تا نظامات فقهی و اخلاق و همه قلمروهای علوم اسلامی، مجموعه‌ای منسجم است. درخت‌واره و به‌هم‌پیوسته است؛ هم قابلیت اصالت‌های ثابت دارد، هم قابلیت انعطاف و تطور در طول تاریخ را در پیش دارد و بر همه زندگی بشر سایه می‌افکند. این، آن آرمان بزرگی است که بر این نظریه سوم مبتنی است. این همان چیزی است که امام(ره)، شصت‌و دو سه سال قبل، آن را در فیضیه صدا کردند و فریاد زدند.
وی ادامه داد: بعد در نظر متفکرانی مثل علامه طباطبایی، شهید مطهری(ره) و شخصیت‌های بزرگ دیگر، این نظریه بارور و پرورانده شد، پیش رفت و امروز توسعه مرزهای علوم اسلامی در قرون متأخر بر پایه این اندیشه تمدنی است. اینکه در درخت‌واره رشته‌های حوزه قریب به چهارصد رشته گرایش و رویکرد طراحی شده است، هزار نفر در پنج سال روی آن کار کردند و منظومه رشته‌ها و گرایش‌های حوزه را در آنجا تدوین کرده‌اند و در اجرا هم، الأن در استان‌ها و در قم، بیش از صد مورد از آنها در حال اجراست و این یعنی اندیشه تمدنی اسلام.
عضو شورای‌عالی حوزه‌های علمیه گفت: روح بسیاری از اسناد و طرح‌های تحولی که در این سال‌های اخیر پایه‌ریزی شده است، یکی از اضلاع اصلی آن، این نگاه کلان تمدنی به اسلام است و این یک مسأله است که حضرت آقا در اینجا به آن تأکید کردند.
تبلیغ ما بر بنیاد علم و برهان نهاده شده است
امام جمعه قم، با اشاره به محور بعدی این پیام خاطرنشان کرد: محور دیگر، بنیان و بنیاد علم و دانش در حوزه است. حوزه جای علم و دانش است، در طول این سال‌ها وقتی می‌رفتیم سراغ مبلغان وهابیت و جریان‌های مانند آن، می‌دیدیم که با اصطلاحات خیلی ساده و یک دوره عادی به تبلیغ می‌پردازند؛ درحالی‌که تبلیغ ما بر بنیاد علم و برهان نهاده شده است و این علم بنیادی حوزه، از افتخارات بزرگ ماست.
آیت‌الله اعرافی بیان کرد: این فقه مواج و آن همه تحقیقات عظیم ما، نمونه یک پیشرفت علمی بزرگ است. همین محقق اردبیلی(ره) با آن کتاب‌های فوق‌العاده خودش که یکی از شاهکارهای تاریخ فقه ماست و یا دو نظریه ملاصدرا(ره) که میراث فلسفی عظیم و میراث دقیق و پیچیده عرفان عملی و نظری و مباحث بزرگ علمی ما است، در تاریخ حوزه رقم خورده است.
وی همچنین افزود: البته ما در فرآوری و عرضه خیلی اشکال داریم. در همین حوزه پیشرو و سرآمد، حضرت آقا از یک‌سو چندین امتیاز را برای حوزه برشمرده‌اند و از سوی دیگر فرموده‌اند که این حوزه به تمام نیاز امروز پاسخگو نیست و واقعاً هم نیست. اول اینکه دنیای معاصر، یک دنیای پیچیده‌ای است که اشاره کردم و نیاز انقلاب اسلامی که فصل جدیدی در زندگی بشر است و نیازهای تئوریک فراوان دارد.
مدیر حوزه‌های علمیه ادامه داد: دوم نیاز جامعه خودمان و سوم نیاز نظام اسلامی که پدیده جدیدی است و چهارم اینکه حوزه دستاورد‌های زیادی دارد؛ اما وقتی که چشم را بر آن آفاق و انتظارات و نیازهای جامعه و جهان و نظام و انقلاب می‌بندیم، آن چیزی را که رهبری می‌فرمایند، می‌بینیم. ما هنوز خیلی باید کار کنیم و البته نباید با همه موانع ناامید باشیم و باید کار کرد. بنیان حوزه در علم و دانش ابتنا دارد و در این باب، نکات مهمی در پیام هست.
