آیت‌الله اعرافی در آیین آغاز سال تحصیلی حوزه‌های علمیه تبیین نمود
۱۵ نکته کلیدی پیام راهبردی امام خامنه‌ای به حوزه‌های علمیه
آیت‌الله علیرضا اعرافی، در مراسم آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۵- ۱۴۰۴ حوزه‌های علمیه، بر نقش پیامبر(ص) در آغاز تحول تمدنی و هدایت بشر در دوران ظلمت تأکید کرد و رسالت حوزه را ادامه‌دهنده مسیر امامت و جهاد دانست. وی همچنین به اهمیت حفظ هویت تاریخی، علمی و معنوی حوزه، تقویت زبان عربی، اصلاح ساختار آموزشی و توسعه متون تخصصی اشاره کرد و تأکید رهبر انقلاب بر رویکرد تمدنی، اجتماعی و علمی حوزه را نیز مد نظر قرار داد و ضرورت انس طلاب با پیشینه حوزه و تعمیق اخلاق و معنویت را یادآور شد.
به گزارش خبرگزاری حوزه، آیت‌الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه در این مراسم، ضمن گرامی‌داشت ایام و پاسداشت یاد و خاطره علما و شهدا، به بیان ویژگی‌های رسول گرامی اسلام(ص) در بیانات امیرالمؤمنین علی(ع) پرداخت و گفت: مولا علی(ع) در نهج‌البلاغه در بیش از چهل موضع از پیامبر خدا(ص) سخن گفته‌اند. مجموعه این چهل بیان نورانی، سیمای جامعی از آن‌حضرت ترسیم می‌کند. سیمای پیامبری که با درخشش انوار او، نهضتی نو و انقلابی بزرگ در عالم و جهان بشریت آغاز شد. جهان با طلوع خورشید پیامبر خدا(ص) نورانی گشت و آفاق جدیدی به روی بشر گشود. معارف زلال و نابی به بشر عرضه و خبرهای تازه‌ای به بشریت ارمغان آمد. طلوع خورشید پیامبر(ص)، آغاز یک تمدن نو، جهش بزرگ و تولد عظیم تاریخی برای جریان توحید و رسالت بود.
مدیر حوزه‌های علمیه ادامه داد: حضرت در خطبه ۹۵ فرمود: «بَعَثَهُ وَالنَّاسُ ضُلَّالٌ فِی حَیْرَةٍ وَحَاطِبُونَ فِی فِتْنَةٍ»؛ آنگاه که پیامبر به میان بشریت آمد و دریچه عالم غیب و قدس به روی جهان مادی گشوده شد، مقطعی بسیار تاریک و دوره فترت و ضلالت بود. همگان در مسیر گمراهی بودند و ابرهای تاریک جهل و گمراهی بر سر عالم سایه افکنده بود. «قَدِ اسْتَهْوَتْهُمُ الْأَهْوَاءُ وَاسْتَزَلَّتْهُمُ الْکِبْرِیَاءُ»؛ مستی دنیایی و هواهای شیطانی عالم را دربر گرفته بود. جهان در مسیر گمراهی و ظلالت بود. «وَاسْتَخَفَّتْهُمُ الْجَاهِلِیَّةُ الْجَهْلَاءُ، حَیَارَی فِی زَلْزَالٍ مِنَ الْأَمْرِ وَبَلَاءٍ مِنَ الْجَهْلِ»؛ جهل بر عالم سایه افکنده بود و پیامبر(ص) در یکی از بدترین نقطه‌های تاریخ و سیاه‌ترین زمان‌های زندگی بشر بر انگیخته شد. شگفتی این رسالت پایانی رسول‌خدا آن بود که پاک‌ترین شخصیت و برترین انسان در بدترین زمان و سیاه‌ترین نقطه تاریک تاریخ درخشید و جهان را دگرگون کرد. چگونه؟ «فَبَالَغَ(ص) فِی‌النَّصِیحَةِ وَمَضَی عَلَی الطَّرِیقَةِ وَدَعَا إِلَی الْحِکْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ»
امام جمعه قم در بیان روش پیامبر(ص) برای دگرگونی جهان بشریت توضیح داد: این خیرخواهی پیامبر، جهاد علمی و معنوی، مقاومت و ایستادگی تاریخ را دگرگون کرد. سرزمین عقب‌مانده جزیرةالعرب به کانون علوم، دانش و معرفت و نقطه جدیدی در تمدن بشری تبدیل شد. پیامبر خدا این پرچم بزرگ الهی را بر افروخت.
وی افزود: حضرت علی(ع) در خطبه ۱۰۸ فرمود: «وَمِنْهَا فِی ذِکْرِالنَّبِیِّ(ص): اخْتَارَهُ مِنْ شَجَرَةِ الْأَنْبِیَاءِ وَمِشْکَاةِالضِّیَاءِ وَذُؤَابَةِ الْعَلْیَاءِ وَسُرَّةِ الْبَطْحَاءِ وَمَصَابِیحِ‌الظُّلْمَةِ وَیَنَابِیعِ الْحِکْمَةِ»؛ این وجود شریف و نازنین، از درخت تنومند رسالت برخاست. خط رسالت و رسولان خدا، خطی پاک، منزه و معصوم از هر گناه و خطایی در تاریخ امتداد یافت. پیامبر(ص) به‌لحاظ ترتب زمانی در پایان این خط بود؛ اما درواقع در صدر این خط و سلسله نورانی قرار دارد. پیامبر(ص) ریشه و اساس این درخت تنومند، رسالت و نبوت به‌شمار می‌آید. خدا او را از بهترین دودمان‌ها و از پاک‌ترین درخت‌ها برگزید و او را به بشریت هدیه کرد. بالاترین نعمت خدا وجود پیامبر خداست. «الْخَاتِمِ لِمَا سَبَقَ وَالْفَاتِحِ لِمَا انْغَلَقَ»؛ گشاینده آفاقی بود که به‌طور مطلق بر بشریت بسته بود. او این دریچه‌ها و دروازه‌ها را گشود تا آنجا که فرمود: «لَقَدْ مَنَّ‌اللَّهُ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ»؛ منت مطلق خدا در یکجاست و آن در ارمغان داشتن وجود نازنین پیامبر(ص) و در امتداد او، خاندان پاکش به بشریت در همه اعصار و نسل‌هاست. «طَبِیبٌ دَوَّارٌ بِطِبِّهِ قَدْ أَحْکَمَ مَرَاهِمَهُ وَأَحْمَی مَوَاسِمَهُ یَضَعُ ذَلِکَ حَیْثُ الْحَاجَةُ إِلَیْهِ مِنْ قُلُوبٍ عُمْیٍ وَآذَانٍ صُمٍّ وَأَلْسِنَةٍ بُکْمٍ مُتَتَبِّعٌ بِدَوَائِهِ مَوَاضِعَ الْغَفْلَةِ وَمَوَاطِنَ الْحَیْرَةِ»؛ پیامبر(ص) هم مبشر و نویددهنده فتوحات و دروازه‌های باز الهی و هم منذر و اخطاردهنده به بشر برای بازدارندگی از گناه و خطاست.
