فلسفه فرهنگ مقاومت از منظر امام خامنه‌ای
به‌بهانه همایش ملی فلسفه فرهنگ؛ نوشتاری از دکتر محمدمهدی جهان‌پرور، پژوهشگر اندیشکده حکمرانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در موضوع «فلسفه فرهنگ مقاومت با رویکرد آینده‌پژوهانه از منظر امام خامنه‌ای» به‌نقل از پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تقدیم می‌گردد.
فرهنگ مقاومت به‌عنوان یک گفتمان اصیل و بنیادین هم در مقام نظر و هم در مقام عمل، در اندیشه سیاسی آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی ایران، جایگاه مهم و ویژهای دارد. این مفهوم که از آن به یافتن راهی برای دور زدن مصائب و مقابله با موانع یاد شده است، نهتنها برای استقامت در برابر تهدیدهای قدرت‌های جهانی و نظام سلطه بیان شده؛ بلکه به‌عنوان یک پروژه تمدن‌ساز در جهت تحقق آزادی، عدالت جهانی، همزیستی مسالمت‌آمیز و برپایی تمدن نوین اسلامی مطرح شده است. ایشان با تأکید بر این حرکت عظیم اسلامی و برشماری ویژگی‌های خاص و منحصر به‌فرد جریان مقاومت، این باور عظیم اسلامی را که گریبان‌گیر نظام سلطه شده است، به‌عنوان ابزار و رویکردی فعال و اثرگذار در مواجهه با چالش‌های بین‌المللی و نظم غلط جهانی معرفی می‌کند. به‌خصوص در دنیای امروز که با گسترش تهدیدهای جدید دشمنان از جمله جنگ نرم، تهاجم فرهنگی، بحران اقتصادی، نفوذ فناوری‌های نوین و مسائلی از این دست، فرهنگ مقاومت و استقامت و دعوت به آن، به یک راهبرد ضروری و نسخه‌ای شفابخش برای ملت‌های آزاده و آزادی‌خواه جهان تبدیل شده است؛ لذا در این یادداشت، به تحلیل ابعاد مختلف فرهنگ مقاومت و بررسی فلسفه آن با رویکرد آینده‌پژوهانه از منظر آیت‌الله خامنه‌ای پرداخته شده و چگونگی مواجهه با تهدیدات و استفاده از فرصت‌های موجود در دنیای آینده به اجمال مورد بحث قرار گرفته است.
معنای مقاومت از نگاه رهبری
از منظر ایشان مقاومت یعنی انسان یک راهی را انتخاب کند که آن را راه حق می‌داند و در این راه، شروع به حرکت کند و موانع نتواند او را از حرکت در این مسیر منصرف و متوقف کند. به‌عبارتی راه دور زدن سختی‌ها و مقابله و غلبه بر موانع پیدا شود و با شیوه‌ای عاقلانه از موانع عبور شود.(۱۴/۳/۱۳۹۸)
فلسفه فرهنگ مقاومت
فرهنگ مقاومت، در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای، بر پایه چند اصل بنیادین بنا نهاده شده است که عبارتند از:
1. مبانی و اصول فرهنگ مقاومت که شامل: ایمان و معنویت، هویت اسلامی- انقلابی و پویایی و تحول‌گرایی است.
الف) ایمان و معنویت: یکی از اصول اساسی فرهنگ مقاومت در نگاه آیت‌الله خامنه‌ای، ایمان به خداوند و اصول معنوی است. ترویج روح معنویت در جامعه، جوهره واقعی انسانی و ایمانی را در جوان‌ها زنده می‌کند و این جاذبه معنوی و ایمان الهی، به انسان‌ها قدرت روحی و باطنی می‌دهد تا بتوانند در برابر تهدیدها و جهان تبعیض‌آمیز ایستادگی کرده و حاکمیت الهی را برقرار نمایند.
