آیت‌الله‌العظمی نوری همدانی
حوزه‌های علمیه به مسائل مستحدثه بیشتر توجه کنند
حضرت آیت‌الله نوری همدانی تصریح کردند: در این زمان که بحث روز، ارز دیجیتال و عناوینی مانند: رمزارزها مطرح است یا موضوع هوش مصنوعی که دنیای جدیدی را باز خواهد کرد، یا موضوع بورس وجود دارد، حوزه باید ورود پیدا کند و از مشاورانی که در این امر متخصص هستند، استفاده کند.
به گزارش خبرگزاری حوزه، حضرت آیت‌الله نوری همدانی در دیدار جمعی از فضلای حوزه علمیه قم، اظهار کردند: امروز فضای حوزه متفاوت است؛ تفکرات و سلایق مختلفی هم در آن حاکم است و در بعضی جاها، قدرت تحمل افراد نیز کم شده، باید قدرت تحمل مخالف بالا و شأن و جایگاه حوزه به سمت استدلال برود. متأسفانه گاهی انسان می‌بیند یا می‌شنود که افراد خیلی زود قضاوت می‌کنند و عده‌ای هم سریع تخریب می‌کنند و برچسب‌هایی هم می‌زنند و فرقی هم نمی‌کند. اگر در موضوعات سیاسی اختلاف نظر داشته باشند، می‌گویند: ضد فلان شده و یا تندرو است. اگر اختلاف علمی داشته باشند، می‌گویند سواد ندارد. توقع از حوزه این است که کار با ارزش را ارج بگذارند و انصاف را در نوشتار یا گفتار رعایت کنند.
حفظ دروس سنتی حوزه
معظم‌له با تأکید بر حفظ دستاوردهای علمی علمای گذشته، خاطرنشان کردند: بنده معتقدم باید فقه سنتی، فقه جواهری و تراث گذشتگان حفظ شود و می‌توانم بگویم بر همان اساس اما با نگاه نو، می‌توانیم اثرگذار باشیم؛ اخیراً در بعضی از مقالات می‌خوانیم که دوران گذر است و دیگر فقه سنتی پاسخگو نیست به نظرم این حرف نباید درست باشد.
به‌روز بودن حوزه در مسائل مستحدثه
این مرجع تقلید در ادامه افزودند: البته در مسائل روز باید از مشاوران متخصص در آن حوزه استفاده کرد؛ خصوصاً در این زمان که بحث روز، ارز دیجیتال و عناوین مانند رمزارزها مطرح است، یا موضوع هوش مصنوعی که دنیای جدیدی را باز خواهد کرد، یا موضوع بورس که حوزه باید ورود پیدا کند و از مشاورانی که در این امر متخصص هستند، استفاده کند.
آموزش علوم جدید در حوزه پیگیری شود
حضرت آیت‌الله نوری همدانی، با مهم توصیف کردن آموزش علوم جدید در حوزه، ادامه دادند: در اوایل دهه ۳۰ مرحوم آیت‌الله‌العظمی بروجردی(رض) یک روز بعد درس فرمودند: بیاید منزل. بنده خدمت‌شان رسیدم. ایشان فرمودند: یکی از محترمین تهران از من خواستند که در زمان تعطیلی حوزه، عده‌ای از شاگردان خود را بفرستید تهران تا بعضی از علوم روز را بیاموزند. عرض کردم: چه علومی؟ فرمودند: مثل نجوم، ریاضیات، فیزیک و شیمی و زبان انگلیسی. در دوره‌ای که ما بودیم، حدود ۱۰ نفر انتخاب شدیم دو سال تابستان رفتیم، هر روز هفته به غیرجمعه درس داشتیم و اساتید مهمی می‌آمدند و به ما این چند درس را می‌گفتند. شاید آن روز کسی این ضرورت را نمی‌دانست؛ لذا عده‌ای نیامدند، عده‌ای هم تا نیمه رها کردند؛ ولی بعدها معلوم شد، چقدر مؤثر است؛ به‌عنوان مثال در بحث ارث چقدر دانستن ریاضیات در فهم مطلب مؤثر است و یا در موضوع رؤیت هلال در اول ماه، بحث نجوم و محاسبه طول و عرض بلاد اثرگذار است. بنده چند سالی به اروپا رفت و آمد داشتم. آنجا متوجه شدم، دانستن زبان چقدر می‌تواند کمک کند، به نظر بنده حوزه‌ای زنده است که ۵۰ سال و ۱۰۰ سال آینده را ببیند.
حوزه پاسخگویی شبهات روز باشد
معظم‌له، پاسخگویی به شبهات را یکی از وظایف مهم حوزه دانست و گفتند: حوزه باید پاسخگوی شبهات در سطوح مختلف باشد. حالا گاهی این شبهه از خود حوزه باشد یا بیرون حوزه، انسان باید آماده پاسخگویی باشد. مدتی پیش از یکی از آقایان اهل علم که در سطح بالایی هم هست و من با آثار و کار او آشنایی دارم، مسائلی مطرح شد، دیدم جناب آقای فاضل آقازاده محترم مرحوم آیت‌الله فاضل لنکرانی(ره) یک جواب متین و خوب و محترمانه و انصافاً عالمانه داد. یا همین مناظره جناب آقای علیدوست که اصل این کار چقدر قابل تحسین است که حوزه چنین آمادگی داشته باشد. ما باید افرادی تربیت کنیم که در فن مناظره ورود پیدا کنند و الحمدلله در حوزه این چنین افرادی را داریم. خدا رحمت کند مرحوم آیت‌اللّه مصباح یزدی را انصافاً در این موضوع با آن دانش بالا ممتاز بود. اصلاً کار اهل‌بیت(ع) هم، یکی تربیت افرادی برای مناظره بوده است.
