قم، حرم اهل‌بیت(ع) و پرچم‌دار رسالت جهانی
شهر مقدس قم، حریم اهل‌بیت(ع)، نه‌تنها یک نقطه جغرافیایی، بلکه کانونی معنوی و فکری است که جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ و تاریخ اسلام دارد. این شهر، به‌فرموده امام صادق(ع)، حرم اهل‌بیت(ع) است که در آن بانویی از نسل ایشان، یعنی حضرت فاطمه معصومه(س)، آرام گرفته است و زیارت او پاداشی جز بهشت ندارد. قم، به‌عنوان پایگاه گسترش اندیشه ناب آل‌محمد(ص)، رسالت جهانی خود را در نشر فرهنگ مقاومت، عدالت و معنویت ایفا می‌کند.
آیت‌الله نجم‌الدین طبسی در جلسه آموزشی ویژه کارکنان حرم مطهر حضرت معصومه(س) با عنوان «نقش حضرت معصومه(س) در زمینه‌سازی ظهور امام زمان(عج)» که در سالن اجتماعات امام خامنه‌ای برگزار شد، با استناد به روایات و شواهد تاریخی، جایگاه والای قم را در میان حرم‌های الهی تبیین کرد. وی قم را نه‌تنها یک شهر، بلکه پروژه‌ای الهی دانستند که پیامبر اکرم(ص) پایه‌گذار آن بوده و اهل‌بیت(ع) آن را حریم امن خود نامیده‌اند. ایشان همچنین به نقش این شهر مقدس در تحقق رسالت جهانی اسلام پرداختند. متن پیش‌رو حاصل این جلسه است.
سخنم را با حدیثی نورانی از امام صادق(ع) آغاز می‌کنم؛ حدیثی که شاید بسیاری از شما شنیده باشید. این حدیث شریف را علامه مجلسی(ره) در کتاب بحارالانوار نقل کرده‌اند؛ اما ایشان نیز آن را از کتاب «تاریخ قم» روایت کرده‌اند.
تاریخ قم، اثری است متعلق به دوران شیخ صدوقِ پدر(ره)- همان بزرگوار که مرقد مطهرشان در شهر قم قرار دارد - درحالی‌که فرزندشان، شیخ صدوقِ پسر، در تهران مدفون هست. بر این اساس، این حدیث به قرن چهارم هجری بازمی‌گردد و ما اکنون در قرن پانزدهم هجری هستیم؛ یعنی حدود هزار و صدسال پیش، این روایت در کتاب «تاریخ قم» به ثبت رسیده است.
ای‌کاش این اثر گران‌سنگ که به زبان فارسی نیز ترجمه شده، در میان خادمان حضرت معصومه(س) توزیع می‌شد. چه نیکو بود اگر مسابقه‌ای برای مطالعه این کتاب برگزار می‌شد و جوایزی هم برای برگزیدگان در نظر گرفته می‌شد. این‌گونه، همگان بهتر درک می‌کردند که شهر مقدس قم چه جایگاهی دارد و خادمی در این حرم مطهر، به چه معنایی است.
آن‌گاه روشن می‌شد که خدمت در این آستان، مقامی است که با هیچ مال و ثروتی قابل خریداری نیست. پیشنهاد می‌کنم، نسخه ترجمه‌شده تاریخ قم در اختیار این عزیزان قرار گیرد و با برگزاری آزمون‌هایی همراه با جوایز، انگیزه‌ای برای شناخت بهتر این میراث ارزشمند فراهم شود.
«مرحبا به برادران ما از اهل قم!»
حال، یک حدیث از آن را می‌خوانم. عده‌ای از اهل ری (در آن روزها تهرانی وجود نداشت، تهران تا قرن هشتم روستاهایی حول محور ری بود) برای زیارت امام صادق(ع) آمدند. آقا فرمودند: «مرحبا به برادران ما از اهل قم!»
«رُوِیَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَهْلِ‌الرَّیْ: أَنَّهُمْ دَخَلُوا عَلى أَبى‌عَبْدِاللّهِ(ع) وَقالُوا: نَحْنُ مِنْ أَهْلِ‌الرَّیْ. فَقالَ: مَرْحَبا بِإِخْوانِنا مِنْ أَهْلِ قُم! فَقالُوا: نَحْنُ مِنْ أَهْلِ‌الرَّیْ. فَأَعادَ الْکَلامَ، قالُوا ذلِكَ مِراراً وَ أَجابَهُمْ بِما أَجابَهُمْ بِهِ أَوَّلاً» [بحارالانوار، ج ۶۰، ص ۲۱۶]؛ «از گروهى از اهل شهر رى نقل شده که خدمت امام صادق(ع) رسیدند و گفتند: «ما از اهل ری هستیم.» فرمود: «مرحبا به برادران ما از اهل قم!» آنها گفتند: «ما اهل ری هستیم.» امام(ع) همان جمله را تکرار کرد. آنها چندبار این جمله را تکرار کردند و امام(ع) نیز همان پاسخ اول را داد.»
