دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی تشریح کرد
10 ویژگی الگوی حکمرانی دفاعی
حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی، در مراسمی که در دانشگاه جنگ ارتش جمهوری اسلامی ایران برگزار شد، ضمن بررسی ابعاد مختلف الگوی حکمرانی دفاعی، به تبیین ویژگی‌های این الگو پرداخت و بر لزوم تدوین و بومی‌سازی آن برای استفاده در سایر حوزه‌ها تأکید کرد.
به گزارش مرکز رسانه و روابط عمومی شورایعالی انقلاب فرهنگی، حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه با اشاره به سابقه تدریس و پژوهش خود در زمینه فقه حکمرانی، گفت: به‌مدت 5 سال است که درس خارج فقه بنده در زمینه فقه حکمرانی متمرکز است. این درحالی است که در حوزه‌های علمیه قم، نجف، مشهد و سایر شهرهای مذهبی، درسی با عنوان مستقل فقه حکمرانی وجود ندارد؛ یعنی فقه حکومت یا همان فقه‌الحکومه تدریس می‌شود؛ اما بحث مستقل فقه حکمرانی که ناظر بر نحوه اداره و سازمان‌دهی جامعه باشد، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. با همکاری جمعی از فضلای حوزه، برای نخستین‌بار این بحث را در سطح حوزه‌های علمیه کلید زده‌ایم.
وی در ادامه به مطالعات خود در زمینه حکمرانی در منابع انگلیسی اشاره کرد و افزود: با توجه به اهمیت موضوع حکمرانی، به مطالعه گسترده‌ای در این زمینه پرداخته‌ام و بیش از 200 متن اصلی به زبان انگلیسی را در حوزه حکمرانی مطالعه کرده‌ام. در واقع، بحث حکمرانی (Govenance) در مقابل حکومت (Govenment) از دهه 1980 میلادی به‌طور جدی مطرح شده است و پس از نظریه مدیریت نوین دولتی، اهمیت بیشتری پیدا کرده است. امروز این موضوع یکی از بحث‌های جدی و کلیدی در جهان است.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه، با تأکید بر لزوم بررسی ویژگی‌های الگوی حکمرانی دفاعی، به تشریح 10 ویژگی کلیدی این الگو پرداخت و گفت: اولین ویژگی این الگو، مبتنی بودن آن بر دکترین جهاد مؤمنانه است. بر اساس این دکترین، انسان مؤمن در مواجهه با دشمن مهاجم، چه پیروز شود و چه ظاهراً شکست بخورد، همواره پیروز است؛ زیرا هدف اصلی، انجام تکلیف الهی است و نه صرفاً پیروزی ظاهری.
دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی، دومین ویژگی را فرایندی بودن این الگو خواند و ادامه داد: یعنی از لحظه دریافت مأموریت تا نظارت بر حسن اجرای آن، فرایندی مشخص و تعریف‌شده وجود دارد. این فرایند شامل نه گام اصلی است که باید به‌دقت طی شود.
وی با بیان اینکه سومین ویژگی، مبتنی بودن این الگو بر علم و دانش است، اضافه کرد: برای اجرای این الگو باید از علوم و دانش‌های مختلف استفاده کرد. این الگو بدون تکیه بر دانش و پژوهش، نمی‌تواند به نتایج مطلوب دست یابد.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه، چهارمین ویژگی را تخصص‌محور بودن عملیات در این الگو خواند و افزود: یعنی هر فرد و گروهی بر اساس تخصص خود عمل می‌کند. کار پدافند را متخصص پدافند و کار توپخانه را متخصص توپخانه انجام می‌دهد. این تخصص‌گرایی، لازمه دستیابی به حداکثر کارایی است.
وی بیان کرد: پنجمین ویژگی، نظام‌مند بودن و وجود پیوند سیستمی میان عناصر مختلف این الگوست. به این معنا که همه بخش‌ها به‌صورت هماهنگ عمل می‌کنند و هیچ بخشی به‌صورت جداگانه و مستقل از سایر بخش‌ها عمل نمی‌کند. این نظام‌مندی سبب یکپارچگی و انسجام در عملیات می‌شود.
