معاون پژوهش حوزه‌های علمیه
آموزش باید مطالبه‌گر پژوهش باشد
حجت‌الاسلام والمسلمین عباسی تأکید کرد: ما نمی‌خواهیم از آموزش بکاهیم تا پژوهش اضافه شود؛ بلکه باید آموزش، خود مطالبه‌گر پژوهش باشد. پژوهش اگر در کنار آموزش قرار نگیرد، هرچقدر هم محتوای خوبی داشته باشد، به نتیجه نمی‌رسد. مدرسه‌ای که در آن آموزش و پژوهش در تقابل باشند، به پیشرفت علمی نخواهد رسید.
اجلاسیه مدیران و معاونان پژوهش مدارس علمیه و مراکز تخصصی در مدرسه امام حسن مجتبی(ع) در لواسان، با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین عباسی، معاون پژوهش مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه سراسر کشور برگزار شد.
وی در این اجلاسیه اظهار کرد: دبیرخانه‌ای با عنوان «دبیرخانه حمایت از پژوهش‌های مسأله‌محور حوزه و نظام اسلامی» در معاونت پژوهش فعال شده که آماده دریافت طرح‌ها و پیشنهادهای پژوهشی از سوی طلاب، مدارس و نهادهای علمی است؛ طرح‌هایی که بتوانند به حل مسائل حوزه یا نظام اسلامی کمک کنند. در دوره جدید، بخش جدیدی نیز با عنوان «فناوری و هوش مصنوعی» به ساختار معاونت پژوهش اضافه شده است.
معاون پژوهش حوزه‌های علمیه با بیان اینکه مدیران مدارس علمیه، علمداران تربیت سربازان علمی و فرهنگی برای نظام اسلامی هستند، اظهار کرد: در مدارس علمیه، به‌ویژه در دوره مقدمات و سطح، امور آموزشی در اولویت قرار دارد؛ اما این به‌معنای حذف پژوهش نیست. آموزش رکن است؛ اما رکن نهایی حوزه تربیت است، نه صرفاً آموزش یا تهذیب.
معاون پژوهش حوزه‌های علمیه ادامه داد: متأسفانه آنچه امروز بیشترین آسیب را در حوزه‌های علمیه ایجاد کرده، کمرنگ‌شدن نقش تربیت در فرآیند آموزشی است. ما معتقدیم سهم پژوهش در کنار آموزش باید تقویت شود؛ بدون آنکه به اصالت آموزش لطمه‌ای وارد شود.
وی با اشاره به اهمیت مقایسه تربیت و آموزش در سال‌های نخست طلبگی، افزود: در مقاطع اولیه، لازم است شدت آموزش را کاهش دهیم و در عوض بسترهای تربیتی را تقویت کنیم؛ اما این به‌معنای تقابل با پژوهش نیست. به‌عنوان معاون پژوهش، انتظار ندارم طلاب در سطح مقدمات و سطح یک مقاله یا کتاب بنویسند. پژوهش در این مقاطع باید متناسب با سطح باشد.
حجت‌الاسلام والمسلمین عباسی ادامه داد: متأسفانه وقتی پژوهش را فقط در قالب مقاله و تولید علم تعریف می‌کنیم، به اشتباه تصور می‌شود که در سطح یک نیازی به پژوهش نیست؛ درحالی‌که پژوهش مراتبی دارد؛ حتی مراجعه به منابع ساده، مانند یافتن فتوای مراجع عظام تقلید در یک مسأله خاص، می‌تواند شکلی از پژوهش در همان پایه اول باشد.
وی با بیان اینکه پژوهش باید در خدمت یادگیری و آموزش قرار گیرد، گفت: اگر آموزش بخواهد در جان طلبه بنشیند و عمق پیدا کند، ناگزیر به پژوهش نیاز دارد. باید برای هر کتاب آموزشی، فعالیت‌های پژوهشی متناسب طراحی شود تا طلبه احساس کند، آموزه‌هایش کاربردی است.