آنها متوجه نشدند. دوباره گفتند: «آقا ببخشید، ما از ری آمده‌ایم.» امام فرمودند: «قمی‌ها خوش آمدید، خوش آمدید.» راوی می‌گوید: «قالوا ذلک مراراً»؛ یعنی چندین بار تکرار کردند که ما اهل ری (تهرانی) هستیم و امام در جواب می‌فرمود: «قمی‌ها خوش آمدید».
چهار حرم مقدس: مکه، مدینه، کوفه و قم
سپس امام صادق(ع) برای تبیین علت سخنان‌شان فرمودند:
«إِنَّ لِلّهِ حَرَماً وَهُوَ مَكَّةُ وَلِرَسُولِهِ حَرَماً وَهُوَ الْمَدينَةُ وَلِأَميرِالْمُؤمِنينَ حَرَماً وَهُوَ الْکُوفَةُ وَلَنا حَرَماً وَهُوَ قُم وَسَتُدْفَنُ فيها امْرَأةٌ مِنْ وُلْدى تُسَمّى فاطِمَةُ، مَنْ زارَها وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ.» [بحارالأنوار، الجامعة لدرر أخبار الأئمةالأطهار(ع)، ج۴۸، ص ۳۱۷]؛ «خداوند حرمى دارد كه آن مكه است و پيامبرش حرمی دارد كه مدینه است و امیرالمؤمنین(ع) نیز حرمی دارد كه كوفه است و ما اهل‌بیت(ع) هم حرمی داریم كه قم است. به‌زودى بانویی از فرزندان من در آنجا دفن مى‌شود كه نامش فاطمه است. هر کس او را زیارت کند، بهشت بر او واجب مى‌شود.»
«قالَ(ع) ذلِكَ وَلَمْ تُحْمَلْ بِمُوسى أُمُّهُ»؛ راوی می‌گوید: امام صادق(ع) این سخن را فرمودند؛ درحالی‌که هنوز مادر امام موسی‌بن جعفر(ع) حامله نشده بود.
امام(ع) سپس به تشریح مفهوم حرم‌های الهی پرداختند: «إِنَّ لِلّهِ حَرَماً وَهُوَ مَكَّةُ» خداوند عزوجل حرمی برای خود قرار داده که مکه است. مکه شرط‌وشروط خاصی دارد. اگر کسی بیرون از حرم مرتکب جرمی شود و به حرم پناه بیاورد، نباید با او برخورد کنند. تنها باید عرصه را بر او تنگ کنند؛ به او آب و غذا ندهند، تا خودش مجبور شود از آنجا خارج شود؛ زیرا حرم، مکانی مقدس است و شخص به‌نوعی در آن دخیل بسته است.
«وَلِرَسُولِهِ حَرَماً وَهُوَ الْمَدينَةُ» پیامبر اکرم(ص) نیز حرمی دارند که مدینه است.
«وَلِأَميرِ الْمُؤمِنينَ حَرَماً وَهُوَ الْكُوفَةُ» امیرالمؤمنین(ع) حرمی دارند که کوفه است.
«وَلَنا حَرَماً وَهُوَ قُم» و ما اهل‌بیت حرمى داریم که قم است.
این سخنان امام صادق(ع) اهمیت و جایگاه والای شهر قم را در فرهنگ اهل‌بیت(ع) و اسلام روشن می‌کند.
قم، خانه یازده امام و پاداش زائران
اکنون به جایگاه والای شهر قم می‌پردازیم. پس از آنکه حریم‌های الهی شامل خانه خدا، حرم پیامبر اکرم(ص) و حرم امیرالمؤمنین(ع) مشخص شد، به حریم ویژه سایر امامان معصوم(ع) می‌رسیم. امام صادق(ع) در روایتی می‌فرمایند: «وَإِنَّ لَنا حَرَماً وَهُوَ بَلْدَةُ قُم»؛ یعنی برای ما (اهل‌بیت) نیز حریمی وجود دارد و آن، شهر قم است.
ضمیر «نا» (ما) در این روایت، به همه امامان از امام حسن مجتبی(ع) تا حضرت مهدی(عج) اشاره دارد؛ بنابراین، قم حرم یازده امام، خانه معنوی یازده امام و به‌طور خاص، خانه و حریم مقدس حضرت مهدی(عج) به‌شمار می‌رود. درک این جایگاه رفیع، ارزش خدمت‌گزاری در این شهر مقدس را دوچندان می‌سازد؛ توفیقی که نصیب هر فردی نمی‌شود و پاداشی عظیم در پی دارد.