ب) هویت اسلامی- انقلابی: فرهنگ، هویت یک ملت به‌شمار می‌رود و فرهنگ مقاومت، از دینی‌ترین منابع اسلامی مانند قرآن، حدیث و سیره اهل‌بیت(ع) نشأت می‌گیرد که در قالب اسلام و انقلاب اسلامی و بر اساس مؤلفه فطرت‌مداری، عقلانیت، مردم‌بنیان بودن، ولایت‌مداری توحیدی، استکبارستیزی و غیره، تکوّن و رشد یافت و منعطف و پویا به‌صورت عملی پیاده‌سازی شد.
ج) پویایی و تحول‌گرایی: فرهنگ مقاومت نهتنها به واکنش و مقابله در برابر تهدیدها و فریاد صریح علیه نظام سلطه محدود نمی‌شود، بلکه به‌عنوان یک جریان پویا و تحولی، به‌طور مستمر خود را به‌روز کرده و راهبردهای نوینی در مواجهه با چالش‌ها و ظلم‌های دائمی دشمنان ارائه می‌دهد.
2. مقاومت به‌عنوان نفی سلطه: فرهنگ مقاومت از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای، در ذات خود نفی سلطه و استعمار است. این مفهوم، بهویژه در مواجهه با سلطه‌گری‌های جهانی و سیاست‌های استکباری آمریکا و دیگر قدرت‌های غربی، به‌عنوان یک اصل اساسی در نظریه مقاومت مطرح می‌شود. مقابله با سلطه‌گران نهتنها یک ضرورت سیاسی، بلکه یک تکلیف دینی و شرعی است که با هدف دستیابی به استقلال ملی و تحقق عدالت اجتماعی انجام می‌شود.
3. پیوند اخلاق و سیاست در مقاومت: آیت‌الله خامنه‌ای معتقدند که مقاومت باید در چارچوب اخلاق و فضائل انسانی صورت گیرد. این دیدگاه نهتنها مقاومت را به ابزار سیاسی برای مقابله با ظلم محدود نمی‌کند؛ بلکه آن را به‌عنوان راهی برای رشد و تعالی اخلاقی و انسانی ملتها و افراد در نظر می‌گیرد. اخلاق در مقاومت به‌عنوان یک مبنای اساسی برای پیروزی در برابر دشمنان و حفظ هویت فرهنگی و دینی تلقی می‌شود.
4. پیوند تاریخی مقاومت و انقلاب اسلامی: فرهنگ مقاومت در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای، ریشه در تاریخ و تجارب مقاومت‌های تاریخی ملتها، بهویژه ملت ایران دارد. انقلاب اسلامی ایران و دفاع مقدس، نمونه‌هایی از مقاومت مردمی در برابر سلطه‌گران داخلی و خارجی برای برقراری حاکمیت دین خدا و مکتب الهی بر جامعه مسلمین هستند که آموزه‌های آن در بستر فرهنگ مقاومت پرورش یافته است. این تجربیات تاریخی، مبنای مقاومت امروز ایران و جهان اسلام در برابر جبهه کفر و الحاد شده است.
فرهنگ مقاومت و آینده‌پژوهی1. جایگاه آینده‌پژوهی در فرهنگ مقاومت:
آینده‌پژوهی در نگاه آیت‌الله خامنه‌ای، به‌عنوان ابزاری برای تحلیل و پیش‌بینی تهدیدات آینده و تدوین راهبردهای مقابله با آنهاست. این رویکرد به ملتها امکان می‌دهد تا با نگاهی دوراندیش، از تهدیدات احتمالی پیشگیری کرده و از فرصت‌های آینده به بهترین نحو بهره‌برداری کنند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای همواره تأکید داشته و دارند که مقاومت باید فراتر از واکنش به تهدیدات موجود باشد و در راستای تحقق آرمان‌ها و اهداف بزرگ‌تر تمدنی و جهانی حرکت نماید.
2. تمدن‌سازی اسلامی و فرهنگ مقاومت: آیت‌الله خامنه‌ای فرهنگ مقاومت را به‌عنوان رکن اساسی در فرآیند تمدن‌سازی اسلامی معرفی می‌کنند. تمدن اسلامی، بر پایه اصول قرآن و آموزه‌های اهل‌بیت(ع) در پی برپایی جهانی عادلانه، مبتنی بر عدالت اجتماعی، آزادی و کرامت انسانی است. مقاومت در این چارچوب نهتنها برای دفاع از خود؛ بلکه به‌عنوان ابزاری برای ایجاد یک تمدن نوین اسلامی که به‌طور جهانی گسترش یابد، مطرح می‌شود.