معاون پژوهش حوزه‌های علمیه تأکید کرد: ما نمی‌خواهیم از آموزش بکاهیم تا پژوهش اضافه شود؛ بلکه باید آموزش، خود مطالبه‌گر پژوهش باشد. پژوهش اگر در کنار آموزش قرار نگیرد، هرچقدر هم محتوای خوبی داشته باشد، به نتیجه نمی‌رسد. مدرسه‌ای که در آن آموزش و پژوهش در تقابل باشند، به پیشرفت علمی نخواهد رسید.
وی با تأکید بر اینکه هرچه آموزش از پژوهش فاصله بگیرد، عمق آن کمتر می‌شود، اظهار کرد: اگر می‌خواهیم آموزش در جان طلبه بنشیند و به ثمر بنشیند، چاره‌ای جز تلفیق آن با پژوهش نداریم. برای هر درس و کتاب، باید متناسب با اهداف آن، طراحی پژوهشی وجود داشته باشد.
حجت‌الاسلام والمسلمین عباسی، با اشاره به تجربیات سال‌های گذشته خود در برنامه‌ریزی آموزشی حوزه، افزود: در بسیاری از موارد، اساتید به اهداف آموزشی کتاب‌ها توجه کافی ندارند. این رویکرد نه‌تنها غیراصولی است؛ بلکه می‌تواند باعث دل‌زدگی طلبه هم بشود؛ درحالی‌که آموزش باید بر اساس مراتب علمی طراحی شود.
وی سپس به انتقاد از شیوه جاری تدریس تجزیه و ترکیب پرداخت و گفت: این شیوه جواب نداده و نخواهد داد. طبق بررسی‌هایی که در گذشته انجام شده، در بسیاری از استان‌ها نمره این درس از ۱۲ بالاتر نمی‌رود. دلیل آن، غلط‌بودن ساختار آموزشی این درس است. تجزیه و ترکیب نباید به‌صورت درسی مستقل بعد از آموزش ادبیات باشد؛ بلکه باید همراه با صرف و نحو و با تغییر متدها ارائه شود.
معاون پژوهش حوزه‌های علمیه، در پایان، به اهمیت مقطع مقدمات در پرورش مهارت‌های پژوهشی اشاره کرد و گفت: فرصت طلایی برای تمرین و آموزش پژوهش، دوره مقدمات است. بعد از این دوره، طلبه‌ها وارد مرحله اشتغال و زندگی می‌شوند و دیگر آموزش این مهارت‌ها به‌راحتی ممکن نیست؛ بنابراین این مهارت‌ها باید در همین دوران به طلبه منتقل شود.
گزارش: سیدامیر سجادی
اجلاسیه مدیران و معاونان پژوهش مدارس علمیه و مراکز تخصصی در مدرسه امام حسن مجتبی(ع) در لواسان، با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین عباسی، معاون پژوهش مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه سراسر کشور برگزار شد.
وی در این اجلاسیه اظهار کرد: دبیرخانه‌ای با عنوان «دبیرخانه حمایت از پژوهش‌های مسأله‌محور حوزه و نظام اسلامی» در معاونت پژوهش فعال شده که آماده دریافت طرح‌ها و پیشنهادهای پژوهشی از سوی طلاب، مدارس و نهادهای علمی است؛ طرح‌هایی که بتوانند به حل مسائل حوزه یا نظام اسلامی کمک کنند. در دوره جدید، بخش جدیدی نیز با عنوان «فناوری و هوش مصنوعی» به ساختار معاونت پژوهش اضافه شده است.
معاون پژوهش حوزه‌های علمیه با بیان اینکه مدیران مدارس علمیه، علمداران تربیت سربازان علمی و فرهنگی برای نظام اسلامی هستند، اظهار کرد: در مدارس علمیه، به‌ویژه در دوره مقدمات و سطح، امور آموزشی در اولویت قرار دارد؛ اما این به‌معنای حذف پژوهش نیست. آموزش رکن است؛ اما رکن نهایی حوزه تربیت است، نه صرفاً آموزش یا تهذیب.
معاون پژوهش حوزه‌های علمیه ادامه داد: متأسفانه آنچه امروز بیشترین آسیب را در حوزه‌های علمیه ایجاد کرده، کمرنگ‌شدن نقش تربیت در فرآیند آموزشی است. ما معتقدیم سهم پژوهش در کنار آموزش باید تقویت شود؛ بدون آنکه به اصالت آموزش لطمه‌ای وارد شود.
