در آئین بزرگداشت مفسر کبیر قرآن تبیین شد
درس‌های علامه طباطبایی(قد) برای جامعه امروز
آئین بزرگداشت علامه محمدحسین طباطبایی(ره) به‌همت مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران شعبه قم برگزار شد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت‌الاسلام والمسلمین احمدحسین شریفی در این آئین عنوان کرد: علامه طباطبایی(ره) ویژگی‌هایی داشتند که امروز برای جامعه علمی، دانشگاهی و حوزوی نیاز و درس‌آموز است.
وی با اشاره به اینکه تواضع بی‌نظیر علمی و عملی، از برجسته‌ترین ویژگی‌های علامه طباطبایی(ره) بوده است، گفت: همه شاگردان علامه از تواضعی که ایشان نسبت به شاگردانشان داشتند، خاطرات متعددی را بیان کرده‌اند.
رئیس دانشگاه قم افزود: آیت‌الله مصباح(ره) بیان می‌کردند که وقتی از علامه طباطبایی سؤالی می‌شد، مستقیم در چشم سؤال‌کننده نگاه نمی‌کرد تا فرد خجالت نکشد و برای تدریس نیز، هم‌سطح بقیه بر روی زمین می‌نشستند و می‌گفتند: اگر یک وجب بالاتر بنشینم، نمی‌توانم کلمه‌ای بگویم.
حجت‌الاسلام والمسلمین شریفی بیان کرد: شهید مطهری(ره) هر زمان می‌خواست از علامه طباطبایی سخن بگوید، روحی له فداء می‌گفت. استادی با تواضع علامه طباطبایی می‌تواند شاگردی این‌گونه تربیت کند.
وی با اشاره به اینکه زهد و دنیاگریزی علامه طباطبایی(ره) در نجف، تبریز و قم زبان‌زد بود، گفت: صبوری، بردباری و پشتکار علمی، از دیگر ویژگی‌های درس‌آموز علامه است. علامه طباطبایی زمانی که پروژه‌ای تعریف می‌کرد، تا انتها می‌ایستاد و همین مایه برکت شد و جریان علم را چند قدم جلو برد.
رئیس دانشگاه قم شاگردپروری را از دیگر ویژگی‌های علامه طباطبایی دانست و افزود: شاگردان ایشان باعث شدند که انقلاب ما از لحاظ تئوری و مدیریتی پشتیبانی قوی داشته باشد. شهید مفتح، قدوسی، شهید مطهری، شهید باهنر، آیت‌الله مصباح و آیت‌الله امینی(ره) از جمله شاگردان ایشان بودند.
حجت‌الاسلام والمسلمین شریفی گفت: ارتباط علمی و علاقه به گفت‌وگوهای علمی، از دیگر ویژگی‌های ایشان بوده است. در دهه ۳۰ تا ۵۰ حزب‌های توده، ماتریالیست و... یکه‌تازی می‌کردند و در مجامع علمی و حوزوی توجه و اقدام خاصی نداشتند؛ اما علامه طباطبایی با همه سختی‌هایی که آن دوره برای سفر وجود داشت، هر هفته به تهران می‌رفتند و به سؤالات دانشجویان و اساتید پاسخ می‌دادند؛ زیرا اعتقاد داشتند که اندیشه شیعه و اسلام، قدرت پاسخ‌گویی به هر اندیشه‌ای را دارد.
وی اضافه کرد: علامه طباطبایی، پروژه فکری داشت. از علامه طباطبایی نقل شده است که وقتی به قم آمد، برنامه درسی حوزه را مطالعه کرد که آیا این مطالب می‌تواند، نیازهای امروز جامعه را پاسخ دهد. به این نتیجه رسید که پاسخ‌گو نیست؛ به‌همین خاطر وظیفه دید که درس تفسیر و فلسفه را برگزار کند تا این خلأ پر شود. نتیجه و برکت این حرکت جهادی و ایثار علمی را امروز در جامعه حوزوی می‌بینیم که ۲۷۰ درس فلسفه و ۲۶۶ درس تفسیر فقط در حوزه علمیه قم با محوریت اندیشه‌های علامه طباطبایی برگزار می‌شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین شریفی، تدوین رساله‌ها و کتاب‌های مورد نیاز جامعه را از دیگر ویژگی‌های علامه دانست و تصریح کرد: علامه طباطبایی کتاب‌هایی را تدوین می‌کرد که در جامعه و حوزه علمیه خلأ آن وجود داشت که از جمله آن، انسان از نگاه اسلام و آداب نبوی بوده است.