3. تهدیدات آینده: فرهنگ مقاومت در عصر حاضر با تهدیدات مختلفی از جمله تهاجم فرهنگی، جنگ اقتصادی و تهدید با فناوری‌های نوین روبه‌رو است. تهاجم فرهنگی، یکی از بزرگترین تهدیدات برای مقاومت است که توسط قدرت‌های استکباری از طریق هنر و سینما و تئاتر، رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و مراکز و برنامه‌های آموزشی صورت می‌گیرد. هدف این تهاجم، تضعیف هویت فرهنگی و دینی ملت‌هاست. جنگ اقتصادی نیز از دیگر تهدیدات دشمنان و بیگانگان است. تحریم‌ها و سیاست‌های اقتصادی سلطه‌جویانه قدرت‌های استکباری علیه کشورمان و دیگر ملت‌های مستقل و آزادی‌خواه جهان، از مهمترین ابزارهای اصلی جنگ نرم است. سومین تهدید، استفاده از تکنولوژی و فناوری‌های جدید است. تهدیداتی که ناشی از فناوری‌های نوین، مانند جنگ سایبری و غیره ابعاد جدیدی از دشمنی‌ها را پیش روی فرهنگ مقاومت قرار داده است.
4. ابزارهای آینده‌پژوهانه: برای مقابله با تهدیدات آینده، آیت‌الله خامنه‌ای به استفاده از ابزارهای آینده‌پژوهانه مانند اندیشه‌ورزی، تقویت بینش و بصیرت دینی و سیاسی، تبیین صحیح روایات و تحلیل روندها، دفاع از ارزش‌های دینی، معرفی الگوهای مناسب، زنده کردن روح امید و ایجاد انگیزه و اعتماد به نفس در ملتها، توجه به اشتراکات فارغ از افتراقات، سناریو‌سازی با بهره‌گیری از رویدادها و استفاده از فناوری‌های نوین برای مقابله با جنگ‌های نرم تأکید دارند. علاوه بر این، توانمندسازی نسل‌های جوان، وحدت اقوام و مذاهب، تبادلات فرهنگی و تقویت دیپلماسی فرهنگی، می‌تواند به‌عنوان ابزارهای کلیدی در گسترش فرهنگ مقاومت و مقابله با تهدیدات نوین عمل کند.
راهبردهای عملیاتی برای تقویت فرهنگ مقاومت1. تقویت نظام آموزشی و هویت فرهنگی:
آموزش نسل‌های آینده، یکی از راهبردهای اساسی برای تقویت فرهنگ مقاومت است. برنامه‌های آموزشی باید به‌گونه‌ای طراحی شود که دانش‌آموزان و دانشجویان با هویت اسلامی و انقلابی خود آشنا شوند و مبانی مقاومت را درک کنند. این آموزش‌ها باید از طریق سیستم‌های آموزشی رسمی، مدارس، دانشگاه‌ها و برنامه‌های رسانه‌ای گسترده، به نسل‌های بعدی منتقل شود.
2. پیشرفت علمی و فناوری: برای تقویت فرهنگ مقاومت، یکی از ابعاد کلیدی، پیشرفت علمی و فناوری است. استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، متاورس، اینترنت اشیاء و بلاک‌چین، می‌تواند در مقابله با جنگ‌های نرم و نفوذ فرهنگی مفید واقع شود. همچنین، توسعه فناوری‌های بومی و تأکید بر اقتصاد مقاومتی برای کاهش وابستگی به قدرت‌های خارجی، امری ضروری به نظر می‌رسد.
3. ارتقای دیپلماسی مقاومت: دیپلماسی فرهنگی و سیاسی، یکی از ابزارهای مؤثر برای گسترش فرهنگ مقاومت در سطح جهانی است. آیت‌الله خامنه‌ای تأکید دارند که باید روابط بین ملت‌های مستقل و نهضت‌های آزادی‌بخش در سطح بین‌المللی تقویت شود تا گفتمان مقاومت، جهانی‌شده و کشورهای سلطه‌پذیر به‌سوی استقلال سوق یابند.