امام صادق(ع) برای تأکید بر این جایگاه و به‌عنوان مهری تأییدکننده بر تعلق این سرزمین به خاندان رسالت، پیشگویی شگرفی را بیان فرمودند: «وَسَتُدْفَنُ فِیهَا امْرَأَةٌ مِنْ وُلْدِی تُسَمَّى فَاطِمَةُ»؛ یعنی به‌زودی بانویی از فرزندان من در این شهر به خاک سپرده خواهد شد که فاطمه نام دارد. شگفتی اینجاست که امام این سخن را زمانی بیان فرمودند که هنوز پدرِ حضرت معصومه(س)، یعنی امام موسی کاظم(ع)، متولد نشده بودند(«قَبلَ أن یُولَدَ الکاظِم»).
سپس ایشان پاداش زیارت این بانوی بزرگوار را چنین اعلام کردند: «فَمَنْ زَارَهَا عَارِفاً بِحَقِّهَا وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ»؛ هر کس او را با شناخت حق و مقامش زیارت کند، بهشت بر او واجب می‌شود.
«واجب‌شدن بهشت» به این معناست که در پرونده اعمال زائر مُهری زده می‌شود که نشان می‌دهد، حساب او تسویه شده و دیگر بدهکار نیست. چنین فردی یا با فرارسیدن اجل، مستقیماً وارد بهشت می‌شود و یا عاقبت‌به‌خیر خواهد شد و سرانجام بهشتی می‌گردد.
قم، یک پروژه الهی و یک مکتب فکری
بنابراین، مشخص شد حریمی که شما افتخار خدمت در آن را دارید، خانه معنوی یازده امام(ع) است؛ اما آیا این حرم، محافظی نیز دارد؟
مطالعه «تاریخ قم» حقیقتی شگرف را آشکار می‌سازد: قم تنها یک شهر نیست؛ بلکه یک پروژه عظیم فکری، یک دانشگاه و یک مکتب عقیدتی در برابر تمام مکاتب شرقی و غربی است. کلنگ این دانشگاه عظیم را شخص پیامبر اکرم(ص) در واقعه معراج به زمین زدند و هویت این سرزمین را ترسیم نمودند. در روایتی آمده است:
«إِنَّ رَسُولَ‌اللهِ(ص) لَمَّا أُسْرِيَ بِهِ رَأَسَ إِبْلِيسَ بَارِکاً بِهَذِهِ البُقْعَةِ، فَقَالَ لَهُ: قُمْ يَا مَلعُون! فَسُمِّيَتْ بِذَلِکَ قُم»؛
«هنگامی که پیامبر اکرم(ص) به معراج برده شد، ابلیس را دید که در این سرزمین زانو زده است. حضرت به او فرمودند: «قُم یَا مَلعُون!» (ای ملعون، برخیز!)؛ از این‌رو، این سرزمین «قم» نامیده شد.»
سپس، امیرالمؤمنین(ع) تابلوی این دانشگاه را نصب کردند و مرزهای معنوی آن را با سیم‌خارداری از جنس حفاظت الهی مشخص نمودند. در روایتی آمده است:
«إِنَّ البَلایَا مَدفُوعَةٌ عَن قُم وَأهلِهَا».«بلاها از قم و اهل آن دفع شده است.» (سفینةالبحار، ج۲، ص۴۴۵)
دشمنان همان‌گونه که برای محو نجف نقشه کشیدند، برای نابودی این شهر نیز توطئه‌ها کردند؛ اما تا به امروز ناکام مانده‌اند و ان‌شاءالله این آرزو را به گور خواهند برد.
آری، قم یک پروژه است که از آن، فکری اصیل نشأت می‌گیرد؛ فکری که نه شرقی است و نه غربی؛ بلکه اندیشه ناب آل‌محمد(ص) است.
جایگاه ویژه اهل قم در روایتی از امام صادق(ع) به زیبایی ترسیم شده است. شخصی نزد ایشان آمد و عرض کرد: «می‌خواهم سؤالی بپرسم که پیش‌وپس از من، کسی آن را نپرسیده باشد.» امام بی‌درنگ فرمودند: «گویا می‌خواهی درباره حشرونشر بپرسی.» مرد پاسخ داد: «به خدا سوگند، آری.» امام فرمودند:
«مَحْشَرُ النّاسِ كُلُّهُمْ إِلَى بَيْتِ‌الْمُقَدَّسِ إِلَّا بُقْعَةٌ بِأَرْضِ الْجَبَلِ يُقَالُ لَهَا قُم، فَإِنَّهُمْ يُحَاسَبُونَ فِي حُفَرِهِمْ وَيُحْشَرُونَ مِنْ حُفَرِهِمْ إِلَى الْجَنَّةِ. ثُمَ قَالَ: أَهْلُ قُم مَغْفُورٌ لَهُمْ»؛ «محل گردآمدن همه مردم در روز قیامت به‌سوی بیت‌المقدس است؛ مگر سرزمینی در ناحیه کوهستان که به آن قم گفته می‌شود. اهل آنجا در همان قبورشان محاسبه می‌شوند و از همان‌جا به‌سوی بهشت محشور می‌گردند. سپس فرمودند: اهل قم آمرزیده شده‌اند.» (بحارالانوار، ج ۵۷، ص ۲۱۸)
وقتی از امام پرسیدند که آیا این ویژگی مختص ساکنان قم است، فرمودند: «آری و برای هرکس که هم‌عقیده آنان باشد.»