وی در رابطه با فعالیت‌های سیاسی علامه طباطبایی(ره) بیان کرد: فعالیت و اقدامات علامه در این بخش مغفول مانده است. ایشان قبل از امام خمینی(ره) تئوری مقاله ولایت و زعامت را در سال ۱۳۴۱ نوشت. علامه طباطبایی مسائل ولایت را با نگاه فلسفی تقریر می‌کرد نه با نگاه فقهی.
رئیس دانشگاه قم یادآور شد: همچنین علامه طباطبایی، وقتی موضع‌گیری‌های خلاف شرع حاکمیت را دیدند، واکنش نشان دادند و در بیانیه حوزه علمیه قم، در رابطه با انقلاب سفید، یکی از امضا‌کنندگان، علامه طباطبایی بوده است.
وی با اشاره به اینکه علامه طباطبایی نسبت به مسائل جهان اسلام نیز بی‌تفاوت نبوده است، گفت: در سال ۱۳۴۹ به‌همراه شاگردانشان حسابی را در بانک باز می‌کنند و مردم را دعوت به حمایت ملی از فلسطین و جنبش‌های آزادی‌بخش فلسطین می‌کنند.
علامه طباطبایی با همه سختی‌ها پشتوانه فکری یک تمدن را فراهم کرد
حجت‌الاسلام والمسلمین احسان کرمانشاهانی، در ارائه گزارشی از روند تحقیق کتاب دست‌نوشته‌ها، عنوان کرد: این مجموعه با دیگر مجموعه‌هایی که در این زمینه نگارش شده است، تفاوت‌هایی دارد؛ مجموعه‌های دیگر به یکی از ابعاد فلسفی، سلوکی و... پرداخته‌اند؛ اما این مجموعه جامعیتی به جامعیت علامه طباطبایی دارد و همه مسائل دین‌شناسی تطبیقی، تفسیر، اشعار حافظ، تفسیر ملاصدرا، مسائل فقهی، نکات آیات و روایت و... را پوشش داده است.
وی بیان کرد: علامه با تمام مشکلات و سختی‌هایی که داشتند، اقداماتی را انجام دادند و جلسات درس را برگزار و پشتوانه فکری یک تمدن را فراهم کردند؛ درحالی‌که بسیاری افراد با هزینه‌های فراوان و مؤسسات نیز، نمی‌توانند این کار را انجام دهند.
حجت‌الاسلام والمسلمین کرمانشاهانی با اشاره به اینکه علامه به مفهوم واقعی اسلام‌شناس بود، اظهار کرد: علامه طباطبایی(ره) غربتی در حوزه علمیه داشتند که برخی مسائل را نمی‌توانستند مطرح کنند و با همه سختی‌ها به تهران می‌رفتند و مسائل را آنجا مطرح می‌کردند.
حکمرانی آموزش و پرورش می‌تواند حکمرانی مبتنی بر فکر باشد
حجت‌الاسلام والمسلمین سیداحمد غفاری هم، طی سخنانی در رابطه با علامه طباطبایی(ره) و زیست انسان معاصر، عنوان کرد: یکی از چالش‌های انسان معاصر مصرف‌کنندگی است. در حوزه تعلیم و تربیت با دانش تولید‌شده‌ای مواجه هستیم که فقط تعلیم می‌شود و در عرصه پردازش و تحلیل آن، مشکل وجود دارد.
وی با بیان اینکه حکمرانی آموزش و پرورش می‌تواند حکمرانی مبتنی بر فکر باشد، اظهار کرد: مسئله تربیت باید در حوزه‌های علمیه نیز بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین علی امینی‌نژاد نیز عنوان کرد: این شیوه سطح و خارج که امروز در فقه داریم، به سایر رشته‌ها در حوزه بسط داده نشده است و اگر ارزش‌دهی به رشتههایی غیرفقه و اصول، مانند فقه و اصول ایجاد شود و سطح و خارج تفسیر، ادبیات، کلام، اخلاق و ... داشته باشیم، تحول مدنظر رهبر معظم انقلاب رخ خواهد داد.