4. توسعه اقتصاد مقاومتی: یکی از راهکارهای اساسی در تقویت فرهنگ مقاومت، توسعه اقتصاد مقاومتی است. در این زمینه، باید بر خودباوری، خودکفایی و ایجاد بستر و زمینه تولید داخلی تأکید شود و وابستگی‌های اقتصادی به کشورهای استکباری کاهش یافته و برطرف شود. همچنین، باید از فرصت‌های بین‌المللی برای رشد و توسعه اقتصادی و مقابله با تحریم‌ها استفاده کرد.
5. نقش خانواده و زنان: خانواده‌ها به‌عنوان واحدهای اساسی اجتماعی، نقش مهمی در ترویج و گسترش فرهنگ مقاومت دارند. به‌خصوص زنان و مادران که به‌عنوان نیمی از جامعه، می‌بایست در عرصه‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی برای تقویت فرهنگ مقاومت مشارکت داشته باشند. این مشارکت می‌تواند در سطوح مختلف اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی صورت گیرد.
در یک جمع‌بندی می‌توان گفت که فرهنگ مقاومت، به‌عنوان یک گفتمان فکری و عملی، از منظر آیت‌الله خامنه‌ای، نهتنها یک واکنش به تهدیدات خارجی نیست؛ بلکه به‌عنوان یک پروژه فرهنگی و تمدن‌ساز برای ملتها و جوامع مستقل در برابر سلطه‌گران جهانی در نظر گرفته می‌شود. این فرهنگ، ریشه در ایمان به خداوند، هویت اسلامی- انقلابی و پویایی فکری دارد و به‌عنوان یک راهبرد کلی برای مقابله با ظلم و استکبار عمل می‌کند. آیت‌الله خامنه‌ای معتقدند که فرهنگ مقاومت می‌تواند به‌عنوان یک عامل مؤثر در فرآیند ساخت تمدن نوین اسلامی نقش‌آفرینی کند که در آن عزت، عدالت، آزادی و کرامت انسانی از اصول بنیادین آن به‌شمار می‌روند. همچنین در عصر کنونی که تهدیدات نوین از جمله جنگ‌های نرم، تهاجمات فرهنگی و بحران‌های اقتصادی روزبه‌روز گسترده‌تر و پیچیده‌تر می‌شوند، استفاده از رویکردهای آینده‌پژوهانه در فرهنگ مقاومت، از اهمیت ویژهای برخوردار می‌شود؛ چراکه آینده‌پژوهی، بهویژه در ابعاد تکنولوژیک و اجتماعی، می‌تواند به ملتها کمک کند تا با آمادگی بیشتر و هوشمندانه‌تری در برابر چالش‌های آینده مقاومت و از فرصت‌های نوین بهره‌برداری کنند. از این‌روست که نظریه فرهنگ مقاومت در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای بهویژه در بستر تمدن‌سازی اسلامی و مقابله با سلطه‌گری جهانی، با تأکید بر تعاملات فرهنگی، علمی و اقتصادی میان ملتها، می‌تواند به‌عنوان الگویی برای تقویت استقلال، خودباوری و خوداتکایی در جوامع مسلمان و حتی غیرمسلمان باشد. از طرفی این رویکرد، بر اهمیت اتحاد و انسجام میان کشورهای مستقل و طالب عزت و تقویت دیپلماسی فرهنگی و علمی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین تأکید دارد؛ چراکه فرهنگ مقاومت تنها به یک دفاع سطحی و مقطعی محدود نبوده و نمی‌شود؛ بلکه به‌عنوان یک استراتژی بلندمدت، در جهت تحقق آرمان‌های بزرگ بشری و کسب حیات عزت‌مندانه توأم با آزادی و عدالت و کرامت انسانی قرار دارد. چنین فرهنگی می‌تواند به‌عنوان نیرویی محرک در بیداری وجدان بشری، ایجاد نظم نوین جهانی و همزیستی مسالمت‌آمیز که بر محور عدالت و اصول بشردوستانه استوار است، عمل کند؛ از همین روی است که آیت‌الله خامنه‌ای بارها در دیدارها و سخنرانی‌ها و نیز ارسال نامه به جوانان و دانشجویان اروپا و صدور بیانیه گام دوم، به تبیین روایات و تحلیل رویدادها به‌منظور روشنگری و بصیرت‌افزایی جوامع بهویژه نسل جوان پرداختند و بر بهره‌مندی از ظرفیت‌های داخلی، توانمندسازی ملتها، ایجاد روح امید به آینده و خودباوری، افزایش انگیزه و اعتماد به نفس و ایجاد زیرساخت‌های فرهنگی، علمی و اقتصادی مقاوم برای مقابله با تهدیدها و تجاوزهای بیگانگان تأکید کردند و در عصری که دنیای امروز با ظلم و خشونت‌های فزاینده، نابرابری‌ها و بی‌عدالتی‌ها و دیگر چالش‌های موجود دست و پنجه نرم می‌کند، برای ملت ایران و جهانیان، مسیر و آینده‌ای روشن و امیدوارکننده به‌منظور دستیابی به قله پیروزی و موفقیت ترسیم کردند.