این تفکر، همان راه نجاتی است که دنیای امروز به آن نیازمند است. مردم جهان از ایدئولوژی‌های سرمایه‌داری، کمونیسم و سوسیالیسم خسته شده‌اند؛ مکاتبی که همچون دو لبه یک قیچی، جز برای منافع خود و کشتار انسان‌ها عمل نمی‌کنند.
آن تفکری که می‌گوید: «وَأَشْعِرْ قَلْبَكَ الرَّحْمَةَ لِلرَّعِيَّةِ وَالْمَحَبَّةَ لَهُمْ وَاللُّطْفَ بِهِمْ وَلَا تَكُونَنَّ عَلَيْهِمْ سَبُعاً ضَارِياً تَغْتَنِمُ أَكْلَهُمْ، فَإِنَّهُمْ صِنْفَانِ: إِمَّا أَخٌ لَكَ فِي الدِّينِ وَإِمَّا نَظِيرٌ لَكَ فِي الْخَلْقِ»؛ «قلب خود را سرشار از رحمت و محبت و لطف به رعیت کن و همچون حیوانی درنده مباش که خوردن‌شان را غنیمت شماری؛ زیرا آنان دو دسته‌اند: یا برادر دینی تو هستند، یا در آفرینش همانند تو.» (نهج‌البلاغه، نامه ۵۳)
این منطق انسان‌دوستانه، تنها در مکتب اهل‌بیت(ع) یافت می‌شود. این، همان تز قم است.
گسترش جهانی فرهنگ مقاومت: از قم تا فلسطین
خواهید دید که به‌زودی این بوی خوش، این اندیشه و این عقیده، جهان را فرا خواهد گرفت. نشانه‌های آن را هم دیده‌ایم. در جریان حوادث اخیر، بسیاری از کشورهای عربی که باید در صف اول حمایت از مردم مظلوم فلسطین می‌بودند، تنها نظاره‌گر باقی ماندند. روزانه ده‌ها نفر شهید می‌شوند، بیمارستان‌ها بمباران می‌شوند و با این‌حال، واکنشی جز سکوت یا بی‌تفاوتی از این دولت‌ها نمی‌بینیم.
جالب است بدانید که برخی از خلبانان رژیم صهیونیستی در کشورهای به‌ظاهر اسلامی، مانند ترکیه، آموزش می‌بینند. هواپیماهای جنگی آنان بدون مانع از حریم هوایی این کشورها عبور می‌کنند. حتی پشتیبانی‌های لجستیکی، از جمله غذاهای گرم و تجهیزات مصرفی، توسط برخی شرکت‌های همین کشورها تأمین می‌شود.
سؤال اینجاست: درحالی‌که رژیم صهیونیستی بر مردم بی‌دفاع غزه بمب می‌ریزد، کدام‌یک از این کشورهای عربی مورد تهدید قرار گرفته‌اند؟ آیا حتی یک گلوله به سمت آنها شلیک شده؟ پاسخ منفی است؛ اما در همین شرایط، ملت‌هایی چون مردم ایران و نیروهای مقاومت، هزینه‌های سنگینی داده‌اند؛ شهدا تقدیم کرده‌اند و همچنان در خط مقدم ایستاده‌اند.
فرهنگی که در این مقاومت دیده می‌شود، همان فرهنگی است که از قم برخاسته. فرهنگ ایمان، ایثار و آگاهی. شهید سیدحسن نصرالله(ره)، با آن جایگاه بلند معنوی و اخلاقی‌اش، امروز به نماد عزت و غیرت تبدیل شده؛ عزتی که در بسیاری از سران کشورهای عربی دیده نمی‌شود.
امروز موج بیداری دیگر تنها محدود به منطقه ما نیست. تظاهرات در حمایت از فلسطین به خیابان‌های آلمان، فرانسه، انگلیس و سایر کشورهای غربی کشیده شده است. این یعنی این فرهنگ گسترش‌یافته و همچنان نیز در حال گسترش است.
این فرهنگ، فرهنگ سکوت در برابر ظلم نیست؛ فرهنگ دفاع از مظلوم و ایستادگی در برابر زور است. آینده از آنِ این اندیشه خواهد بود.
بشارت آینده و دعای پایانی
این را به شما بشارت می‌دهم که آینده جهان از آنِ اسلام راستین، اسلام صادق آل‌محمد(ص) است.