وی با بیان اینکه مؤسسات اقماری که در حوزه شکل گرفت، خدمات زیادی به حوزه داشتند؛ ولی آن تحول اساسی که مدنظر بود، رخ نداد، گفت: رسیدن به روش تألیفی در راهیابی به مقاصد علمی، بزرگ‌ترین دستاورد علمی است؛ چندپارگی روشی در غرب، از بزرگ‌ترین رنج‌های بشر است و این چندپارگی باعث چندپارگی درونی و فکری انسان می‌شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین امینی اظهار کرد: قرآن با زبان فلسفی و حتی عرفانی سخن نگفته است؛ بلکه متناسب با نیاز مخاطبان تا قیامت حرف زده است؛ به‌همین خاطر همیشه و برای هر قومی تازه است.
حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی عبداللهی، هم در رابطه با اخلاق توحیدی از منظر علامه طباطبایی(ره)، عنوان کرد: دین اسلام، در توحید خلاصه می‌شود و اخلاق، آیین و احکام فقهی، تفسیر آموزه توحید هستند و توحید مبنای تحول صفات انسانی است.
وی افزود: توحید درمان همه دردهای انسان است و همان‌طور که همه دین توحید است، درمان همه مشکلات فردی و اجتماعی انسان نیز توحید است و به هر میزانی که انسان از توحید بهره‌مند می‌شود، به‌همان میزان در عمل و صفات او تجلی پیدا می‌کند.
حجت‌الاسلام والمسلمین عبداللهی ادامه داد: وجود انسانی از سه لایه معرفتی و ایمانی، صفات و روحیات، ملکات و رفتارها و کنش‌های اختیاری تشکیل شده است و آنچه در رویی‌ترین سطح بشر آشکار است، رفتارهای اختیاری است که پشتوانه آن دو لایه دیگر است؛ یعنی رفتارها نتیجه و برآمده از دو لایه دیگر است. اگر می‌خواهیم تحولی در انسان ایجاد شود، باید به سراغ چشمه‌هایی برویم که این رفتارها از آن به‌وجود می‌آید.
گفتنی است، رونمایی از کتاب دست‌نوشته‌ها و یادداشت‌های جلسات خصوصی علامه طباطبایی(ره) به‌قلم سیداحمد ذوالمجد طباطبایی، از دیگر بخش‌های این مراسم بود.
وی با اشاره به اینکه تواضع بی‌نظیر علمی و عملی، از برجسته‌ترین ویژگی‌های علامه طباطبایی(ره) بوده است، گفت: همه شاگردان علامه از تواضعی که ایشان نسبت به شاگردانشان داشتند، خاطرات متعددی را بیان کرده‌اند.
رئیس دانشگاه قم افزود: آیت‌الله مصباح(ره) بیان می‌کردند که وقتی از علامه طباطبایی سؤالی می‌شد، مستقیم در چشم سؤال‌کننده نگاه نمی‌کرد تا فرد خجالت نکشد و برای تدریس نیز، هم‌سطح بقیه بر روی زمین می‌نشستند و می‌گفتند: اگر یک وجب بالاتر بنشینم، نمی‌توانم کلمه‌ای بگویم.
حجت‌الاسلام والمسلمین شریفی بیان کرد: شهید مطهری(ره) هر زمان می‌خواست از علامه طباطبایی سخن بگوید، روحی له فداء می‌گفت. استادی با تواضع علامه طباطبایی می‌تواند شاگردی این‌گونه تربیت کند.
وی با اشاره به اینکه زهد و دنیاگریزی علامه طباطبایی(ره) در نجف، تبریز و قم زبان‌زد بود، گفت: صبوری، بردباری و پشتکار علمی، از دیگر ویژگی‌های درس‌آموز علامه است. علامه طباطبایی زمانی که پروژه‌ای تعریف می‌کرد، تا انتها می‌ایستاد و همین مایه برکت شد و جریان علم را چند قدم جلو برد.
رئیس دانشگاه قم شاگردپروری را از دیگر ویژگی‌های علامه طباطبایی دانست و افزود: شاگردان ایشان باعث شدند که انقلاب ما از لحاظ تئوری و مدیریتی پشتیبانی قوی داشته باشد. شهید مفتح، قدوسی، شهید مطهری، شهید باهنر، آیت‌الله مصباح و آیت‌الله امینی(ره) از جمله شاگردان ایشان بودند.