معنای مقاومت از نگاه رهبریاز منظر ایشان مقاومت یعنی انسان یک راهی را انتخاب کند که آن را راه حق می‌داند و در این راه، شروع به حرکت کند و موانع نتواند او را از حرکت در این مسیر منصرف و متوقف کند. به‌عبارتی راه دور زدن سختی‌ها و مقابله و غلبه بر موانع پیدا شود و با شیوه‌ای عاقلانه از موانع عبور شود.(۱۴/۳/۱۳۹۸)
فلسفه فرهنگ مقاومتفرهنگ مقاومت، در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای، بر پایه چند اصل بنیادین بنا نهاده شده است که عبارتند از:
1. مبانی و اصول فرهنگ مقاومت که شامل: ایمان و معنویت، هویت اسلامی- انقلابی و پویایی و تحول‌گرایی است.
الف) ایمان و معنویت: یکی از اصول اساسی فرهنگ مقاومت در نگاه آیت‌الله خامنه‌ای، ایمان به خداوند و اصول معنوی است. ترویج روح معنویت در جامعه، جوهره واقعی انسانی و ایمانی را در جوان‌ها زنده می‌کند و این جاذبه معنوی و ایمان الهی، به انسان‌ها قدرت روحی و باطنی می‌دهد تا بتوانند در برابر تهدیدها و جهان تبعیض‌آمیز ایستادگی کرده و حاکمیت الهی را برقرار نمایند.
ب) هویت اسلامی- انقلابی: فرهنگ، هویت یک ملت به‌شمار می‌رود و فرهنگ مقاومت، از دینی‌ترین منابع اسلامی مانند قرآن، حدیث و سیره اهل‌بیت(ع) نشأت می‌گیرد که در قالب اسلام و انقلاب اسلامی و بر اساس مؤلفه فطرت‌مداری، عقلانیت، مردم‌بنیان بودن، ولایت‌مداری توحیدی، استکبارستیزی و غیره، تکوّن و رشد یافت و منعطف و پویا به‌صورت عملی پیاده‌سازی شد.
ج) پویایی و تحول‌گرایی: فرهنگ مقاومت نهتنها به واکنش و مقابله در برابر تهدیدها و فریاد صریح علیه نظام سلطه محدود نمی‌شود، بلکه به‌عنوان یک جریان پویا و تحولی، به‌طور مستمر خود را به‌روز کرده و راهبردهای نوینی در مواجهه با چالش‌ها و ظلم‌های دائمی دشمنان ارائه می‌دهد.
2. مقاومت به‌عنوان نفی سلطه: فرهنگ مقاومت از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای، در ذات خود نفی سلطه و استعمار است. این مفهوم، بهویژه در مواجهه با سلطه‌گری‌های جهانی و سیاست‌های استکباری آمریکا و دیگر قدرت‌های غربی، به‌عنوان یک اصل اساسی در نظریه مقاومت مطرح می‌شود. مقابله با سلطه‌گران نهتنها یک ضرورت سیاسی، بلکه یک تکلیف دینی و شرعی است که با هدف دستیابی به استقلال ملی و تحقق عدالت اجتماعی انجام می‌شود.