مدیر حوزه‌های علمیه خطاب به طلاب جوان، ابراز کرد: ذات و رسالت ما، در این سابقه کهن و پیشینه رسالت و نبوت ریشه دارد. اگر کسی به حوزه آمد و خود را در منظومه رسالت، امامت و جهاد در راه خدا احساس کرد، او حوزوی است. ملاک و مقوم حوزویت و روحانیت ما، ریشه‌داشتن در این سنت پاک، معارف بلند و نورانی و این راه گشوده به سمت آسمان است.
عضو شورای‌عالی حوزه‌های علمیه افزود: اگر ما و شما از بزرگان‌مان آموختیم، در مسیر آنها حرکت کردیم و راه معنویت، اخلاق و طهارت روح را یاد گرفتیم، حوزوی هستیم. اگر بر این عهد الهی استوار و بر پیمان رسالت و امامت پایدار ماندیم، ما حوزوی هستیم. آموزش‌های علوم اسلامی و آشنایی با مباحث گوناگون و قلمروهای پیچیده علوم و معارف اسلامی، کاری بزرگ و ذی‌قیمت است که همه اینها از درون‌مایه و جان‌مایه معنویت و طهارت روح برخوردار باشد.
آیت‌الله اعرافی ضمن تبریک آغاز سال تحصیلی و سفارش مؤکد به طلاب و فضلای حوزه، تقارن آن با ایام میلاد پیامبر اسلام و امام جعفر صادق(ع) و حضور در مدرسه فیضیه را مبارک دانست و یادآور شد: فیضیه، نام بلند آوازه تاریخ معاصر حوزه قم و حوزه‌های علمیه است. مکان مقدسی که کانون پرورش بزرگان، مراجع و متفکران بزرگ عالم تشیع و اسلام بوده و هست. فیضیه کانون جوشان معارف الهی و محور پاک تربیت بزرگان و مبلغان دین است؛ کانون فعال انقلاب اسلامی و جایگاهی که ۶۲ سال قبل، امام راحل(قد) از این کرسی، پیامی نو به بشریت عرضه کردند و جهان را به پیامی نو فراخواندند. این آغاز و این مناسبت زمانی و این مناسبت مکانی، همه ما را به جوشش و تلاش مضاعف فرا می‌خواند.
وی با تأکید بر پیام متعالی «حوزه پیشرو و سرآمد» تأکید کرد: پیام بزرگانی که در مراسم یکصدمین سالگشت احیا و بازتأسیس حوزه کهن قم که مراجع عظام تقلید از قم و نجف برای آن پیام دادند و همچنین پیام متعالی، راه‌گشا و راهبردی رهبری معظم انقلاب به حوزه‌های علمیه، راهنمای حرکت امروز و فردای ماست. این پیام نقطه عطفی در تحول و تطور تاریخ حوزه به‌شمار می‌آید. رهنمودهای بزرگان ما در آن رویداد و اتفاق بزرگ حوزه، راهنمای ما و اساتید و بزرگان ماست.
مدیر حوزه‌های علمیه، در بیان نکات کلیدی و عناصر اصلی پیام رهبر معظم انقلاب به «حوزه پیشرو و سرآمد»، خاطرنشان کرد: ایشان تلاش فرمودند: در چارچوب این پیام به طلاب و اساتید ما هویت ببخشند و جهت‌گیری‌های اصلی را تعیین کنند، راه را نشان دهند و هویت روحانیت و حوزه را تقویت کنند.
وی ادامه داد: تأکید اول رهبر معظم انقلاب «رویکرد تمدنی» است که حوزه و روحانیت از هویت و ذات تمدن ناب اسلامی برخوردارند. حوزه و بزرگان ما همواره یک اندیشه جامع تمدن اسلامی را دنبال می‌کردند. در این نگاه، دین تعلیقه‌ای بر زندگی بشر و مجموعه‌ای از احکام و معارف پراکنده نیست؛ بلکه مجموعه‌ای منسجم و نظام‌مند دارای یک نگاه بلند، تحول‌ساز و سایه‌افکن بر همه شئون زندگی بشر تفسیر می‌شود. این همان رویکرد تمدنی است. رسالت ما و شما این است که این نگاه بلند تمدنی را که انقلاب اسلامی بر آن تأکید ورزید و امام مفسر آن بودند، پیگیری کنیم.
آیت‌الله اعرافی «توجه به هویت تاریخی حوزه» را تأکید دوم رهبر معظم انقلاب دانست و توضیح داد: طلاب عزیز جوان بدانند که وارد دستگاهی شده‌اند که تاریخ دارد. بیش از هزارسال سرمایه‌های تاریخی در کارنامه حوزه ثبت شده است. حوزه یک نهاد قارچ‌گونه و تازه به دوران‌رسیده نیست. سابقه تاریخی حوزه‌های ما، به بیش از هزارسال می‌رسد. حوزه‌های ما تاریخ بزرگ و دستاوردهای عظیم برای بشریت آورده‌اند. جالب است که جابه‌جای این پیام رهبر انقلاب، تذکرات تاریخی است.
وی «هویت علمی و معرفتی» را تأکید سوم رهبر معظم انقلاب دانست و افزود: توجه‌دادن رهبر معظم انقلاب به طلوع خورشید قم در عصر حاضر و در سیاهی مطلقی که در صدسال قبل و آغاز قرن چهارده هجری شمسی، اول بر جهان، دوم بر منطقه، سوم بر ایران و چهارم بر نظام علوم اسلامی و حوزوی حاکم بود. وقتی که جهان و تمدن مادی بشر یک‌دست نفی خدا و معنویت و مرده‌شدن این ارزش‌ها را صدا می‌کرد. منطق فلسفه مادی بر عالم حاکم بود و امواج ضلالت و دوری از ارزش‌های دینی همه عالم و جهان اسلام و شرق را درنوردیده بود. این زمان بود که آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری(رض) و بزرگان آمدند و فصلی نو آغاز کردند. حوزه قم بازتأسیس شد و در چهل سالگی آن، انقلابی شکوهمند از درون این حوزه برخاست که ملت بزرگ ایران همراهی کردند. بایستی این هویت تاریخی را بشناسیم.
آیت‌الله اعرافی اظهار کرد: به طلابی که امسال وارد حوزه شده‌اند، خوش‌آمد ویژه می‌گویم و به آنان و سایر طلاب جوان عرض می‌کنم که بایستی تاریخ حوزه را بخوانیم تا با این تراث عظیم تاریخی آشنا شویم و هویت عمیق تاریخی و دینی را کشف کنیم.
مدیر حوزه‌های علمیه پس از تأکید بر «طرح هدایت علمی طلاب»، از آغاز گام اول «رتبه‌بندی شمول هدفمندی‌ها نسبت به محققان آزاد حوزه»، «سامانه تقریر» و همچنین آغاز «رتبه‌بندی مراکز و مؤسسات تخصصی» خبر داد و اظهار کرد: «تقویت رویکرد بین‌المللی»، از دیگر نکات پیام راهبردی رهبر معظم انقلاب است که باید در برنامه‌ها و درس‌ها و بحث‌های تطبیقی و مقارن بسیار لازم است و امیدواریم، بتوان در این زمینه قدم‌های اساسی برداشت.