با یکی از عزیزانم که برای زیارت اربعین به کربلای معلی مشرف شده بود، گفت‌وگویی داشتم. او نقل می‌کرد که با یک جوان فلسطینی اهل‌سنت در مسیر زیارت آشنا شده بود. آن زائر فلسطینی گفته بود: «من با هزار زحمت و از دل یک اردوگاه آمده‌ام و کاروان‌های دیگری هم از نقاط مختلف راهی این مسیر شده‌اند.» این یعنی چه؟ یعنی اینکه این مکتب، این مسیر، این اندیشه، پذیرفته شده و در حال گسترش است.
برادران و خواهران، آستین‌ها را بالا بزنید. راه در پیش است، برنامه‌ها سنگین و مسئولیت‌ها خطیر. با همت، توکل و اخلاص می‌توان از عهده آن برآمد. امیدوارم که در این مسیر، موفق و سربلند باشید.
تهیه و تنظیم: حمید کرمی
تاریخ قم، اثری است متعلق به دوران شیخ صدوقِ پدر(ره)- همان بزرگوار که مرقد مطهرشان در شهر قم قرار دارد - درحالی‌که فرزندشان، شیخ صدوقِ پسر، در تهران مدفون هست. بر این اساس، این حدیث به قرن چهارم هجری بازمی‌گردد و ما اکنون در قرن پانزدهم هجری هستیم؛ یعنی حدود هزار و صدسال پیش، این روایت در کتاب «تاریخ قم» به ثبت رسیده است.
ای‌کاش این اثر گران‌سنگ که به زبان فارسی نیز ترجمه شده، در میان خادمان حضرت معصومه(س) توزیع می‌شد. چه نیکو بود اگر مسابقه‌ای برای مطالعه این کتاب برگزار می‌شد و جوایزی هم برای برگزیدگان در نظر گرفته می‌شد. این‌گونه، همگان بهتر درک می‌کردند که شهر مقدس قم چه جایگاهی دارد و خادمی در این حرم مطهر، به چه معنایی است.
آن‌گاه روشن می‌شد که خدمت در این آستان، مقامی است که با هیچ مال و ثروتی قابل خریداری نیست. پیشنهاد می‌کنم، نسخه ترجمه‌شده تاریخ قم در اختیار این عزیزان قرار گیرد و با برگزاری آزمون‌هایی همراه با جوایز، انگیزه‌ای برای شناخت بهتر این میراث ارزشمند فراهم شود.
«مرحبا به برادران ما از اهل قم!»حال، یک حدیث از آن را می‌خوانم. عده‌ای از اهل ری (در آن روزها تهرانی وجود نداشت، تهران تا قرن هشتم روستاهایی حول محور ری بود) برای زیارت امام صادق(ع) آمدند. آقا فرمودند: «مرحبا به برادران ما از اهل قم!»
«رُوِیَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَهْلِ‌الرَّیْ: أَنَّهُمْ دَخَلُوا عَلى أَبى‌عَبْدِاللّهِ(ع) وَقالُوا: نَحْنُ مِنْ أَهْلِ‌الرَّیْ. فَقالَ: مَرْحَبا بِإِخْوانِنا مِنْ أَهْلِ قُم! فَقالُوا: نَحْنُ مِنْ أَهْلِ‌الرَّیْ. فَأَعادَ الْکَلامَ، قالُوا ذلِكَ مِراراً وَ أَجابَهُمْ بِما أَجابَهُمْ بِهِ أَوَّلاً» [بحارالانوار، ج ۶۰، ص ۲۱۶]؛ «از گروهى از اهل شهر رى نقل شده که خدمت امام صادق(ع) رسیدند و گفتند: «ما از اهل ری هستیم.» فرمود: «مرحبا به برادران ما از اهل قم!» آنها گفتند: «ما اهل ری هستیم.» امام(ع) همان جمله را تکرار کرد. آنها چندبار این جمله را تکرار کردند و امام(ع) نیز همان پاسخ اول را داد.»
آنها متوجه نشدند. دوباره گفتند: «آقا ببخشید، ما از ری آمده‌ایم.» امام فرمودند: «قمی‌ها خوش آمدید، خوش آمدید.» راوی می‌گوید: «قالوا ذلک مراراً»؛ یعنی چندین بار تکرار کردند که ما اهل ری (تهرانی) هستیم و امام در جواب می‌فرمود: «قمی‌ها خوش آمدید».