حجت‌الاسلام والمسلمین شریفی گفت: ارتباط علمی و علاقه به گفت‌وگوهای علمی، از دیگر ویژگی‌های ایشان بوده است. در دهه ۳۰ تا ۵۰ حزب‌های توده، ماتریالیست و... یکه‌تازی می‌کردند و در مجامع علمی و حوزوی توجه و اقدام خاصی نداشتند؛ اما علامه طباطبایی با همه سختی‌هایی که آن دوره برای سفر وجود داشت، هر هفته به تهران می‌رفتند و به سؤالات دانشجویان و اساتید پاسخ می‌دادند؛ زیرا اعتقاد داشتند که اندیشه شیعه و اسلام، قدرت پاسخ‌گویی به هر اندیشه‌ای را دارد.
وی اضافه کرد: علامه طباطبایی، پروژه فکری داشت. از علامه طباطبایی نقل شده است که وقتی به قم آمد، برنامه درسی حوزه را مطالعه کرد که آیا این مطالب می‌تواند، نیازهای امروز جامعه را پاسخ دهد. به این نتیجه رسید که پاسخ‌گو نیست؛ به‌همین خاطر وظیفه دید که درس تفسیر و فلسفه را برگزار کند تا این خلأ پر شود. نتیجه و برکت این حرکت جهادی و ایثار علمی را امروز در جامعه حوزوی می‌بینیم که ۲۷۰ درس فلسفه و ۲۶۶ درس تفسیر فقط در حوزه علمیه قم با محوریت اندیشه‌های علامه طباطبایی برگزار می‌شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین شریفی، تدوین رساله‌ها و کتاب‌های مورد نیاز جامعه را از دیگر ویژگی‌های علامه دانست و تصریح کرد: علامه طباطبایی کتاب‌هایی را تدوین می‌کرد که در جامعه و حوزه علمیه خلأ آن وجود داشت که از جمله آن، انسان از نگاه اسلام و آداب نبوی بوده است.
وی در رابطه با فعالیت‌های سیاسی علامه طباطبایی(ره) بیان کرد: فعالیت و اقدامات علامه در این بخش مغفول مانده است. ایشان قبل از امام خمینی(ره) تئوری مقاله ولایت و زعامت را در سال ۱۳۴۱ نوشت. علامه طباطبایی مسائل ولایت را با نگاه فلسفی تقریر می‌کرد نه با نگاه فقهی.
رئیس دانشگاه قم یادآور شد: همچنین علامه طباطبایی، وقتی موضع‌گیری‌های خلاف شرع حاکمیت را دیدند، واکنش نشان دادند و در بیانیه حوزه علمیه قم، در رابطه با انقلاب سفید، یکی از امضا‌کنندگان، علامه طباطبایی بوده است.
وی با اشاره به اینکه علامه طباطبایی نسبت به مسائل جهان اسلام نیز بی‌تفاوت نبوده است، گفت: در سال ۱۳۴۹ به‌همراه شاگردانشان حسابی را در بانک باز می‌کنند و مردم را دعوت به حمایت ملی از فلسطین و جنبش‌های آزادی‌بخش فلسطین می‌کنند.
علامه طباطبایی با همه سختی‌ها پشتوانه فکری یک تمدن را فراهم کرد
حجت‌الاسلام والمسلمین احسان کرمانشاهانی، در ارائه گزارشی از روند تحقیق کتاب دست‌نوشته‌ها، عنوان کرد: این مجموعه با دیگر مجموعه‌هایی که در این زمینه نگارش شده است، تفاوت‌هایی دارد؛ مجموعه‌های دیگر به یکی از ابعاد فلسفی، سلوکی و... پرداخته‌اند؛ اما این مجموعه جامعیتی به جامعیت علامه طباطبایی دارد و همه مسائل دین‌شناسی تطبیقی، تفسیر، اشعار حافظ، تفسیر ملاصدرا، مسائل فقهی، نکات آیات و روایت و... را پوشش داده است.