وی «توجه به نیازهای نظام» را نکته دیگر پیام رهبر معظم انقلاب برشمرد و با اشاره بر ناکافی‌بودن میزان جذب و پذیرش در دبیرخانه حمایت از طرح‌های مطالعاتی مورد نیاز نظام اعلام کرد: جذب و پذیرش این مرکز، نیاز به همکاری شما طلاب دارد و درصدی که امسال جذب و پذیرش شده‌اند، کافی نیست و نیاز به همکاری همه حوزویان در این عرصه احساس می‌شود.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ضمن قدردانی از فعالیت اساتید حوزه، آنها را صف مقدم ساخت آینده حوزه و تربیت نسل‌های جدید دانست و تأکید کرد: ارتباط شاگرد با استاد، مباحثه، اهتمام به حضور و غیاب واقعی و برگزاری دروس به‌صورت حضوری، بایستی درون حوزه تقویت شود؛ همچنین تکمیل و تعمیق متون درسی، افزایش اهمیت نسبت به دروسی مثل تفسیر و عقاید، نوشتن تقریر به زبان عربی، تمام‌خوانی متون و ارتباط قوی با طلاب مورد انتظار است.
عضو شورای‌عالی حوزه‌های علمیه افزود: با توجه به توسعه درس‌های خارج و رشته‌های تحصیلی و واسپاری‌ها به استان‌ها، بایستی بر کیفیت و عمق آن نیز توجه شود.
آیت‌الله اعرافی طرح‌های مهم تبلیغی را حائز اهمیت دانست و خاطرنشان کرد: باید نهادهای تبلیغی حوزه افزایش پیدا کند. مسئولیت‌های زیادی که بر دوش نهادهای تبلیغی وجود دارد، در قالب بیش از ده طرح مهم در حال پیگیری است که مدیریت حوزه، بایستی نسبت به مسائل تبلیغی در هزینه‌کردها اهتمام بیشتری بورزند.
مدیر حوزه‌های علمیه، گام‌های برداشته‌شده در جهت فرمایشات و رهنمودهای رهبر معظم انقلاب را ناکافی دانست و ابراز کرد: حضرت آقا فرمودند: حوزه موفق کنونی در عین حال، آفاق بلند و کاستی‌های زیادی دارد. همه باید در تربیت امام جمعه و جماعات و خطیب بکوشیم که حضرت آیت‌الله سبحانی چندبار تأکید کردند. در این زمینه گام‌هایی برداشته شده است و فعالیت‌های خوبی در حوزه پاسخگویی به سؤالات و حوزه مطالعات راهبردی و همچنین تربیت مدیر، استاد، مبلغ و معلم در درست پیگیری است.
وی با تأکید بر نیاز به برگزاری درس‌های اخلاق گفت: دست حضرت آیت‌الله سبحانی را می‌بوسم که سال گذشته درس اخلاقی را شروع کردند و همچنین حضرت آیت‌الله جوادی آملی نیز روزهای چهارشنبه بحث خوبی را دارند؛ اما از اساتید می‌خواهم، اخلاق هفتگی را در دروس و همچنین برگزاری درس‌های اخلاق را جدی بشمارند و همچنین در مدارس و مراکز، آن را پیگیری کنند.
مدیر حوزه‌های علمیه نکته دیگر پیام رهبر معظم انقلاب را «هویت علمی و معرفتی حوزه» عنوان و اظهار کرد: حوزه پرچم‌دار برهان، استدلال و دانش است. ما تبلیغ و بلاغ‌مان را بر بنیادهای عمیق و اصیل معرفتی استوار می‌دانیم. ذات حوزه علم و دانش است. روزگاری همه علوم در حوزه بود. امروز هم، مهترین علوم بشری و راهنمای بشر از معارف عقلی تا دستاوردهای کتاب و سنت اینجاست. با استدلال می‌گوییم، اینجا دریای مواج علم و اقیانوس دانش و معرفت است.
وی ادامه داد: «هویت معنوی اخلاقی» نکته دیگری است که باید بدانیم، ما و شما در پایگاهی قرار داریم که روز به روز باید بنیان‌های اخلاق و معنویت در آن استوارتر شود. نکته دیگر «روح جهادی و انقلابی و عبور از مرزهای خطر و شکستن بن‌بست‌ها» در ذات حوزه است. حوزه مجاهدت را در ذات خود داشته است.
آیت‌الله اعرافی نهمین نکته پیام رهبر معظم انقلاب را «اجتماعی و مردمی‌بودن حوزه» دانست و ابراز کرد: ما جز اتصال و خدمت به مردم و همراهی با آنها راهی نداریم. مردم بودند که انقلاب را پدید آوردند. درون‌مایه دینی مردم ایران، همیشه پشتوانه حوزه‌ها بوده است. ما با این اتصال، این مسیر را باید ادامه دهیم.
وی افزود: دهمین نکته این است که «حوزه، سیاسی، کنشگر، پاسخ‌گو، مطالبه‌گر و نقش‌آفرین» است. ذات حوزه، ذات سیاسی است؛ نه سیاست‌زدگی و نه رفتن مسیر سیاست‌های غلط. سیاست‌های اسلامی درست ذات رسالت حوزوی است. نکته دیگر این است که حوزه در این مسیر، «نهضت‌ساز و نظام‌آفرین» است. نکته دوازدهم این است که حوزه «مرکز بلاغ مبین و تبلیغ اندیشه الهی» است. نکته سیزدهم آن است که حوزه بایستی یک ذات بین‌المللی و نگاه جهانی داشته باشد.
عضو شورای‌عالی حوزه‌های علمیه، «هم‌افزا با دانشگاه»، «فراجنسیتی و فرانهادی» را از دیگر نکات پیام راهبردی مقام معظم رهبری به حوزه‌های علمیه عنوان کرد.
مدیر حوزه‌های علمیه، توجه به وجود نازنین پیامبر اعظم(ص) در برنامه‌های سال تحصیلی جدید را حائز اهمیت دانست و به شعارهای فرهنگی که رهبر معظم انقلاب تأکید داشتند، اشاره کرد و یادآور شد: ارتباط و انس با نهج‌البلاغه بایستی در بخش‌های مختلف به وجود بیاید و علاوه بر اینکه رشته‌های مربوط به نهج‌البلاغه مورد اهتمام و تحقیقات و مطالعات جدی قرار بگیرد، موج آشنایی با این کتاب نورانی نیز بایستی در دستور کار قرار گیرد.
وی ادامه داد: «حوزه پیشرو و سرآمد» و رهنمودهای بزرگان در یکصدمین سالگشت بازتأسیس حوزه علمیه قم، باید مورد توجه ما و شما و همگان باشد که اشاراتی کردند که دنبال خواهد شد.