چهار حرم مقدس: مکه، مدینه، کوفه و قمسپس امام صادق(ع) برای تبیین علت سخنان‌شان فرمودند:
«إِنَّ لِلّهِ حَرَماً وَهُوَ مَكَّةُ وَلِرَسُولِهِ حَرَماً وَهُوَ الْمَدينَةُ وَلِأَميرِالْمُؤمِنينَ حَرَماً وَهُوَ الْکُوفَةُ وَلَنا حَرَماً وَهُوَ قُم وَسَتُدْفَنُ فيها امْرَأةٌ مِنْ وُلْدى تُسَمّى فاطِمَةُ، مَنْ زارَها وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ.» [بحارالأنوار، الجامعة لدرر أخبار الأئمةالأطهار(ع)، ج۴۸، ص ۳۱۷]؛ «خداوند حرمى دارد كه آن مكه است و پيامبرش حرمی دارد كه مدینه است و امیرالمؤمنین(ع) نیز حرمی دارد كه كوفه است و ما اهل‌بیت(ع) هم حرمی داریم كه قم است. به‌زودى بانویی از فرزندان من در آنجا دفن مى‌شود كه نامش فاطمه است. هر کس او را زیارت کند، بهشت بر او واجب مى‌شود.»
«قالَ(ع) ذلِكَ وَلَمْ تُحْمَلْ بِمُوسى أُمُّهُ»؛ راوی می‌گوید: امام صادق(ع) این سخن را فرمودند؛ درحالی‌که هنوز مادر امام موسی‌بن جعفر(ع) حامله نشده بود.
امام(ع) سپس به تشریح مفهوم حرم‌های الهی پرداختند: «إِنَّ لِلّهِ حَرَماً وَهُوَ مَكَّةُ» خداوند عزوجل حرمی برای خود قرار داده که مکه است. مکه شرط‌وشروط خاصی دارد. اگر کسی بیرون از حرم مرتکب جرمی شود و به حرم پناه بیاورد، نباید با او برخورد کنند. تنها باید عرصه را بر او تنگ کنند؛ به او آب و غذا ندهند، تا خودش مجبور شود از آنجا خارج شود؛ زیرا حرم، مکانی مقدس است و شخص به‌نوعی در آن دخیل بسته است.
«وَلِرَسُولِهِ حَرَماً وَهُوَ الْمَدينَةُ» پیامبر اکرم(ص) نیز حرمی دارند که مدینه است.
«وَلِأَميرِ الْمُؤمِنينَ حَرَماً وَهُوَ الْكُوفَةُ» امیرالمؤمنین(ع) حرمی دارند که کوفه است.
«وَلَنا حَرَماً وَهُوَ قُم» و ما اهل‌بیت حرمى داریم که قم است.
این سخنان امام صادق(ع) اهمیت و جایگاه والای شهر قم را در فرهنگ اهل‌بیت(ع) و اسلام روشن می‌کند.
قم، خانه یازده امام و پاداش زائراناکنون به جایگاه والای شهر قم می‌پردازیم. پس از آنکه حریم‌های الهی شامل خانه خدا، حرم پیامبر اکرم(ص) و حرم امیرالمؤمنین(ع) مشخص شد، به حریم ویژه سایر امامان معصوم(ع) می‌رسیم. امام صادق(ع) در روایتی می‌فرمایند: «وَإِنَّ لَنا حَرَماً وَهُوَ بَلْدَةُ قُم»؛ یعنی برای ما (اهل‌بیت) نیز حریمی وجود دارد و آن، شهر قم است.
ضمیر «نا» (ما) در این روایت، به همه امامان از امام حسن مجتبی(ع) تا حضرت مهدی(عج) اشاره دارد؛ بنابراین، قم حرم یازده امام، خانه معنوی یازده امام و به‌طور خاص، خانه و حریم مقدس حضرت مهدی(عج) به‌شمار می‌رود. درک این جایگاه رفیع، ارزش خدمت‌گزاری در این شهر مقدس را دوچندان می‌سازد؛ توفیقی که نصیب هر فردی نمی‌شود و پاداشی عظیم در پی دارد.
امام صادق(ع) برای تأکید بر این جایگاه و به‌عنوان مهری تأییدکننده بر تعلق این سرزمین به خاندان رسالت، پیشگویی شگرفی را بیان فرمودند: «وَسَتُدْفَنُ فِیهَا امْرَأَةٌ مِنْ وُلْدِی تُسَمَّى فَاطِمَةُ»؛ یعنی به‌زودی بانویی از فرزندان من در این شهر به خاک سپرده خواهد شد که فاطمه نام دارد. شگفتی اینجاست که امام این سخن را زمانی بیان فرمودند که هنوز پدرِ حضرت معصومه(س)، یعنی امام موسی کاظم(ع)، متولد نشده بودند(«قَبلَ أن یُولَدَ الکاظِم»).
سپس ایشان پاداش زیارت این بانوی بزرگوار را چنین اعلام کردند: «فَمَنْ زَارَهَا عَارِفاً بِحَقِّهَا وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ»؛ هر کس او را با شناخت حق و مقامش زیارت کند، بهشت بر او واجب می‌شود.
