چراغ راه طلاب
کتاب «جهاد اکبر» یا «مبارزه با نفس»، گزیده‌ای از سخنرانی‌های امام خمینی(قد) در نجف اشرف است که برای طلاب علوم دینی ایراد شده است. این اثر، با وجود اختصار، سرشار از آموزه‌های ارزشمند اخلاقی و تربیتی در زمینه تهذیب نفس و جهاد اکبر است. در ادامه، برخی از این نکات تقدیم خوانندگان ارجمند می‌شود.
از شما توقع است که وقتی از مرکز فقه رفتید، خود مهذب و ساخته شده باشید تا بتوانید مردم را بسازید و طبق آداب و دستورات اخلاقی اسلام، آنان را تربیت کنید. اما اگر خدای نخواسته در مرکز علم خود را اصلاح نکردید، به هر جا که بروید (العیاذبالله) مردم را منحرف ساخته، به اسلام و روحانیت بدبین خواهید کرد. ص ۲۳ درد اینجا است: اگر مردم از شما عملی که بر خلاف انتظار است، مشاهده کنند از دین منحرف می‌شوند، از روحانیت بر می‌گردند. نه از فرد، ای‌کاش از فرد بر می‌گشتند و به یک فرد بدبین می‌شدند. ...لکن اگر آخوندی عمل ناشایسته‌ای انجام دهد نمی‌گویند فلان آخوند، منحرف است. گفته می‌شود: (آخوندها بدند) ص ۲۴ اگر عالِمی منحرف شد ممکن است امتی را منحرف ساخته به عفونت بکشد و اگر عالِمی مهذب باشد، اخلاق و آداب اسلامی را رعایت نماید، جامعه را مهذب و هدایت می‌کند.در بعض از شهرستانهائی که تابستانها به آنجا می‌رفتم می‌دیدم اهالی آن بسیار مؤدب به آداب شرع بودند، نکته‌اش این بود که عالِم صالح و پرهیزگاری داشتند.اگر عالِم ورع و درستکاری در یک جامعه یا شهر و استانی زندگی کند همان وجود او باعث تهذیب و هدایت مردم آن‌سامان می‌گردد اگرچه لفظاً تبلیغ و ارشاد نکند. ص ۲۶
آنان که دین‌سازی کرده باعث گمراهی و انحراف جمعیت انبوهی شده‌اند بیشترشان اهل علم بوده‌اند، بعضی از آنان در مراکز علم تحصیل کرده ریاضتها کشیده‌اند.رئیس یکی از فرق باطله در همین حوزه‌های ما تحصیل کرده است. لکن چون تحصیلاتش با تهذیب و تزکیه توأم نبوده، در راه خدا قدم بر نمی‌داشته، خبائث را از خود دور نساخته بود آن‌همه رسوایی ببار آورده است. اگر انسان، خبائث را از نهادش بیرون نکند، هرچه درس بخواند و تحصیل نماید نه تنها فایده‌ای بر آن مترتب نمی‌شود بلکه ضررها دارد.علم، وقتی در این مرکز خبیث وارد شد شاخ و برگ خبیث ببار آورده شجره خبیثه می‌شود. ص ۲۸
اگر شما درس بخوانید، زحمت بکشید، ممکن است عالِم شوید ولی باید بدانید که میان عالِم و مهذب خیلی فاصله است. مرحوم شیخ، استاد ما (رضوان‌الله‌تعالی‌علیه) می‌فرمود: این که می‌گویند (ملا شدن جه آسان آدم شدن چه مشکل) صحیح نیست. باید گفت (ملا شدن چه مشکل ، آدم شدن محال است) ص ۲۸ این اصطلاحات خشک اگر بدون تقوی و تهذیب نفس باشد هرچه بیشتر در ذهن انباشته گردد کبر و نخوت، در دائره نفس، بیشتر توسعه می‌یابد و عالم تیره‌بختی که باد نخوت بر او چیره شده نمی‌تواند خود و جامعه را اصلاح نماید و جز زیان برای اسلام و مسلمین نتیجه‌ای ببار نمی‌آورد و پس از سالها تحصیل علوم و صرف وجوه شرعی، برخورداری از حقوق و مزایای اسلامی سد راه پیشرفت اسلام و مسلمین می‌گردد و ملتها را گمراه و منحرف می‌سازد و ثمره این درسها، بحثها، و بودن در حوزه‌ها، این می‌شود که نگذارد اسلام معرفی گردد، حقیقت قرآن به دنیا عرضه شود بلکه وجود او ممکن است مانع معرفت جامعه نسبت به اسلام و روحانیت گردد. ص ۲۹
من نمی گویم درس نخوانید، تحصیل نکنید. باید توجه داشته باشید که اگر بخواهید عضو مفید و مؤثری برای اسلام و جامعه باشید، ملتی را رهبری کرده به اسلام متوجه سازید، از اساس اسلام دفاع کنید، لازم است پایه فقاهت را تحکیم کرده صاحب‌نظر باشید، اگر خدای نخواسته درس نخوانید حرام است در مدرسه بمانید، نمی‌توانید از حقوق شرعی محصلین علوم اسلامی استفاده کنید. البته تحصیل علم لازم است منتهی همانطور که در مسائل فقهی و اصولی زحمت می کشید در راه اصلاح خود نیز کوشش کنید، هر قدمی که برای تحصیل علم بر می دارید قدمی هم برای کوبیدن خواسته‌های نفسانی، تقویت قوای روحانی، کسب مکارم اخلاق، تحصیل معنویات و تقوی بردارید. ص ۳۰ شما به منظور هدفی عالی و مقدس که عبارت از خداشناسی و تهذیب نفس می‌باشد این علوم را فرا می‌گیرید و باید در صدد بدست آوردن ثمره و نتیجه کار خود باشید، برای رسیدن به مقصود اصلی و اساسی خود جدیت کنید. ص ۳۰ شما وقتی وارد حوزه می‌شوید پیش از هر کار باید در صدد اصلاح خود باشید و مادامی که در حوزه بسر می‌برید ضمن تحصیل باید نفس خود را تهذیب کنید، تا آنگاه که از حوزه بیرون رفتید در شهر و یا محلی رهبری ملتی را بر عهده گرفتید مردم از اعمال و کردار شما، از فضایل اخلاقی شما استفاده کنند، پند گیرند، اصلاح شوند. بکوشید پیش از آنکه وارد جامعه گردید خود را اصلاح کنید، مهذب سازید. ص ۳۰