آیت‌الله اعرافی با تأکید بر لزوم اصلاح سطوح عالی و متون مکمل و جدید حوزه بیان کرد: شورای‌عالی سال گذشته طی مصوبه‌ای آن را خواستند و درحال پیگیری و اجراست. من از اساتید و کسانی که در این زمینه همراهی کردند، سپاسگزارم؛ چراکه نیازمند نقد و نظر شما برای تکمیل آن هستیم که اساتید بایستی به‌طور ویژه با آن همراهی کنند.
وی افزود: درس‌ها و متون فقه‌های معاصر، بایستی بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. دفتر فقه معاصر، نزدیک به ۴۰ الی ۵۰ اثر به چاپ رسانده است و ۲۰ الی ۳۰ اثر دیگر نیز در راه است. اساتید درس‌های خارج به مسائل جدید پرداختند و دروس تمهیدی فقه معاصر را نیز پیگیری کردند که نیاز به توسعه دارد؛ البته در خصوص مباحث مستحدثه ادعا نداریم که مسائل فقهی به ما اختصاص دارد و دوستان زیادی دارند، به این مسأله اهتمام می‌ورزند؛ البته مادامی که این بر مناهج استوار فقه جواهری استوار باشد، ما هم از آن استقبال می‌کنیم.
آیت‌الله اعرافی از تشکیل «ستاد ادبیات عرب» خبر داد و تأکید کرد: بایستی ستاد ادبیات عرب که اعضای محترم شورای‌عالی تأکید کردند، با جدیت تقویت و دنبال شود؛ چراکه حوزه بایستی مهد ادبیات عرب به‌عنوان دریچه اول به سوی معارف الهی باشد.
وی با اشاره بر «طراحی دوره جدید درس خارج» برای علاقه‌مندان به پیمودن مدارج اجتهاد، تأکید کرد: کسانی که بعد از دوره چهارساله می‌خواهند مسیر اجتهاد را طی کنند، دوره جدیدی طراحی شده است و بعد از رسمیت یافتن، در سامانه نجاح نیز به ثبت خواهد رسید.
مدیر حوزه‌های علمیه از طراحی سطح ویژه برای رشته‌های تخصصی خبر داد و اظهار کرد: درس‌های خوب غیر از فقه و اصول که در نظام درسی حوزه ثبت نشده‌اند؛ اما جزو تراث آن هستند، به‌زودی ثبت خواهند شد و بر اساس آیین‌نامه‌ای نیز مورد ترغیب قرار خواهند گرفت. درس‌های تحقیقی غیر از فقه و اصول، نیاز امروز و فردای حوزه است.
وی با اشاره بر تلاش جهت ایجاد تمرکز بر مراکز علمی حوزوی مانند فیضیه، حرم مطهر حضرت معصومه(س)، مدرسه آیت‌الله گلپایگانی(ره) و...، اظهار کرد: با شیوع کرونا و افزایش مَدرس سطوح عالی که به بیش از صد مَدرس رسید، در طول سال‌های اخیر این تعداد کاهش یافت و با همت دوستان به نصف رسید تا شکوه حضور و رونق درس و بحث در این مراکز علمی و دینی را شاهد باشیم.
ضرورت بازنگری در سرفصل‌های مرتبط با جنگ شناختی و هوش مصنوعی
حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم مقیمی حاجی، معاون آموزش حوزه‌های علمیه نیز در آیین افتتاحیه سال جدید تحصیلی حوزه‌های علمیه، به ارائه گزارشی در خصوص وضعیت آموزشی حوزه‌های علمیه در سال جاری پرداخت و گفت: ما سال تحصیلی جدید را با حدود ۶۳ هزار طلبه محصلی که در سطح یک و سطوح عالی ثبت وضعیت درس کرده‌اند، آغاز می‌کنیم.
وی ادامه داد: این آمار غیر از آمار چندین هزار طلبه محصل در دروس خارج است که آنها نیازمند ثبت وضعیت در سامانه‌های آموزشی نیستند. تقریباً نیمی از آمار ۶۳ هزار طلبه محصل در حوزه‌های علمیه، در قم و نیمی دیگر در حوزه‌های علمیه سراسر کشور در حال تحصیل و ثبت وضعیت آموزشی هستند.
حجت‌الاسلام والمسلمین مقیمی‌حاجی در بیان آمار اساتید حوزه، اعلام کرد: اساتیدی که در سطوح مختلف از سطح یک تا سطح سه در کشور داریم، بالغ بر ۲۷۰۰ استاد مشغول به تدریس هستند. از میان این آمار، ۱۶۰۰ استاد در حوزه علمیه قم حضور دارند؛ همچنین ۱۹۰۰ استاد نیز در سطوح عالی و خارج مشغول هستند.
وی با اشاره به اهتمام اساتید به فقه معاصر افزود: ما ۱۰۲ استاد که در فقه معاصر ثبت وضعیت کرده‌اند، داریم. لازم به ذکر است که دغدغه رهبر معظم انقلاب، مراجع عظام تقلید و شورای‌عالی حوزه‌های علمیه بر فقه معاصر قرار گرفته که روز به روز نیز در حال رشد است.
معاون آموزش حوزه‌های علمیه، با اشاره به پیام رهبر معظم انقلاب به «حوزه پیشرو و سرآمد»، تأکید کرد: پیام حاضر ابعاد مختلفی را در بحث‌های آموزشی، پژوهشی و دیگر عرصه‌ها می‌طلبد که ما در تابستان ذیل عرصه آموزشی آن، با همکاری کارشناسان مختلف ستادی و خود حوزه علمیه قم، جلسات متعددی را با اساتید و کارشناسان داشتیم.
وی ادامه داد: در جلساتی که در طول تابستان برگزار کردیم، الزامات و سیاست‌های ناظر به برنامه درسی و نظام آموزشی، احصاء و طراحی گردید و خدمت اعضای محترم ارسال شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین مقیمی‌حاجی از دستورکار قرارداشتن تصویب طرح دوره دوم درس خارج خبر داد و خاطرنشان کرد: طرح دوره دوم درس خارج که بیش از چهار تا ده سال برای طلابی که مشتاق به تحصیل هستند، برنامه‌ریزی شده است. اعتباربخشی به دروس فوق برنامه و دروسی که خارج از الزامات در عرصه‌های فقه، اصول، فلسفه، کلام و تفسیر است، در فرآیند مزبور برنامه‌ریزی گردیده است. اگر فرآیند طرح طی شود، قابل اعتباربخشی و ثبت وضعیت برای استاد و شاگرد خواهد بود.
معاون آموزش حوزه‌های علمیه افزود: فرآیند طراحی اعتباربخشی به دروس عالی و تحقیقاتی در رشته‌ها و همچنین طرح‌های دیگری در تابستان طی شد و اکنون در مرحله تصویب قرار دارد.