3. پیوند اخلاق و سیاست در مقاومت: آیت‌الله خامنه‌ای معتقدند که مقاومت باید در چارچوب اخلاق و فضائل انسانی صورت گیرد. این دیدگاه نهتنها مقاومت را به ابزار سیاسی برای مقابله با ظلم محدود نمی‌کند؛ بلکه آن را به‌عنوان راهی برای رشد و تعالی اخلاقی و انسانی ملتها و افراد در نظر می‌گیرد. اخلاق در مقاومت به‌عنوان یک مبنای اساسی برای پیروزی در برابر دشمنان و حفظ هویت فرهنگی و دینی تلقی می‌شود.
4. پیوند تاریخی مقاومت و انقلاب اسلامی: فرهنگ مقاومت در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای، ریشه در تاریخ و تجارب مقاومت‌های تاریخی ملتها، بهویژه ملت ایران دارد. انقلاب اسلامی ایران و دفاع مقدس، نمونه‌هایی از مقاومت مردمی در برابر سلطه‌گران داخلی و خارجی برای برقراری حاکمیت دین خدا و مکتب الهی بر جامعه مسلمین هستند که آموزه‌های آن در بستر فرهنگ مقاومت پرورش یافته است. این تجربیات تاریخی، مبنای مقاومت امروز ایران و جهان اسلام در برابر جبهه کفر و الحاد شده است.
فرهنگ مقاومت و آینده‌پژوهی1. جایگاه آینده‌پژوهی در فرهنگ مقاومت:
آینده‌پژوهی در نگاه آیت‌الله خامنه‌ای، به‌عنوان ابزاری برای تحلیل و پیش‌بینی تهدیدات آینده و تدوین راهبردهای مقابله با آنهاست. این رویکرد به ملتها امکان می‌دهد تا با نگاهی دوراندیش، از تهدیدات احتمالی پیشگیری کرده و از فرصت‌های آینده به بهترین نحو بهره‌برداری کنند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای همواره تأکید داشته و دارند که مقاومت باید فراتر از واکنش به تهدیدات موجود باشد و در راستای تحقق آرمان‌ها و اهداف بزرگ‌تر تمدنی و جهانی حرکت نماید.
2. تمدن‌سازی اسلامی و فرهنگ مقاومت: آیت‌الله خامنه‌ای فرهنگ مقاومت را به‌عنوان رکن اساسی در فرآیند تمدن‌سازی اسلامی معرفی می‌کنند. تمدن اسلامی، بر پایه اصول قرآن و آموزه‌های اهل‌بیت(ع) در پی برپایی جهانی عادلانه، مبتنی بر عدالت اجتماعی، آزادی و کرامت انسانی است. مقاومت در این چارچوب نهتنها برای دفاع از خود؛ بلکه به‌عنوان ابزاری برای ایجاد یک تمدن نوین اسلامی که به‌طور جهانی گسترش یابد، مطرح می‌شود.
3. تهدیدات آینده: فرهنگ مقاومت در عصر حاضر با تهدیدات مختلفی از جمله تهاجم فرهنگی، جنگ اقتصادی و تهدید با فناوری‌های نوین روبه‌رو است. تهاجم فرهنگی، یکی از بزرگترین تهدیدات برای مقاومت است که توسط قدرت‌های استکباری از طریق هنر و سینما و تئاتر، رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و مراکز و برنامه‌های آموزشی صورت می‌گیرد. هدف این تهاجم، تضعیف هویت فرهنگی و دینی ملت‌هاست. جنگ اقتصادی نیز از دیگر تهدیدات دشمنان و بیگانگان است. تحریم‌ها و سیاست‌های اقتصادی سلطه‌جویانه قدرت‌های استکباری علیه کشورمان و دیگر ملت‌های مستقل و آزادی‌خواه جهان، از مهمترین ابزارهای اصلی جنگ نرم است. سومین تهدید، استفاده از تکنولوژی و فناوری‌های جدید است. تهدیداتی که ناشی از فناوری‌های نوین، مانند جنگ سایبری و غیره ابعاد جدیدی از دشمنی‌ها را پیش روی فرهنگ مقاومت قرار داده است.