«واجب‌شدن بهشت» به این معناست که در پرونده اعمال زائر مُهری زده می‌شود که نشان می‌دهد، حساب او تسویه شده و دیگر بدهکار نیست. چنین فردی یا با فرارسیدن اجل، مستقیماً وارد بهشت می‌شود و یا عاقبت‌به‌خیر خواهد شد و سرانجام بهشتی می‌گردد.
قم، یک پروژه الهی و یک مکتب فکریبنابراین، مشخص شد حریمی که شما افتخار خدمت در آن را دارید، خانه معنوی یازده امام(ع) است؛ اما آیا این حرم، محافظی نیز دارد؟
مطالعه «تاریخ قم» حقیقتی شگرف را آشکار می‌سازد: قم تنها یک شهر نیست؛ بلکه یک پروژه عظیم فکری، یک دانشگاه و یک مکتب عقیدتی در برابر تمام مکاتب شرقی و غربی است. کلنگ این دانشگاه عظیم را شخص پیامبر اکرم(ص) در واقعه معراج به زمین زدند و هویت این سرزمین را ترسیم نمودند. در روایتی آمده است:
«إِنَّ رَسُولَ‌اللهِ(ص) لَمَّا أُسْرِيَ بِهِ رَأَسَ إِبْلِيسَ بَارِکاً بِهَذِهِ البُقْعَةِ، فَقَالَ لَهُ: قُمْ يَا مَلعُون! فَسُمِّيَتْ بِذَلِکَ قُم»؛
«هنگامی که پیامبر اکرم(ص) به معراج برده شد، ابلیس را دید که در این سرزمین زانو زده است. حضرت به او فرمودند: «قُم یَا مَلعُون!» (ای ملعون، برخیز!)؛ از این‌رو، این سرزمین «قم» نامیده شد.»
سپس، امیرالمؤمنین(ع) تابلوی این دانشگاه را نصب کردند و مرزهای معنوی آن را با سیم‌خارداری از جنس حفاظت الهی مشخص نمودند. در روایتی آمده است:
«إِنَّ البَلایَا مَدفُوعَةٌ عَن قُم وَأهلِهَا».«بلاها از قم و اهل آن دفع شده است.» (سفینةالبحار، ج۲، ص۴۴۵)
دشمنان همان‌گونه که برای محو نجف نقشه کشیدند، برای نابودی این شهر نیز توطئه‌ها کردند؛ اما تا به امروز ناکام مانده‌اند و ان‌شاءالله این آرزو را به گور خواهند برد.
آری، قم یک پروژه است که از آن، فکری اصیل نشأت می‌گیرد؛ فکری که نه شرقی است و نه غربی؛ بلکه اندیشه ناب آل‌محمد(ص) است.
جایگاه ویژه اهل قم در روایتی از امام صادق(ع) به زیبایی ترسیم شده است. شخصی نزد ایشان آمد و عرض کرد: «می‌خواهم سؤالی بپرسم که پیش‌وپس از من، کسی آن را نپرسیده باشد.» امام بی‌درنگ فرمودند: «گویا می‌خواهی درباره حشرونشر بپرسی.» مرد پاسخ داد: «به خدا سوگند، آری.» امام فرمودند:
«مَحْشَرُ النّاسِ كُلُّهُمْ إِلَى بَيْتِ‌الْمُقَدَّسِ إِلَّا بُقْعَةٌ بِأَرْضِ الْجَبَلِ يُقَالُ لَهَا قُم، فَإِنَّهُمْ يُحَاسَبُونَ فِي حُفَرِهِمْ وَيُحْشَرُونَ مِنْ حُفَرِهِمْ إِلَى الْجَنَّةِ. ثُمَ قَالَ: أَهْلُ قُم مَغْفُورٌ لَهُمْ»؛ «محل گردآمدن همه مردم در روز قیامت به‌سوی بیت‌المقدس است؛ مگر سرزمینی در ناحیه کوهستان که به آن قم گفته می‌شود. اهل آنجا در همان قبورشان محاسبه می‌شوند و از همان‌جا به‌سوی بهشت محشور می‌گردند. سپس فرمودند: اهل قم آمرزیده شده‌اند.» (بحارالانوار، ج ۵۷، ص ۲۱۸)
وقتی از امام پرسیدند که آیا این ویژگی مختص ساکنان قم است، فرمودند: «آری و برای هرکس که هم‌عقیده آنان باشد.»
این تفکر، همان راه نجاتی است که دنیای امروز به آن نیازمند است. مردم جهان از ایدئولوژی‌های سرمایه‌داری، کمونیسم و سوسیالیسم خسته شده‌اند؛ مکاتبی که همچون دو لبه یک قیچی، جز برای منافع خود و کشتار انسان‌ها عمل نمی‌کنند.