وی ملاحظه دقیق پیام رهبر معظم انقلاب در رشته‌های تخصصی و عناوین دروس و سرفصل‌ها را الزام مهمی دانست و توضیح داد: وقتی رهبر معظم انقلاب در زمینه رشته فلسفه فرمودند که بایستی امتداد اجتماعی پیدا کند، با توجه به تصویب رشته‌ها و ابلاغ آن، بایستی در دروس و سرفصل‌ها، ملاحظات ایشان نسبت به پاسخگویی بیشتر به نیازهای جامعه ملاحظه گردد.
معاون آموزش حوزه‌های علمیه در پایان، با اشاره و تأکید بر لزوم به‌روزرسانی سرفصل‌های جنگ شناختی و هوش مصنوعی، یادآور شد: بحث جنگ شناختی و هوش منصوعی، در رشته دین و فضای مجازی ابلاغ و اجرا شد؛ اما مواد درسی و سرفصل‌های آن، باید با اقتضائات جدید بازبینی و به‌روزرسانی شود تا خروجی کارآمدتر و نقطه‌زن داشته باشد و بتوانند، نیازهای عینی را پاسخ بدهند. این موضوع نیز در فرآیند تصویب شورای گسترش و کمیسیون‌های مربوطه قرار دارد.
مدیر حوزه‌های علمیه ادامه داد: حضرت در خطبه ۹۵ فرمود: «بَعَثَهُ وَالنَّاسُ ضُلَّالٌ فِی حَیْرَةٍ وَحَاطِبُونَ فِی فِتْنَةٍ»؛ آنگاه که پیامبر به میان بشریت آمد و دریچه عالم غیب و قدس به روی جهان مادی گشوده شد، مقطعی بسیار تاریک و دوره فترت و ضلالت بود. همگان در مسیر گمراهی بودند و ابرهای تاریک جهل و گمراهی بر سر عالم سایه افکنده بود. «قَدِ اسْتَهْوَتْهُمُ الْأَهْوَاءُ وَاسْتَزَلَّتْهُمُ الْکِبْرِیَاءُ»؛ مستی دنیایی و هواهای شیطانی عالم را دربر گرفته بود. جهان در مسیر گمراهی و ظلالت بود. «وَاسْتَخَفَّتْهُمُ الْجَاهِلِیَّةُ الْجَهْلَاءُ، حَیَارَی فِی زَلْزَالٍ مِنَ الْأَمْرِ وَبَلَاءٍ مِنَ الْجَهْلِ»؛ جهل بر عالم سایه افکنده بود و پیامبر(ص) در یکی از بدترین نقطه‌های تاریخ و سیاه‌ترین زمان‌های زندگی بشر بر انگیخته شد. شگفتی این رسالت پایانی رسول‌خدا آن بود که پاک‌ترین شخصیت و برترین انسان در بدترین زمان و سیاه‌ترین نقطه تاریک تاریخ درخشید و جهان را دگرگون کرد. چگونه؟ «فَبَالَغَ(ص) فِی‌النَّصِیحَةِ وَمَضَی عَلَی الطَّرِیقَةِ وَدَعَا إِلَی الْحِکْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ»
امام جمعه قم در بیان روش پیامبر(ص) برای دگرگونی جهان بشریت توضیح داد: این خیرخواهی پیامبر، جهاد علمی و معنوی، مقاومت و ایستادگی تاریخ را دگرگون کرد. سرزمین عقب‌مانده جزیرةالعرب به کانون علوم، دانش و معرفت و نقطه جدیدی در تمدن بشری تبدیل شد. پیامبر خدا این پرچم بزرگ الهی را بر افروخت.
وی افزود: حضرت علی(ع) در خطبه ۱۰۸ فرمود: «وَمِنْهَا فِی ذِکْرِالنَّبِیِّ(ص): اخْتَارَهُ مِنْ شَجَرَةِ الْأَنْبِیَاءِ وَمِشْکَاةِالضِّیَاءِ وَذُؤَابَةِ الْعَلْیَاءِ وَسُرَّةِ الْبَطْحَاءِ وَمَصَابِیحِ‌الظُّلْمَةِ وَیَنَابِیعِ الْحِکْمَةِ»؛ این وجود شریف و نازنین، از درخت تنومند رسالت برخاست. خط رسالت و رسولان خدا، خطی پاک، منزه و معصوم از هر گناه و خطایی در تاریخ امتداد یافت. پیامبر(ص) به‌لحاظ ترتب زمانی در پایان این خط بود؛ اما درواقع در صدر این خط و سلسله نورانی قرار دارد. پیامبر(ص) ریشه و اساس این درخت تنومند، رسالت و نبوت به‌شمار می‌آید. خدا او را از بهترین دودمان‌ها و از پاک‌ترین درخت‌ها برگزید و او را به بشریت هدیه کرد. بالاترین نعمت خدا وجود پیامبر خداست. «الْخَاتِمِ لِمَا سَبَقَ وَالْفَاتِحِ لِمَا انْغَلَقَ»؛ گشاینده آفاقی بود که به‌طور مطلق بر بشریت بسته بود. او این دریچه‌ها و دروازه‌ها را گشود تا آنجا که فرمود: «لَقَدْ مَنَّ‌اللَّهُ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ»؛ منت مطلق خدا در یکجاست و آن در ارمغان داشتن وجود نازنین پیامبر(ص) و در امتداد او، خاندان پاکش به بشریت در همه اعصار و نسل‌هاست. «طَبِیبٌ دَوَّارٌ بِطِبِّهِ قَدْ أَحْکَمَ مَرَاهِمَهُ وَأَحْمَی مَوَاسِمَهُ یَضَعُ ذَلِکَ حَیْثُ الْحَاجَةُ إِلَیْهِ مِنْ قُلُوبٍ عُمْیٍ وَآذَانٍ صُمٍّ وَأَلْسِنَةٍ بُکْمٍ مُتَتَبِّعٌ بِدَوَائِهِ مَوَاضِعَ الْغَفْلَةِ وَمَوَاطِنَ الْحَیْرَةِ»؛ پیامبر(ص) هم مبشر و نویددهنده فتوحات و دروازه‌های باز الهی و هم منذر و اخطاردهنده به بشر برای بازدارندگی از گناه و خطاست.
مدیر حوزه‌های علمیه خطاب به طلاب جوان، ابراز کرد: ذات و رسالت ما، در این سابقه کهن و پیشینه رسالت و نبوت ریشه دارد. اگر کسی به حوزه آمد و خود را در منظومه رسالت، امامت و جهاد در راه خدا احساس کرد، او حوزوی است. ملاک و مقوم حوزویت و روحانیت ما، ریشه‌داشتن در این سنت پاک، معارف بلند و نورانی و این راه گشوده به سمت آسمان است.
عضو شورای‌عالی حوزه‌های علمیه افزود: اگر ما و شما از بزرگان‌مان آموختیم، در مسیر آنها حرکت کردیم و راه معنویت، اخلاق و طهارت روح را یاد گرفتیم، حوزوی هستیم. اگر بر این عهد الهی استوار و بر پیمان رسالت و امامت پایدار ماندیم، ما حوزوی هستیم. آموزش‌های علوم اسلامی و آشنایی با مباحث گوناگون و قلمروهای پیچیده علوم و معارف اسلامی، کاری بزرگ و ذی‌قیمت است که همه اینها از درون‌مایه و جان‌مایه معنویت و طهارت روح برخوردار باشد.