آیت‌الله اعرافی در تشریح سومین رویکرد پیام تاریخی مقام معظم رهبری، ابراز کرد: سومین رویکرد، رویکرد تاریخی به حوزه است که این نگاه تاریخی یک ضرورت است. من وقتی شروع کردم به خواندن پیام، در ابتدا دیدم که از تاریخ شروع شد. بعد شما با همین منظر، پیام را یک دور مرور کنید. چندین‌بار مقام معظم رهبری به تاریخ حوزه و روحانیت، تاریخ جهان و امروز می‌پردازند.
وی افزود: جای جای این پیام، تاریخ است و به مرکز تدوین متون گفته‌ام که چند متن مناسب آماده کنید که در آن، اول تاریخ جهان با تأکید بر دوره معاصر نقل شود که طلبه بداند این جهان، چگونه حرکت کرده است و امروز در چه جایی قرار دارد.
طبیعت نظام فکری حوزه و روحانیت
سیاست‌اندیش و سیاست‌ورز است
استاد حوزه علمیه در تشریح سایر محورهای این پیام یادآور شد: محور چهارم، هویت معنوی و اخلاقی با نگاه جهادی است. خیلی جالب است که حضرت آقا در اینجا تعلیم و تهذیب را در خدمت پرورش مجاهد فرهنگی تفسیر کردند. محور پنجم، کنشگری اجتماعی و نقش‌آفرینی اجتماعی در خدمت به مردم است که در جاهای مختلف این پیام انعکاس پیدا کرده است و محور ششم، هویت سیاسی به‌معنای دقیق و درست است. آنهایی که در حوزه مخالف نگاه سیاسی هستند، خود آنها سیاسی فکر می‌کنند. طبیعت نظام فکری حوزه و روحانیت این است که سیاست‌اندیش و سیاست‌ورز است؛ هم در اندیشه و هم در عمل سیاسی است؛ البته سیاسی درست که در خدمت به مردم و در ارتباط و تعامل با مردم باشد.
عهدی که با حوزه،
انقلاب و رهبری معظم بسته‌ایم
مدیر حوزه‌های علمیه کشور گفت: در این سال‌هایی که در محضر حوزه بوده‌ایم، عهدمان با حوزه و انقلاب و رهبری و بزرگان‌مان آن‌گونه بوده است که تمام توان خود را برای ارتقا، تعالی و شکوفایی حوزه به‌کار بگیریم. گام‌های بزرگی پایه‌ریزی شده است.
وی خاطرنشان کرد: اولین کار ما در سال‌های اول این بود که بنیاد اسناد راهبردی حوزه را تنظیم کنیم و بیست سند پایه از چشم‌انداز و منشور و امثال این‌ها برای آینده حوزه در آنجا طراحی شده است و دوم برنامه پنج‌ساله‌ای طراحی شد که امسال تمام می‌شود و کارهای مهمی در آن پیش‌بینی شد. سوم اینکه در ذیل این‌ها حداقل صد طرح تحولی و مهم، با استفاده از انظار حوزویان و بهره‌گیری از نقدها و پیشنهادها طراحی شده و اجرای آن هم شروع شده است.
وی در ادامه افزود: در مورد رویکرد تمدنی در اندیشه اسلامی که رهبری معظم فرموده‌اند، من مقدمه‌ای را توضیح می‌دهم تا برسیم به رویکردی که ایشان فرموده‌اند. این اولین درون‌مایه و رویکرد تحلیلی و هویت روحانیت است که در مجموعه حدود ده عنوان هویتی از این پیام قابل استفاده است.
سه نگاه متفاوت به معارف اسلام
نایب‌رئیس مجلس خبرگان رهبری بیان کرد: نگاه ما به معارف اسلام، به اندیشه‌های کلامی، فقهی، اخلاقی، تفسیری و روایی اسلام سه منظر و سه نظریه در باب آن مطرح است؛ یک، نظریه تفریطی به‌عنوان اینکه منظومه این اندیشه‌های اسلامی در کلام، حدیث، تفسیر و فقه که این‌ها گزاره‌های پراکنده‌ای هستند یا اگر نظمی دارند، در حد منظومه‌های خود و اصولاً اسلام و علوم و معارف اسلام، یک حاشیه‌ای بر زندگی تمدنی بشر است.