این استاد حوزه علمیه، ششمین ویژگی را اجرایی و نتیجه‌گرا بودن این الگو دانست و گفت: اگرچه در دکترین جهاد مؤمنانه، هدف اصلی انجام تکلیف الهی است؛ اما این الگو تلاش می‌کند تا به پیروزی ظاهری و کسب نتیجه مطلوب نیز دست یابد. ما برای رسیدن به پیروزی تلاش می‌کنیم و این الگو، این هدف را دنبال می‌کند.
دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: هفتمین ویژگی، تصمیم‌گیری توأم با مشورت و عزم جدی است. در این الگو، تصمیم‌گیری بر اساس نظرات کارشناسان و متخصصان انجام می‌شود. در فرآیند تصمیم‌سازی، نظرات از پایین به بالا منتقل می‌شود؛ اما در تصمیم‌گیری نهایی، سلسله‌مراتب سازمانی رعایت می‌شود.
وی عنوان کرد: هشتمین ویژگی، توجه به ظرفیت‌های واقعی جبهه خودی؛ یعنی هم نقاط قوت و هم نقاط ضعف است. این الگو با در نظرگرفتن امکانات و محدودیت‌های موجود، برنامه‌ریزی می‌کند و از اتخاذ تصمیمات غیرواقعی پرهیز می‌کند. وعده صادق یک و دو را انجام دادیم. برخی می‌گویند که وعده صادق 3 انجام شود؛ درحالی‌که باید در زمان و موقعیت مناسب خود انجام شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه گفت: نهمین ویژگی، توجه به ظرفیت‌ها و آسیب‌های واقعی جبهه دشمن است. در این الگو، شناخت دقیق نقاط قوت و ضعف دشمن، به‌منظور طراحی عملیات مؤثر، ضروری است. دهمین ویژگی هم، پیش‌بینی و آینده‌نگری است. این الگو با در نظرگرفتن تحولات آینده و سناریوهای مختلف، طراحی می‌شود. به‌همین دلیل، قابلیت انطباق با شرایط گوناگون را دارد.
وی در پایان سخنان خود، با تأکید بر اهمیت تدوین و بومی‌سازی این الگو، تصریح کرد: لازم است این الگوی حکمرانی دفاعی، به‌صورت مدون و با زبانی قابل فهم برای همه بخش‌ها تدوین شود. این الگو، ظرفیت‌های بسیار زیادی برای استفاده در سایر حوزه‌ها دارد. همچنین توجه به نکات ظریفی مانند ارتباط افسر رابط با خلبانان در خط مقدم، بسیار مهم است. این الگو می‌تواند در جنگ نرم و سخت مورد استفاده قرار گیرد.
وی در ادامه به مطالعات خود در زمینه حکمرانی در منابع انگلیسی اشاره کرد و افزود: با توجه به اهمیت موضوع حکمرانی، به مطالعه گسترده‌ای در این زمینه پرداخته‌ام و بیش از 200 متن اصلی به زبان انگلیسی را در حوزه حکمرانی مطالعه کرده‌ام. در واقع، بحث حکمرانی (Govenance) در مقابل حکومت (Govenment) از دهه 1980 میلادی به‌طور جدی مطرح شده است و پس از نظریه مدیریت نوین دولتی، اهمیت بیشتری پیدا کرده است. امروز این موضوع یکی از بحث‌های جدی و کلیدی در جهان است.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه، با تأکید بر لزوم بررسی ویژگی‌های الگوی حکمرانی دفاعی، به تشریح 10 ویژگی کلیدی این الگو پرداخت و گفت: اولین ویژگی این الگو، مبتنی بودن آن بر دکترین جهاد مؤمنانه است. بر اساس این دکترین، انسان مؤمن در مواجهه با دشمن مهاجم، چه پیروز شود و چه ظاهراً شکست بخورد، همواره پیروز است؛ زیرا هدف اصلی، انجام تکلیف الهی است و نه صرفاً پیروزی ظاهری.
دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی، دومین ویژگی را فرایندی بودن این الگو خواند و ادامه داد: یعنی از لحظه دریافت مأموریت تا نظارت بر حسن اجرای آن، فرایندی مشخص و تعریف‌شده وجود دارد. این فرایند شامل نه گام اصلی است که باید به‌دقت طی شود.
وی با بیان اینکه سومین ویژگی، مبتنی بودن این الگو بر علم و دانش است، اضافه کرد: برای اجرای این الگو باید از علوم و دانش‌های مختلف استفاده کرد. این الگو بدون تکیه بر دانش و پژوهش، نمی‌تواند به نتایج مطلوب دست یابد.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه، چهارمین ویژگی را تخصص‌محور بودن عملیات در این الگو خواند و افزود: یعنی هر فرد و گروهی بر اساس تخصص خود عمل می‌کند. کار پدافند را متخصص پدافند و کار توپخانه را متخصص توپخانه انجام می‌دهد. این تخصص‌گرایی، لازمه دستیابی به حداکثر کارایی است.
وی بیان کرد: پنجمین ویژگی، نظام‌مند بودن و وجود پیوند سیستمی میان عناصر مختلف این الگوست. به این معنا که همه بخش‌ها به‌صورت هماهنگ عمل می‌کنند و هیچ بخشی به‌صورت جداگانه و مستقل از سایر بخش‌ها عمل نمی‌کند. این نظام‌مندی سبب یکپارچگی و انسجام در عملیات می‌شود.
این استاد حوزه علمیه، ششمین ویژگی را اجرایی و نتیجه‌گرا بودن این الگو دانست و گفت: اگرچه در دکترین جهاد مؤمنانه، هدف اصلی انجام تکلیف الهی است؛ اما این الگو تلاش می‌کند تا به پیروزی ظاهری و کسب نتیجه مطلوب نیز دست یابد. ما برای رسیدن به پیروزی تلاش می‌کنیم و این الگو، این هدف را دنبال می‌کند.
دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: هفتمین ویژگی، تصمیم‌گیری توأم با مشورت و عزم جدی است. در این الگو، تصمیم‌گیری بر اساس نظرات کارشناسان و متخصصان انجام می‌شود. در فرآیند تصمیم‌سازی، نظرات از پایین به بالا منتقل می‌شود؛ اما در تصمیم‌گیری نهایی، سلسله‌مراتب سازمانی رعایت می‌شود.
وی عنوان کرد: هشتمین ویژگی، توجه به ظرفیت‌های واقعی جبهه خودی؛ یعنی هم نقاط قوت و هم نقاط ضعف است. این الگو با در نظرگرفتن امکانات و محدودیت‌های موجود، برنامه‌ریزی می‌کند و از اتخاذ تصمیمات غیرواقعی پرهیز می‌کند. وعده صادق یک و دو را انجام دادیم. برخی می‌گویند که وعده صادق 3 انجام شود؛ درحالی‌که باید در زمان و موقعیت مناسب خود انجام شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه گفت: نهمین ویژگی، توجه به ظرفیت‌ها و آسیب‌های واقعی جبهه دشمن است. در این الگو، شناخت دقیق نقاط قوت و ضعف دشمن، به‌منظور طراحی عملیات مؤثر، ضروری است. دهمین ویژگی هم، پیش‌بینی و آینده‌نگری است. این الگو با در نظرگرفتن تحولات آینده و سناریوهای مختلف، طراحی می‌شود. به‌همین دلیل، قابلیت انطباق با شرایط گوناگون را دارد.
وی در پایان سخنان خود، با تأکید بر اهمیت تدوین و بومی‌سازی این الگو، تصریح کرد: لازم است این الگوی حکمرانی دفاعی، به‌صورت مدون و با زبانی قابل فهم برای همه بخش‌ها تدوین شود. این الگو، ظرفیت‌های بسیار زیادی برای استفاده در سایر حوزه‌ها دارد. همچنین توجه به نکات ظریفی مانند ارتباط افسر رابط با خلبانان در خط مقدم، بسیار مهم است. این الگو می‌تواند در جنگ نرم و سخت مورد استفاده قرار گیرد.