آیت‌الله اعرافی ضمن تبریک آغاز سال تحصیلی و سفارش مؤکد به طلاب و فضلای حوزه، تقارن آن با ایام میلاد پیامبر اسلام و امام جعفر صادق(ع) و حضور در مدرسه فیضیه را مبارک دانست و یادآور شد: فیضیه، نام بلند آوازه تاریخ معاصر حوزه قم و حوزه‌های علمیه است. مکان مقدسی که کانون پرورش بزرگان، مراجع و متفکران بزرگ عالم تشیع و اسلام بوده و هست. فیضیه کانون جوشان معارف الهی و محور پاک تربیت بزرگان و مبلغان دین است؛ کانون فعال انقلاب اسلامی و جایگاهی که ۶۲ سال قبل، امام راحل(قد) از این کرسی، پیامی نو به بشریت عرضه کردند و جهان را به پیامی نو فراخواندند. این آغاز و این مناسبت زمانی و این مناسبت مکانی، همه ما را به جوشش و تلاش مضاعف فرا می‌خواند.
وی با تأکید بر پیام متعالی «حوزه پیشرو و سرآمد» تأکید کرد: پیام بزرگانی که در مراسم یکصدمین سالگشت احیا و بازتأسیس حوزه کهن قم که مراجع عظام تقلید از قم و نجف برای آن پیام دادند و همچنین پیام متعالی، راه‌گشا و راهبردی رهبری معظم انقلاب به حوزه‌های علمیه، راهنمای حرکت امروز و فردای ماست. این پیام نقطه عطفی در تحول و تطور تاریخ حوزه به‌شمار می‌آید. رهنمودهای بزرگان ما در آن رویداد و اتفاق بزرگ حوزه، راهنمای ما و اساتید و بزرگان ماست.
مدیر حوزه‌های علمیه، در بیان نکات کلیدی و عناصر اصلی پیام رهبر معظم انقلاب به «حوزه پیشرو و سرآمد»، خاطرنشان کرد: ایشان تلاش فرمودند: در چارچوب این پیام به طلاب و اساتید ما هویت ببخشند و جهت‌گیری‌های اصلی را تعیین کنند، راه را نشان دهند و هویت روحانیت و حوزه را تقویت کنند.
وی ادامه داد: تأکید اول رهبر معظم انقلاب «رویکرد تمدنی» است که حوزه و روحانیت از هویت و ذات تمدن ناب اسلامی برخوردارند. حوزه و بزرگان ما همواره یک اندیشه جامع تمدن اسلامی را دنبال می‌کردند. در این نگاه، دین تعلیقه‌ای بر زندگی بشر و مجموعه‌ای از احکام و معارف پراکنده نیست؛ بلکه مجموعه‌ای منسجم و نظام‌مند دارای یک نگاه بلند، تحول‌ساز و سایه‌افکن بر همه شئون زندگی بشر تفسیر می‌شود. این همان رویکرد تمدنی است. رسالت ما و شما این است که این نگاه بلند تمدنی را که انقلاب اسلامی بر آن تأکید ورزید و امام مفسر آن بودند، پیگیری کنیم.
آیت‌الله اعرافی «توجه به هویت تاریخی حوزه» را تأکید دوم رهبر معظم انقلاب دانست و توضیح داد: طلاب عزیز جوان بدانند که وارد دستگاهی شده‌اند که تاریخ دارد. بیش از هزارسال سرمایه‌های تاریخی در کارنامه حوزه ثبت شده است. حوزه یک نهاد قارچ‌گونه و تازه به دوران‌رسیده نیست. سابقه تاریخی حوزه‌های ما، به بیش از هزارسال می‌رسد. حوزه‌های ما تاریخ بزرگ و دستاوردهای عظیم برای بشریت آورده‌اند. جالب است که جابه‌جای این پیام رهبر انقلاب، تذکرات تاریخی است.
وی «هویت علمی و معرفتی» را تأکید سوم رهبر معظم انقلاب دانست و افزود: توجه‌دادن رهبر معظم انقلاب به طلوع خورشید قم در عصر حاضر و در سیاهی مطلقی که در صدسال قبل و آغاز قرن چهارده هجری شمسی، اول بر جهان، دوم بر منطقه، سوم بر ایران و چهارم بر نظام علوم اسلامی و حوزوی حاکم بود. وقتی که جهان و تمدن مادی بشر یک‌دست نفی خدا و معنویت و مرده‌شدن این ارزش‌ها را صدا می‌کرد. منطق فلسفه مادی بر عالم حاکم بود و امواج ضلالت و دوری از ارزش‌های دینی همه عالم و جهان اسلام و شرق را درنوردیده بود. این زمان بود که آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری(رض) و بزرگان آمدند و فصلی نو آغاز کردند. حوزه قم بازتأسیس شد و در چهل سالگی آن، انقلابی شکوهمند از درون این حوزه برخاست که ملت بزرگ ایران همراهی کردند. بایستی این هویت تاریخی را بشناسیم.
آیت‌الله اعرافی اظهار کرد: به طلابی که امسال وارد حوزه شده‌اند، خوش‌آمد ویژه می‌گویم و به آنان و سایر طلاب جوان عرض می‌کنم که بایستی تاریخ حوزه را بخوانیم تا با این تراث عظیم تاریخی آشنا شویم و هویت عمیق تاریخی و دینی را کشف کنیم.
مدیر حوزه‌های علمیه پس از تأکید بر «طرح هدایت علمی طلاب»، از آغاز گام اول «رتبه‌بندی شمول هدفمندی‌ها نسبت به محققان آزاد حوزه»، «سامانه تقریر» و همچنین آغاز «رتبه‌بندی مراکز و مؤسسات تخصصی» خبر داد و اظهار کرد: «تقویت رویکرد بین‌المللی»، از دیگر نکات پیام راهبردی رهبر معظم انقلاب است که باید در برنامه‌ها و درس‌ها و بحث‌های تطبیقی و مقارن بسیار لازم است و امیدواریم، بتوان در این زمینه قدم‌های اساسی برداشت.
وی «توجه به نیازهای نظام» را نکته دیگر پیام رهبر معظم انقلاب برشمرد و با اشاره بر ناکافی‌بودن میزان جذب و پذیرش در دبیرخانه حمایت از طرح‌های مطالعاتی مورد نیاز نظام اعلام کرد: جذب و پذیرش این مرکز، نیاز به همکاری شما طلاب دارد و درصدی که امسال جذب و پذیرش شده‌اند، کافی نیست و نیاز به همکاری همه حوزویان در این عرصه احساس می‌شود.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ضمن قدردانی از فعالیت اساتید حوزه، آنها را صف مقدم ساخت آینده حوزه و تربیت نسل‌های جدید دانست و تأکید کرد: ارتباط شاگرد با استاد، مباحثه، اهتمام به حضور و غیاب واقعی و برگزاری دروس به‌صورت حضوری، بایستی درون حوزه تقویت شود؛ همچنین تکمیل و تعمیق متون درسی، افزایش اهمیت نسبت به دروسی مثل تفسیر و عقاید، نوشتن تقریر به زبان عربی، تمام‌خوانی متون و ارتباط قوی با طلاب مورد انتظار است.
