با اهل قلم (9)
فهم عموم و پسند خواص
آنچه بیش از اصل نوشتن مهم است، کیفیت است.
بی‌جهت نیست که نویسندگی را یک هنر دانسته‌اند.
قلم و بیان، دو ابزار مهم در تأثیرگذاری بر دیگران و انتقال مفاهیم به مخاطبان به‌شمار می‌رود؛ آن هم نه هر نوشته و سخنی؛ بلکه نوشته‌های برخوردار از جلوه‌های ادب و هنر و گفت‌های سرشار از عناصر تأثیرگذار و جذاب و ماندگار.
آنچه در ادبیات و علم و معانی و بیان، به آن فصاحت و بلاغت گفته می‌شود و در علم بدیع، به صناعات ادبی مشهور است، عهده‌دار همین اثرگذاری بلیغ و کلام آراسته به این عناصر است.
هم باید به فهم عموم توجه داشت، هم به پسند خواص و اگر چنین شد، نوعی جمال پدید می‌آید که خاص و عام را جذب می‌کند.
به‌تعبیر زیبای امام علی(ع): «أحسَنُ الكلامِ ما زانَهُ حُسْنُ النِّظامِ ، وفَهِمَهُ الخاصُّ والعامُّ» 1
زیباترین و بهترین کلام آن است که نظام نیکو، آن را آراسته باشد و خواص و عوام، آن را بفهمند. این کلام شامل هم گفته‌ها می‌شود و هم نوشته‌ها.
شاید بتوان در ارائه معیار برای کلام و نوشتار خوب، به این حدیث استناد کرد که در بردارنده همه ملاک‌های هنرمندی در ادای یک کلام زیبا و اثر جاودانه و دل‌نشین است.
آراستگی نوشته و سخن به حسن نظام، همه علوم بلاغت و فصاحت را در بر می‌گیرد.
اگر ایجاز را عاملی برای جاذبه و رمزی از فنون بلاغت و تأثیرگذاری بشماریم، اطاله و پرگویی و درازنویسی نیز، آفت محسوب می‌شود. باز هم این سخن علوی زیباست که می‌فرماید: «آفَةُ الكَلامِ الإطالَةَ».2 طول‌دادن و درازی سخن، آفت کلام است.
گزیده‌گویی یکی از هنرهای کلامی و نوشتاری است. مردم از سخنان نغز و کوتاه و پرمعنی، بیشتر استقبال می‌کنند. این‌گونه آثار، در حافظه‌ها می‌ماند و به ضرب‌المثل تبدیل می‌شود.
مگر جز این سبب، کلمات قصار مولا علی(ع) را جاودانه ساخته است؟!
ادامه دارد...
..............................................
پی نوشت‌ها
1. غرر الحكم : 3304؛
2. غررالحكم و دررالكلم ، ح 3966 .
بی‌جهت نیست که نویسندگی را یک هنر دانسته‌اند.
قلم و بیان، دو ابزار مهم در تأثیرگذاری بر دیگران و انتقال مفاهیم به مخاطبان به‌شمار می‌رود؛ آن هم نه هر نوشته و سخنی؛ بلکه نوشته‌های برخوردار از جلوه‌های ادب و هنر و گفت‌های سرشار از عناصر تأثیرگذار و جذاب و ماندگار.
آنچه در ادبیات و علم و معانی و بیان، به آن فصاحت و بلاغت گفته می‌شود و در علم بدیع، به صناعات ادبی مشهور است، عهده‌دار همین اثرگذاری بلیغ و کلام آراسته به این عناصر است.
هم باید به فهم عموم توجه داشت، هم به پسند خواص و اگر چنین شد، نوعی جمال پدید می‌آید که خاص و عام را جذب می‌کند.
به‌تعبیر زیبای امام علی(ع): «أحسَنُ الكلامِ ما زانَهُ حُسْنُ النِّظامِ ، وفَهِمَهُ الخاصُّ والعامُّ» 1
زیباترین و بهترین کلام آن است که نظام نیکو، آن را آراسته باشد و خواص و عوام، آن را بفهمند. این کلام شامل هم گفته‌ها می‌شود و هم نوشته‌ها.
شاید بتوان در ارائه معیار برای کلام و نوشتار خوب، به این حدیث استناد کرد که در بردارنده همه ملاک‌های هنرمندی در ادای یک کلام زیبا و اثر جاودانه و دل‌نشین است.
آراستگی نوشته و سخن به حسن نظام، همه علوم بلاغت و فصاحت را در بر می‌گیرد.
اگر ایجاز را عاملی برای جاذبه و رمزی از فنون بلاغت و تأثیرگذاری بشماریم، اطاله و پرگویی و درازنویسی نیز، آفت محسوب می‌شود. باز هم این سخن علوی زیباست که می‌فرماید: «آفَةُ الكَلامِ الإطالَةَ».2 طول‌دادن و درازی سخن، آفت کلام است.
گزیده‌گویی یکی از هنرهای کلامی و نوشتاری است. مردم از سخنان نغز و کوتاه و پرمعنی، بیشتر استقبال می‌کنند. این‌گونه آثار، در حافظه‌ها می‌ماند و به ضرب‌المثل تبدیل می‌شود.
مگر جز این سبب، کلمات قصار مولا علی(ع) را جاودانه ساخته است؟!
ادامه دارد...
..............................................
پی نوشت‌ها1. غرر الحكم : 3304؛
2. غررالحكم و دررالكلم ، ح 3966 .