آن تفکری که می‌گوید: «وَأَشْعِرْ قَلْبَكَ الرَّحْمَةَ لِلرَّعِيَّةِ وَالْمَحَبَّةَ لَهُمْ وَاللُّطْفَ بِهِمْ وَلَا تَكُونَنَّ عَلَيْهِمْ سَبُعاً ضَارِياً تَغْتَنِمُ أَكْلَهُمْ، فَإِنَّهُمْ صِنْفَانِ: إِمَّا أَخٌ لَكَ فِي الدِّينِ وَإِمَّا نَظِيرٌ لَكَ فِي الْخَلْقِ»؛ «قلب خود را سرشار از رحمت و محبت و لطف به رعیت کن و همچون حیوانی درنده مباش که خوردن‌شان را غنیمت شماری؛ زیرا آنان دو دسته‌اند: یا برادر دینی تو هستند، یا در آفرینش همانند تو.» (نهج‌البلاغه، نامه ۵۳)
این منطق انسان‌دوستانه، تنها در مکتب اهل‌بیت(ع) یافت می‌شود. این، همان تز قم است.
گسترش جهانی فرهنگ مقاومت: از قم تا فلسطینخواهید دید که به‌زودی این بوی خوش، این اندیشه و این عقیده، جهان را فرا خواهد گرفت. نشانه‌های آن را هم دیده‌ایم. در جریان حوادث اخیر، بسیاری از کشورهای عربی که باید در صف اول حمایت از مردم مظلوم فلسطین می‌بودند، تنها نظاره‌گر باقی ماندند. روزانه ده‌ها نفر شهید می‌شوند، بیمارستان‌ها بمباران می‌شوند و با این‌حال، واکنشی جز سکوت یا بی‌تفاوتی از این دولت‌ها نمی‌بینیم.
جالب است بدانید که برخی از خلبانان رژیم صهیونیستی در کشورهای به‌ظاهر اسلامی، مانند ترکیه، آموزش می‌بینند. هواپیماهای جنگی آنان بدون مانع از حریم هوایی این کشورها عبور می‌کنند. حتی پشتیبانی‌های لجستیکی، از جمله غذاهای گرم و تجهیزات مصرفی، توسط برخی شرکت‌های همین کشورها تأمین می‌شود.
سؤال اینجاست: درحالی‌که رژیم صهیونیستی بر مردم بی‌دفاع غزه بمب می‌ریزد، کدام‌یک از این کشورهای عربی مورد تهدید قرار گرفته‌اند؟ آیا حتی یک گلوله به سمت آنها شلیک شده؟ پاسخ منفی است؛ اما در همین شرایط، ملت‌هایی چون مردم ایران و نیروهای مقاومت، هزینه‌های سنگینی داده‌اند؛ شهدا تقدیم کرده‌اند و همچنان در خط مقدم ایستاده‌اند.
فرهنگی که در این مقاومت دیده می‌شود، همان فرهنگی است که از قم برخاسته. فرهنگ ایمان، ایثار و آگاهی. شهید سیدحسن نصرالله(ره)، با آن جایگاه بلند معنوی و اخلاقی‌اش، امروز به نماد عزت و غیرت تبدیل شده؛ عزتی که در بسیاری از سران کشورهای عربی دیده نمی‌شود.
امروز موج بیداری دیگر تنها محدود به منطقه ما نیست. تظاهرات در حمایت از فلسطین به خیابان‌های آلمان، فرانسه، انگلیس و سایر کشورهای غربی کشیده شده است. این یعنی این فرهنگ گسترش‌یافته و همچنان نیز در حال گسترش است.
این فرهنگ، فرهنگ سکوت در برابر ظلم نیست؛ فرهنگ دفاع از مظلوم و ایستادگی در برابر زور است. آینده از آنِ این اندیشه خواهد بود.
بشارت آینده و دعای پایانیاین را به شما بشارت می‌دهم که آینده جهان از آنِ اسلام راستین، اسلام صادق آل‌محمد(ص) است.
با یکی از عزیزانم که برای زیارت اربعین به کربلای معلی مشرف شده بود، گفت‌وگویی داشتم. او نقل می‌کرد که با یک جوان فلسطینی اهل‌سنت در مسیر زیارت آشنا شده بود. آن زائر فلسطینی گفته بود: «من با هزار زحمت و از دل یک اردوگاه آمده‌ام و کاروان‌های دیگری هم از نقاط مختلف راهی این مسیر شده‌اند.» این یعنی چه؟ یعنی اینکه این مکتب، این مسیر، این اندیشه، پذیرفته شده و در حال گسترش است.
برادران و خواهران، آستین‌ها را بالا بزنید. راه در پیش است، برنامه‌ها سنگین و مسئولیت‌ها خطیر. با همت، توکل و اخلاص می‌توان از عهده آن برآمد. امیدوارم که در این مسیر، موفق و سربلند باشید.
تهیه و تنظیم: حمید کرمی