4. ابزارهای آینده‌پژوهانه: برای مقابله با تهدیدات آینده، آیت‌الله خامنه‌ای به استفاده از ابزارهای آینده‌پژوهانه مانند اندیشه‌ورزی، تقویت بینش و بصیرت دینی و سیاسی، تبیین صحیح روایات و تحلیل روندها، دفاع از ارزش‌های دینی، معرفی الگوهای مناسب، زنده کردن روح امید و ایجاد انگیزه و اعتماد به نفس در ملتها، توجه به اشتراکات فارغ از افتراقات، سناریو‌سازی با بهره‌گیری از رویدادها و استفاده از فناوری‌های نوین برای مقابله با جنگ‌های نرم تأکید دارند. علاوه بر این، توانمندسازی نسل‌های جوان، وحدت اقوام و مذاهب، تبادلات فرهنگی و تقویت دیپلماسی فرهنگی، می‌تواند به‌عنوان ابزارهای کلیدی در گسترش فرهنگ مقاومت و مقابله با تهدیدات نوین عمل کند.
راهبردهای عملیاتی برای تقویت فرهنگ مقاومت1. تقویت نظام آموزشی و هویت فرهنگی: آموزش نسل‌های آینده، یکی از راهبردهای اساسی برای تقویت فرهنگ مقاومت است. برنامه‌های آموزشی باید به‌گونه‌ای طراحی شود که دانش‌آموزان و دانشجویان با هویت اسلامی و انقلابی خود آشنا شوند و مبانی مقاومت را درک کنند. این آموزش‌ها باید از طریق سیستم‌های آموزشی رسمی، مدارس، دانشگاه‌ها و برنامه‌های رسانه‌ای گسترده، به نسل‌های بعدی منتقل شود.
2. پیشرفت علمی و فناوری: برای تقویت فرهنگ مقاومت، یکی از ابعاد کلیدی، پیشرفت علمی و فناوری است. استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، متاورس، اینترنت اشیاء و بلاک‌چین، می‌تواند در مقابله با جنگ‌های نرم و نفوذ فرهنگی مفید واقع شود. همچنین، توسعه فناوری‌های بومی و تأکید بر اقتصاد مقاومتی برای کاهش وابستگی به قدرت‌های خارجی، امری ضروری به نظر می‌رسد.
3. ارتقای دیپلماسی مقاومت: دیپلماسی فرهنگی و سیاسی، یکی از ابزارهای مؤثر برای گسترش فرهنگ مقاومت در سطح جهانی است. آیت‌الله خامنه‌ای تأکید دارند که باید روابط بین ملت‌های مستقل و نهضت‌های آزادی‌بخش در سطح بین‌المللی تقویت شود تا گفتمان مقاومت، جهانی‌شده و کشورهای سلطه‌پذیر به‌سوی استقلال سوق یابند.
4. توسعه اقتصاد مقاومتی: یکی از راهکارهای اساسی در تقویت فرهنگ مقاومت، توسعه اقتصاد مقاومتی است. در این زمینه، باید بر خودباوری، خودکفایی و ایجاد بستر و زمینه تولید داخلی تأکید شود و وابستگی‌های اقتصادی به کشورهای استکباری کاهش یافته و برطرف شود. همچنین، باید از فرصت‌های بین‌المللی برای رشد و توسعه اقتصادی و مقابله با تحریم‌ها استفاده کرد.
5. نقش خانواده و زنان: خانواده‌ها به‌عنوان واحدهای اساسی اجتماعی، نقش مهمی در ترویج و گسترش فرهنگ مقاومت دارند. به‌خصوص زنان و مادران که به‌عنوان نیمی از جامعه، می‌بایست در عرصه‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی برای تقویت فرهنگ مقاومت مشارکت داشته باشند. این مشارکت می‌تواند در سطوح مختلف اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی صورت گیرد.