وی ادامه داد: در درون این سرمایه اسلامی، یک اندیشه جامع و منتظم و سایه‌افکن بر همه ساحت‌های زندگی بشر نیست، این نگاه غیرتمدنی است. خیلی‌ها در تاریخ ما دچار این نگاه غیرتمدنی بودند. الآن هم ما در حوزه‌های علمیه در میان متفکران، کسانی داریم که من اندیشه‌های فقهی و کلامی و حدیثی و تفسیری آنها را پراکنده و مجموعه‌ای که حاشیه‌ای بر تمدن بشری است، تفسیر می‌کنم. این نگاه غیرتمدنی است.
آیت‌الله اعرافی در ادامه گفت: البته یک نظریه و نگاه دیگر افراطی نادرستی هم وجود دارد که کسی بگوید: این معارف و این اندیشه‌ها و علومی که داریم، ما را مستغنی از سیر علمی خود بشر در عالم طبیعت و شناخت قواعد و قوانین عالم قرار می‌دهد و این‌ها جای آن را می‌گیرند و این هم اندیشه غلطی است.
مدیر حوزه‌های علمیه تصریح کرد: اندیشه درست، اندیشه سومی است که یکی از محورهای اساسی این بیانیه و پیام حوزه پیشرو و سرآمد است. این تئوری و اندیشه سوم این است که این معارف اسلامی که ما می‌خوانیم، از بنیادهای اعتقادی تا نظامات فقهی و اخلاق و همه قلمروهای علوم اسلامی، مجموعه‌ای منسجم است. درخت‌واره و به‌هم‌پیوسته است؛ هم قابلیت اصالت‌های ثابت دارد، هم قابلیت انعطاف و تطور در طول تاریخ را در پیش دارد و بر همه زندگی بشر سایه می‌افکند. این، آن آرمان بزرگی است که بر این نظریه سوم مبتنی است. این همان چیزی است که امام(ره)، شصت‌و دو سه سال قبل، آن را در فیضیه صدا کردند و فریاد زدند.
وی ادامه داد: بعد در نظر متفکرانی مثل علامه طباطبایی، شهید مطهری(ره) و شخصیت‌های بزرگ دیگر، این نظریه بارور و پرورانده شد، پیش رفت و امروز توسعه مرزهای علوم اسلامی در قرون متأخر بر پایه این اندیشه تمدنی است. اینکه در درخت‌واره رشته‌های حوزه قریب به چهارصد رشته گرایش و رویکرد طراحی شده است، هزار نفر در پنج سال روی آن کار کردند و منظومه رشته‌ها و گرایش‌های حوزه را در آنجا تدوین کرده‌اند و در اجرا هم، الأن در استان‌ها و در قم، بیش از صد مورد از آنها در حال اجراست و این یعنی اندیشه تمدنی اسلام.
عضو شورای‌عالی حوزه‌های علمیه گفت: روح بسیاری از اسناد و طرح‌های تحولی که در این سال‌های اخیر پایه‌ریزی شده است، یکی از اضلاع اصلی آن، این نگاه کلان تمدنی به اسلام است و این یک مسأله است که حضرت آقا در اینجا به آن تأکید کردند.
تبلیغ ما بر بنیاد علم و برهان نهاده شده است
امام جمعه قم، با اشاره به محور بعدی این پیام خاطرنشان کرد: محور دیگر، بنیان و بنیاد علم و دانش در حوزه است. حوزه جای علم و دانش است، در طول این سال‌ها وقتی می‌رفتیم سراغ مبلغان وهابیت و جریان‌های مانند آن، می‌دیدیم که با اصطلاحات خیلی ساده و یک دوره عادی به تبلیغ می‌پردازند؛ درحالی‌که تبلیغ ما بر بنیاد علم و برهان نهاده شده است و این علم بنیادی حوزه، از افتخارات بزرگ ماست.
آیت‌الله اعرافی بیان کرد: این فقه مواج و آن همه تحقیقات عظیم ما، نمونه یک پیشرفت علمی بزرگ است. همین محقق اردبیلی(ره) با آن کتاب‌های فوق‌العاده خودش که یکی از شاهکارهای تاریخ فقه ماست و یا دو نظریه ملاصدرا(ره) که میراث فلسفی عظیم و میراث دقیق و پیچیده عرفان عملی و نظری و مباحث بزرگ علمی ما است، در تاریخ حوزه رقم خورده است.