وی بیان کرد: علامه با تمام مشکلات و سختی‌هایی که داشتند، اقداماتی را انجام دادند و جلسات درس را برگزار و پشتوانه فکری یک تمدن را فراهم کردند؛ درحالی‌که بسیاری افراد با هزینه‌های فراوان و مؤسسات نیز، نمی‌توانند این کار را انجام دهند.
حجت‌الاسلام والمسلمین کرمانشاهانی با اشاره به اینکه علامه به مفهوم واقعی اسلام‌شناس بود، اظهار کرد: علامه طباطبایی(ره) غربتی در حوزه علمیه داشتند که برخی مسائل را نمی‌توانستند مطرح کنند و با همه سختی‌ها به تهران می‌رفتند و مسائل را آنجا مطرح می‌کردند.
حکمرانی آموزش و پرورش می‌تواند حکمرانی مبتنی بر فکر باشد
حجت‌الاسلام والمسلمین سیداحمد غفاری هم، طی سخنانی در رابطه با علامه طباطبایی(ره) و زیست انسان معاصر، عنوان کرد: یکی از چالش‌های انسان معاصر مصرف‌کنندگی است. در حوزه تعلیم و تربیت با دانش تولید‌شده‌ای مواجه هستیم که فقط تعلیم می‌شود و در عرصه پردازش و تحلیل آن، مشکل وجود دارد.
وی با بیان اینکه حکمرانی آموزش و پرورش می‌تواند حکمرانی مبتنی بر فکر باشد، اظهار کرد: مسئله تربیت باید در حوزه‌های علمیه نیز بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین علی امینی‌نژاد نیز عنوان کرد: این شیوه سطح و خارج که امروز در فقه داریم، به سایر رشته‌ها در حوزه بسط داده نشده است و اگر ارزش‌دهی به رشتههایی غیرفقه و اصول، مانند فقه و اصول ایجاد شود و سطح و خارج تفسیر، ادبیات، کلام، اخلاق و ... داشته باشیم، تحول مدنظر رهبر معظم انقلاب رخ خواهد داد.
وی با بیان اینکه مؤسسات اقماری که در حوزه شکل گرفت، خدمات زیادی به حوزه داشتند؛ ولی آن تحول اساسی که مدنظر بود، رخ نداد، گفت: رسیدن به روش تألیفی در راهیابی به مقاصد علمی، بزرگ‌ترین دستاورد علمی است؛ چندپارگی روشی در غرب، از بزرگ‌ترین رنج‌های بشر است و این چندپارگی باعث چندپارگی درونی و فکری انسان می‌شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین امینی اظهار کرد: قرآن با زبان فلسفی و حتی عرفانی سخن نگفته است؛ بلکه متناسب با نیاز مخاطبان تا قیامت حرف زده است؛ به‌همین خاطر همیشه و برای هر قومی تازه است.
حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی عبداللهی، هم در رابطه با اخلاق توحیدی از منظر علامه طباطبایی(ره)، عنوان کرد: دین اسلام، در توحید خلاصه می‌شود و اخلاق، آیین و احکام فقهی، تفسیر آموزه توحید هستند و توحید مبنای تحول صفات انسانی است.
وی افزود: توحید درمان همه دردهای انسان است و همان‌طور که همه دین توحید است، درمان همه مشکلات فردی و اجتماعی انسان نیز توحید است و به هر میزانی که انسان از توحید بهره‌مند می‌شود، به‌همان میزان در عمل و صفات او تجلی پیدا می‌کند.
حجت‌الاسلام والمسلمین عبداللهی ادامه داد: وجود انسانی از سه لایه معرفتی و ایمانی، صفات و روحیات، ملکات و رفتارها و کنش‌های اختیاری تشکیل شده است و آنچه در رویی‌ترین سطح بشر آشکار است، رفتارهای اختیاری است که پشتوانه آن دو لایه دیگر است؛ یعنی رفتارها نتیجه و برآمده از دو لایه دیگر است. اگر می‌خواهیم تحولی در انسان ایجاد شود، باید به سراغ چشمه‌هایی برویم که این رفتارها از آن به‌وجود می‌آید.
گفتنی است، رونمایی از کتاب دست‌نوشته‌ها و یادداشت‌های جلسات خصوصی علامه طباطبایی(ره) به‌قلم سیداحمد ذوالمجد طباطبایی، از دیگر بخش‌های این مراسم بود.