در یک جمع‌بندی می‌توان گفت که فرهنگ مقاومت، به‌عنوان یک گفتمان فکری و عملی، از منظر آیت‌الله خامنه‌ای، نهتنها یک واکنش به تهدیدات خارجی نیست؛ بلکه به‌عنوان یک پروژه فرهنگی و تمدن‌ساز برای ملتها و جوامع مستقل در برابر سلطه‌گران جهانی در نظر گرفته می‌شود. این فرهنگ، ریشه در ایمان به خداوند، هویت اسلامی- انقلابی و پویایی فکری دارد و به‌عنوان یک راهبرد کلی برای مقابله با ظلم و استکبار عمل می‌کند. آیت‌الله خامنه‌ای معتقدند که فرهنگ مقاومت می‌تواند به‌عنوان یک عامل مؤثر در فرآیند ساخت تمدن نوین اسلامی نقش‌آفرینی کند که در آن عزت، عدالت، آزادی و کرامت انسانی از اصول بنیادین آن به‌شمار می‌روند. همچنین در عصر کنونی که تهدیدات نوین از جمله جنگ‌های نرم، تهاجمات فرهنگی و بحران‌های اقتصادی روزبه‌روز گسترده‌تر و پیچیده‌تر می‌شوند، استفاده از رویکردهای آینده‌پژوهانه در فرهنگ مقاومت، از اهمیت ویژهای برخوردار می‌شود؛ چراکه آینده‌پژوهی، بهویژه در ابعاد تکنولوژیک و اجتماعی، می‌تواند به ملتها کمک کند تا با آمادگی بیشتر و هوشمندانه‌تری در برابر چالش‌های آینده مقاومت و از فرصت‌های نوین بهره‌برداری کنند. از این‌روست که نظریه فرهنگ مقاومت در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای بهویژه در بستر تمدن‌سازی اسلامی و مقابله با سلطه‌گری جهانی، با تأکید بر تعاملات فرهنگی، علمی و اقتصادی میان ملتها، می‌تواند به‌عنوان الگویی برای تقویت استقلال، خودباوری و خوداتکایی در جوامع مسلمان و حتی غیرمسلمان باشد. از طرفی این رویکرد، بر اهمیت اتحاد و انسجام میان کشورهای مستقل و طالب عزت و تقویت دیپلماسی فرهنگی و علمی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین تأکید دارد؛ چراکه فرهنگ مقاومت تنها به یک دفاع سطحی و مقطعی محدود نبوده و نمی‌شود؛ بلکه به‌عنوان یک استراتژی بلندمدت، در جهت تحقق آرمان‌های بزرگ بشری و کسب حیات عزت‌مندانه توأم با آزادی و عدالت و کرامت انسانی قرار دارد. چنین فرهنگی می‌تواند به‌عنوان نیرویی محرک در بیداری وجدان بشری، ایجاد نظم نوین جهانی و همزیستی مسالمت‌آمیز که بر محور عدالت و اصول بشردوستانه استوار است، عمل کند؛ از همین روی است که آیت‌الله خامنه‌ای بارها در دیدارها و سخنرانی‌ها و نیز ارسال نامه به جوانان و دانشجویان اروپا و صدور بیانیه گام دوم، به تبیین روایات و تحلیل رویدادها به‌منظور روشنگری و بصیرت‌افزایی جوامع بهویژه نسل جوان پرداختند و بر بهره‌مندی از ظرفیت‌های داخلی، توانمندسازی ملتها، ایجاد روح امید به آینده و خودباوری، افزایش انگیزه و اعتماد به نفس و ایجاد زیرساخت‌های فرهنگی، علمی و اقتصادی مقاوم برای مقابله با تهدیدها و تجاوزهای بیگانگان تأکید کردند و در عصری که دنیای امروز با ظلم و خشونت‌های فزاینده، نابرابری‌ها و بی‌عدالتی‌ها و دیگر چالش‌های موجود دست و پنجه نرم می‌کند، برای ملت ایران و جهانیان، مسیر و آینده‌ای روشن و امیدوارکننده به‌منظور دستیابی به قله پیروزی و موفقیت ترسیم کردند.