وی با اشاره به اهمیت مقایسه تربیت و آموزش در سال‌های نخست طلبگی، افزود: در مقاطع اولیه، لازم است شدت آموزش را کاهش دهیم و در عوض بسترهای تربیتی را تقویت کنیم؛ اما این به‌معنای تقابل با پژوهش نیست. به‌عنوان معاون پژوهش، انتظار ندارم طلاب در سطح مقدمات و سطح یک مقاله یا کتاب بنویسند. پژوهش در این مقاطع باید متناسب با سطح باشد.
حجت‌الاسلام والمسلمین عباسی ادامه داد: متأسفانه وقتی پژوهش را فقط در قالب مقاله و تولید علم تعریف می‌کنیم، به اشتباه تصور می‌شود که در سطح یک نیازی به پژوهش نیست؛ درحالی‌که پژوهش مراتبی دارد؛ حتی مراجعه به منابع ساده، مانند یافتن فتوای مراجع عظام تقلید در یک مسأله خاص، می‌تواند شکلی از پژوهش در همان پایه اول باشد.
وی با بیان اینکه پژوهش باید در خدمت یادگیری و آموزش قرار گیرد، گفت: اگر آموزش بخواهد در جان طلبه بنشیند و عمق پیدا کند، ناگزیر به پژوهش نیاز دارد. باید برای هر کتاب آموزشی، فعالیت‌های پژوهشی متناسب طراحی شود تا طلبه احساس کند، آموزه‌هایش کاربردی است.
معاون پژوهش حوزه‌های علمیه تأکید کرد: ما نمی‌خواهیم از آموزش بکاهیم تا پژوهش اضافه شود؛ بلکه باید آموزش، خود مطالبه‌گر پژوهش باشد. پژوهش اگر در کنار آموزش قرار نگیرد، هرچقدر هم محتوای خوبی داشته باشد، به نتیجه نمی‌رسد. مدرسه‌ای که در آن آموزش و پژوهش در تقابل باشند، به پیشرفت علمی نخواهد رسید.
وی با تأکید بر اینکه هرچه آموزش از پژوهش فاصله بگیرد، عمق آن کمتر می‌شود، اظهار کرد: اگر می‌خواهیم آموزش در جان طلبه بنشیند و به ثمر بنشیند، چاره‌ای جز تلفیق آن با پژوهش نداریم. برای هر درس و کتاب، باید متناسب با اهداف آن، طراحی پژوهشی وجود داشته باشد.
حجت‌الاسلام والمسلمین عباسی، با اشاره به تجربیات سال‌های گذشته خود در برنامه‌ریزی آموزشی حوزه، افزود: در بسیاری از موارد، اساتید به اهداف آموزشی کتاب‌ها توجه کافی ندارند. این رویکرد نه‌تنها غیراصولی است؛ بلکه می‌تواند باعث دل‌زدگی طلبه هم بشود؛ درحالی‌که آموزش باید بر اساس مراتب علمی طراحی شود.
وی سپس به انتقاد از شیوه جاری تدریس تجزیه و ترکیب پرداخت و گفت: این شیوه جواب نداده و نخواهد داد. طبق بررسی‌هایی که در گذشته انجام شده، در بسیاری از استان‌ها نمره این درس از ۱۲ بالاتر نمی‌رود. دلیل آن، غلط‌بودن ساختار آموزشی این درس است. تجزیه و ترکیب نباید به‌صورت درسی مستقل بعد از آموزش ادبیات باشد؛ بلکه باید همراه با صرف و نحو و با تغییر متدها ارائه شود.
معاون پژوهش حوزه‌های علمیه، در پایان، به اهمیت مقطع مقدمات در پرورش مهارت‌های پژوهشی اشاره کرد و گفت: فرصت طلایی برای تمرین و آموزش پژوهش، دوره مقدمات است. بعد از این دوره، طلبه‌ها وارد مرحله اشتغال و زندگی می‌شوند و دیگر آموزش این مهارت‌ها به‌راحتی ممکن نیست؛ بنابراین این مهارت‌ها باید در همین دوران به طلبه منتقل شود.
گزارش: سیدامیر سجادی