وی همچنین افزود: البته ما در فرآوری و عرضه خیلی اشکال داریم. در همین حوزه پیشرو و سرآمد، حضرت آقا از یک‌سو چندین امتیاز را برای حوزه برشمرده‌اند و از سوی دیگر فرموده‌اند که این حوزه به تمام نیاز امروز پاسخگو نیست و واقعاً هم نیست. اول اینکه دنیای معاصر، یک دنیای پیچیده‌ای است که اشاره کردم و نیاز انقلاب اسلامی که فصل جدیدی در زندگی بشر است و نیازهای تئوریک فراوان دارد.
مدیر حوزه‌های علمیه ادامه داد: دوم نیاز جامعه خودمان و سوم نیاز نظام اسلامی که پدیده جدیدی است و چهارم اینکه حوزه دستاورد‌های زیادی دارد؛ اما وقتی که چشم را بر آن آفاق و انتظارات و نیازهای جامعه و جهان و نظام و انقلاب می‌بندیم، آن چیزی را که رهبری می‌فرمایند، می‌بینیم. ما هنوز خیلی باید کار کنیم و البته نباید با همه موانع ناامید باشیم و باید کار کرد. بنیان حوزه در علم و دانش ابتنا دارد و در این باب، نکات مهمی در پیام هست.
آیت‌الله اعرافی در تشریح سومین رویکرد پیام تاریخی مقام معظم رهبری، ابراز کرد: سومین رویکرد، رویکرد تاریخی به حوزه است که این نگاه تاریخی یک ضرورت است. من وقتی شروع کردم به خواندن پیام، در ابتدا دیدم که از تاریخ شروع شد. بعد شما با همین منظر، پیام را یک دور مرور کنید. چندین‌بار مقام معظم رهبری به تاریخ حوزه و روحانیت، تاریخ جهان و امروز می‌پردازند.
وی افزود: جای جای این پیام، تاریخ است و به مرکز تدوین متون گفته‌ام که چند متن مناسب آماده کنید که در آن، اول تاریخ جهان با تأکید بر دوره معاصر نقل شود که طلبه بداند این جهان، چگونه حرکت کرده است و امروز در چه جایی قرار دارد.
طبیعت نظام فکری حوزه و روحانیت
سیاست‌اندیش و سیاست‌ورز است
استاد حوزه علمیه در تشریح سایر محورهای این پیام یادآور شد: محور چهارم، هویت معنوی و اخلاقی با نگاه جهادی است. خیلی جالب است که حضرت آقا در اینجا تعلیم و تهذیب را در خدمت پرورش مجاهد فرهنگی تفسیر کردند. محور پنجم، کنشگری اجتماعی و نقش‌آفرینی اجتماعی در خدمت به مردم است که در جاهای مختلف این پیام انعکاس پیدا کرده است و محور ششم، هویت سیاسی به‌معنای دقیق و درست است. آنهایی که در حوزه مخالف نگاه سیاسی هستند، خود آنها سیاسی فکر می‌کنند. طبیعت نظام فکری حوزه و روحانیت این است که سیاست‌اندیش و سیاست‌ورز است؛ هم در اندیشه و هم در عمل سیاسی است؛ البته سیاسی درست که در خدمت به مردم و در ارتباط و تعامل با مردم باشد.
عهدی که با حوزه،
انقلاب و رهبری معظم بسته‌ایم
مدیر حوزه‌های علمیه کشور گفت: در این سال‌هایی که در محضر حوزه بوده‌ایم، عهدمان با حوزه و انقلاب و رهبری و بزرگان‌مان آن‌گونه بوده است که تمام توان خود را برای ارتقا، تعالی و شکوفایی حوزه به‌کار بگیریم. گام‌های بزرگی پایه‌ریزی شده است.
وی خاطرنشان کرد: اولین کار ما در سال‌های اول این بود که بنیاد اسناد راهبردی حوزه را تنظیم کنیم و بیست سند پایه از چشم‌انداز و منشور و امثال این‌ها برای آینده حوزه در آنجا طراحی شده است و دوم برنامه پنج‌ساله‌ای طراحی شد که امسال تمام می‌شود و کارهای مهمی در آن پیش‌بینی شد. سوم اینکه در ذیل این‌ها حداقل صد طرح تحولی و مهم، با استفاده از انظار حوزویان و بهره‌گیری از نقدها و پیشنهادها طراحی شده و اجرای آن هم شروع شده است.