عضو شورای‌عالی حوزه‌های علمیه افزود: با توجه به توسعه درس‌های خارج و رشته‌های تحصیلی و واسپاری‌ها به استان‌ها، بایستی بر کیفیت و عمق آن نیز توجه شود.
آیت‌الله اعرافی طرح‌های مهم تبلیغی را حائز اهمیت دانست و خاطرنشان کرد: باید نهادهای تبلیغی حوزه افزایش پیدا کند. مسئولیت‌های زیادی که بر دوش نهادهای تبلیغی وجود دارد، در قالب بیش از ده طرح مهم در حال پیگیری است که مدیریت حوزه، بایستی نسبت به مسائل تبلیغی در هزینه‌کردها اهتمام بیشتری بورزند.
مدیر حوزه‌های علمیه، گام‌های برداشته‌شده در جهت فرمایشات و رهنمودهای رهبر معظم انقلاب را ناکافی دانست و ابراز کرد: حضرت آقا فرمودند: حوزه موفق کنونی در عین حال، آفاق بلند و کاستی‌های زیادی دارد. همه باید در تربیت امام جمعه و جماعات و خطیب بکوشیم که حضرت آیت‌الله سبحانی چندبار تأکید کردند. در این زمینه گام‌هایی برداشته شده است و فعالیت‌های خوبی در حوزه پاسخگویی به سؤالات و حوزه مطالعات راهبردی و همچنین تربیت مدیر، استاد، مبلغ و معلم در درست پیگیری است.
وی با تأکید بر نیاز به برگزاری درس‌های اخلاق گفت: دست حضرت آیت‌الله سبحانی را می‌بوسم که سال گذشته درس اخلاقی را شروع کردند و همچنین حضرت آیت‌الله جوادی آملی نیز روزهای چهارشنبه بحث خوبی را دارند؛ اما از اساتید می‌خواهم، اخلاق هفتگی را در دروس و همچنین برگزاری درس‌های اخلاق را جدی بشمارند و همچنین در مدارس و مراکز، آن را پیگیری کنند.
مدیر حوزه‌های علمیه نکته دیگر پیام رهبر معظم انقلاب را «هویت علمی و معرفتی حوزه» عنوان و اظهار کرد: حوزه پرچم‌دار برهان، استدلال و دانش است. ما تبلیغ و بلاغ‌مان را بر بنیادهای عمیق و اصیل معرفتی استوار می‌دانیم. ذات حوزه علم و دانش است. روزگاری همه علوم در حوزه بود. امروز هم، مهترین علوم بشری و راهنمای بشر از معارف عقلی تا دستاوردهای کتاب و سنت اینجاست. با استدلال می‌گوییم، اینجا دریای مواج علم و اقیانوس دانش و معرفت است.
وی ادامه داد: «هویت معنوی اخلاقی» نکته دیگری است که باید بدانیم، ما و شما در پایگاهی قرار داریم که روز به روز باید بنیان‌های اخلاق و معنویت در آن استوارتر شود. نکته دیگر «روح جهادی و انقلابی و عبور از مرزهای خطر و شکستن بن‌بست‌ها» در ذات حوزه است. حوزه مجاهدت را در ذات خود داشته است.
آیت‌الله اعرافی نهمین نکته پیام رهبر معظم انقلاب را «اجتماعی و مردمی‌بودن حوزه» دانست و ابراز کرد: ما جز اتصال و خدمت به مردم و همراهی با آنها راهی نداریم. مردم بودند که انقلاب را پدید آوردند. درون‌مایه دینی مردم ایران، همیشه پشتوانه حوزه‌ها بوده است. ما با این اتصال، این مسیر را باید ادامه دهیم.
وی افزود: دهمین نکته این است که «حوزه، سیاسی، کنشگر، پاسخ‌گو، مطالبه‌گر و نقش‌آفرین» است. ذات حوزه، ذات سیاسی است؛ نه سیاست‌زدگی و نه رفتن مسیر سیاست‌های غلط. سیاست‌های اسلامی درست ذات رسالت حوزوی است. نکته دیگر این است که حوزه در این مسیر، «نهضت‌ساز و نظام‌آفرین» است. نکته دوازدهم این است که حوزه «مرکز بلاغ مبین و تبلیغ اندیشه الهی» است. نکته سیزدهم آن است که حوزه بایستی یک ذات بین‌المللی و نگاه جهانی داشته باشد.
عضو شورای‌عالی حوزه‌های علمیه، «هم‌افزا با دانشگاه»، «فراجنسیتی و فرانهادی» را از دیگر نکات پیام راهبردی مقام معظم رهبری به حوزه‌های علمیه عنوان کرد.
مدیر حوزه‌های علمیه، توجه به وجود نازنین پیامبر اعظم(ص) در برنامه‌های سال تحصیلی جدید را حائز اهمیت دانست و به شعارهای فرهنگی که رهبر معظم انقلاب تأکید داشتند، اشاره کرد و یادآور شد: ارتباط و انس با نهج‌البلاغه بایستی در بخش‌های مختلف به وجود بیاید و علاوه بر اینکه رشته‌های مربوط به نهج‌البلاغه مورد اهتمام و تحقیقات و مطالعات جدی قرار بگیرد، موج آشنایی با این کتاب نورانی نیز بایستی در دستور کار قرار گیرد.
وی ادامه داد: «حوزه پیشرو و سرآمد» و رهنمودهای بزرگان در یکصدمین سالگشت بازتأسیس حوزه علمیه قم، باید مورد توجه ما و شما و همگان باشد که اشاراتی کردند که دنبال خواهد شد.
آیت‌الله اعرافی با تأکید بر لزوم اصلاح سطوح عالی و متون مکمل و جدید حوزه بیان کرد: شورای‌عالی سال گذشته طی مصوبه‌ای آن را خواستند و درحال پیگیری و اجراست. من از اساتید و کسانی که در این زمینه همراهی کردند، سپاسگزارم؛ چراکه نیازمند نقد و نظر شما برای تکمیل آن هستیم که اساتید بایستی به‌طور ویژه با آن همراهی کنند.
وی افزود: درس‌ها و متون فقه‌های معاصر، بایستی بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. دفتر فقه معاصر، نزدیک به ۴۰ الی ۵۰ اثر به چاپ رسانده است و ۲۰ الی ۳۰ اثر دیگر نیز در راه است. اساتید درس‌های خارج به مسائل جدید پرداختند و دروس تمهیدی فقه معاصر را نیز پیگیری کردند که نیاز به توسعه دارد؛ البته در خصوص مباحث مستحدثه ادعا نداریم که مسائل فقهی به ما اختصاص دارد و دوستان زیادی دارند، به این مسأله اهتمام می‌ورزند؛ البته مادامی که این بر مناهج استوار فقه جواهری استوار باشد، ما هم از آن استقبال می‌کنیم.
آیت‌الله اعرافی از تشکیل «ستاد ادبیات عرب» خبر داد و تأکید کرد: بایستی ستاد ادبیات عرب که اعضای محترم شورای‌عالی تأکید کردند، با جدیت تقویت و دنبال شود؛ چراکه حوزه بایستی مهد ادبیات عرب به‌عنوان دریچه اول به سوی معارف الهی باشد.
وی با اشاره بر «طراحی دوره جدید درس خارج» برای علاقه‌مندان به پیمودن مدارج اجتهاد، تأکید کرد: کسانی که بعد از دوره چهارساله می‌خواهند مسیر اجتهاد را طی کنند، دوره جدیدی طراحی شده است و بعد از رسمیت یافتن، در سامانه نجاح نیز به ثبت خواهد رسید.
مدیر حوزه‌های علمیه از طراحی سطح ویژه برای رشته‌های تخصصی خبر داد و اظهار کرد: درس‌های خوب غیر از فقه و اصول که در نظام درسی حوزه ثبت نشده‌اند؛ اما جزو تراث آن هستند، به‌زودی ثبت خواهند شد و بر اساس آیین‌نامه‌ای نیز مورد ترغیب قرار خواهند گرفت. درس‌های تحقیقی غیر از فقه و اصول، نیاز امروز و فردای حوزه است.
وی با اشاره بر تلاش جهت ایجاد تمرکز بر مراکز علمی حوزوی مانند فیضیه، حرم مطهر حضرت معصومه(س)، مدرسه آیت‌الله گلپایگانی(ره) و...، اظهار کرد: با شیوع کرونا و افزایش مَدرس سطوح عالی که به بیش از صد مَدرس رسید، در طول سال‌های اخیر این تعداد کاهش یافت و با همت دوستان به نصف رسید تا شکوه حضور و رونق درس و بحث در این مراکز علمی و دینی را شاهد باشیم.
ضرورت بازنگری در سرفصل‌های مرتبط با جنگ شناختی و هوش مصنوعیحجتالاسلام والمسلمین ابوالقاسم مقیمی حاجی، معاون آموزش حوزه‌های علمیه نیز در آیین افتتاحیه سال جدید تحصیلی حوزه‌های علمیه، به ارائه گزارشی در خصوص وضعیت آموزشی حوزه‌های علمیه در سال جاری پرداخت و گفت: ما سال تحصیلی جدید را با حدود ۶۳ هزار طلبه محصلی که در سطح یک و سطوح عالی ثبت وضعیت درس کرده‌اند، آغاز می‌کنیم.
وی ادامه داد: این آمار غیر از آمار چندین هزار طلبه محصل در دروس خارج است که آنها نیازمند ثبت وضعیت در سامانه‌های آموزشی نیستند. تقریباً نیمی از آمار ۶۳ هزار طلبه محصل در حوزه‌های علمیه، در قم و نیمی دیگر در حوزه‌های علمیه سراسر کشور در حال تحصیل و ثبت وضعیت آموزشی هستند.
حجت‌الاسلام والمسلمین مقیمی‌حاجی در بیان آمار اساتید حوزه، اعلام کرد: اساتیدی که در سطوح مختلف از سطح یک تا سطح سه در کشور داریم، بالغ بر ۲۷۰۰ استاد مشغول به تدریس هستند. از میان این آمار، ۱۶۰۰ استاد در حوزه علمیه قم حضور دارند؛ همچنین ۱۹۰۰ استاد نیز در سطوح عالی و خارج مشغول هستند.
وی با اشاره به اهتمام اساتید به فقه معاصر افزود: ما ۱۰۲ استاد که در فقه معاصر ثبت وضعیت کرده‌اند، داریم. لازم به ذکر است که دغدغه رهبر معظم انقلاب، مراجع عظام تقلید و شورای‌عالی حوزه‌های علمیه بر فقه معاصر قرار گرفته که روز به روز نیز در حال رشد است.
معاون آموزش حوزه‌های علمیه، با اشاره به پیام رهبر معظم انقلاب به «حوزه پیشرو و سرآمد»، تأکید کرد: پیام حاضر ابعاد مختلفی را در بحث‌های آموزشی، پژوهشی و دیگر عرصه‌ها می‌طلبد که ما در تابستان ذیل عرصه آموزشی آن، با همکاری کارشناسان مختلف ستادی و خود حوزه علمیه قم، جلسات متعددی را با اساتید و کارشناسان داشتیم.
وی ادامه داد: در جلساتی که در طول تابستان برگزار کردیم، الزامات و سیاست‌های ناظر به برنامه درسی و نظام آموزشی، احصاء و طراحی گردید و خدمت اعضای محترم ارسال شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین مقیمی‌حاجی از دستورکار قرارداشتن تصویب طرح دوره دوم درس خارج خبر داد و خاطرنشان کرد: طرح دوره دوم درس خارج که بیش از چهار تا ده سال برای طلابی که مشتاق به تحصیل هستند، برنامه‌ریزی شده است. اعتباربخشی به دروس فوق برنامه و دروسی که خارج از الزامات در عرصه‌های فقه، اصول، فلسفه، کلام و تفسیر است، در فرآیند مزبور برنامه‌ریزی گردیده است. اگر فرآیند طرح طی شود، قابل اعتباربخشی و ثبت وضعیت برای استاد و شاگرد خواهد بود.
معاون آموزش حوزه‌های علمیه افزود: فرآیند طراحی اعتباربخشی به دروس عالی و تحقیقاتی در رشته‌ها و همچنین طرح‌های دیگری در تابستان طی شد و اکنون در مرحله تصویب قرار دارد.
وی ملاحظه دقیق پیام رهبر معظم انقلاب در رشته‌های تخصصی و عناوین دروس و سرفصل‌ها را الزام مهمی دانست و توضیح داد: وقتی رهبر معظم انقلاب در زمینه رشته فلسفه فرمودند که بایستی امتداد اجتماعی پیدا کند، با توجه به تصویب رشته‌ها و ابلاغ آن، بایستی در دروس و سرفصل‌ها، ملاحظات ایشان نسبت به پاسخگویی بیشتر به نیازهای جامعه ملاحظه گردد.
معاون آموزش حوزه‌های علمیه در پایان، با اشاره و تأکید بر لزوم به‌روزرسانی سرفصل‌های جنگ شناختی و هوش مصنوعی، یادآور شد: بحث جنگ شناختی و هوش منصوعی، در رشته دین و فضای مجازی ابلاغ و اجرا شد؛ اما مواد درسی و سرفصل‌های آن، باید با اقتضائات جدید بازبینی و به‌روزرسانی شود تا خروجی کارآمدتر و نقطه‌زن داشته باشد و بتوانند، نیازهای عینی را پاسخ بدهند. این موضوع نیز در فرآیند تصویب شورای گسترش و کمیسیون‌های مربوطه قرار دارد.