طلاب درس را جدی بگیرند
این مرجع تقلید در ادامه خاطرنشان کردند: خلاصه امروز حوزه وظایف سنگینی دارد و این را عرض کنم تا انسان فقیه نباشد، در این مسائلی که عرض کردم نمی‌تواند اثرگذار باشد. فقیه هم درست‌شدنی و ساختنی نیست که با تبلیغات این و آن درست شود. یادم نمی‌رود اواخر عمر استاد بزرگوار ما حضرت آیت‌الله سلطانی طباطبایی(رض) بود. بحث مرجعیت مطرح شد. به‌گمانم بعد فوت مرحوم آیت‌الله اراکی بود. ایشان یک روز صبح زود آمدند منزل ما، بنده خیلی از لطف ایشان شرمنده شدم؛ چون استاد ما بود و خود بنده مقید بودم، خدمت ایشان برسم؛ خوب ایشان یک شخص فقیه-پرور بود و خیلی از آقایان بزرگوار به درس ایشان می‌آمدند. در آن گرماگرم تعیین مرجعیت ایشان به من فرمودند: «فلانی این منصب متعلق به امام زمان(عج) است و تنها منصبی که نمی‌شود کاری کرد، همین است. شاید چند صباحی بشود؛ ولی معلوم نیست آخر کار چه می‌شود. در طول تاریخ بعضی‌ها کسی را نداشتند و خودشان هم به دنبالش نرفتند؛ ولی مرجعیت به سراغ ایشان آمد.
عوامل موفقیت در درس، اخلاص و تهجد
ایشان بیان کردند: باید توجه داشت که فقاهت، اول اخلاص می‌خواهد. فقیه مهم؛ درسش، تألیفاتش و تربیت شاگردانش معرِّف او هستند؛ این فقیه برای رسیدن به این مقام استاد می‌خواهد، پشتکار می‌خواهد، مطلب می‌خواهد؛ نه اینکه جوری برنامه‌ریزی کنیم، کتب فنی و اصلی را حذف کنیم. آن هم بدون جای‌گزین مناسب و بعد هم امتیاز قائل شویم. بله اصلاح خوب است؛ اما با جای‌گزین بهتر و یا در انتخاب استاد از طرق مختلف دخالت کنیم. اینجور حوزه، فقیه‌پرور نخواهد شد. من بارها گفتم، بعد انقلاب اسلامی انتظار از حوزه چندبرابر شده؛ عده‌ای هم خوششان بیاید یا نه این انقلاب، توسط یک فقیه و فیلسوف ممتاز به وقوع پیوست و در رأس نظام هم فقیه است. پس بدانیم که یکی از طرف‌ها حوزه است.
فقه از سیاست جدا نیست
حضرت آیت‌الله نوری همدانی ادامه دادند عده‌ای هم می‌خواهند این‌گونه القاء کنند که یک فقیه سیاسی، نمی‌تواند در فقه موفق و یا اثرگذار باشد و می خواهند، از این طریق علما را منزوی کنند. این هم حرف غلطی است. اتفاقاً فقهای بزرگ ما یک سیاستمدار کامل بودند؛ اما روش همان روش برگرفته از سیره اهل‌بیت(ع) است. هرکدام به‌طریقی به مقتضای شرایطی که در آن واقع شده‌اند، با تدبیر و نگرش خود به این مسئله مهم پرداختند.
این مرجع تقلید در پایان یادآور شدند: امام راحل(قد) یک جور، مرحوم آقای خویی که یک فقیه ممتاز بود، یک جور، مرحوم آقای صدر یک جور، مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری یک جور و در واقع بعد از تذکرات و عدم تأثیر از طرف حکومت، حوزه را حفظ کرد که خروجی آن امام شد که هرکدام یک جور وارد این میدان شدند. امروز آیت‌الله-العظمی سیستانی در عراق چقدر با آن متانت به‌عنوان یک فقیه اثرگذار است؛ لذا فقاهت با سیاست منافات ندارد؛ منتهی تشخیص در مصادیق متفاوت است.
حفظ دروس سنتی حوزهمعظمله با تأکید بر حفظ دستاوردهای علمی علمای گذشته، خاطرنشان کردند: بنده معتقدم باید فقه سنتی، فقه جواهری و تراث گذشتگان حفظ شود و می‌توانم بگویم بر همان اساس اما با نگاه نو، می‌توانیم اثرگذار باشیم؛ اخیراً در بعضی از مقالات می‌خوانیم که دوران گذر است و دیگر فقه سنتی پاسخگو نیست به نظرم این حرف نباید درست باشد.
به‌روز بودن حوزه در مسائل مستحدثهاین مرجع تقلید در ادامه افزودند: البته در مسائل روز باید از مشاوران متخصص در آن حوزه استفاده کرد؛ خصوصاً در این زمان که بحث روز، ارز دیجیتال و عناوین مانند رمزارزها مطرح است، یا موضوع هوش مصنوعی که دنیای جدیدی را باز خواهد کرد، یا موضوع بورس که حوزه باید ورود پیدا کند و از مشاورانی که در این امر متخصص هستند، استفاده کند.
آموزش علوم جدید در حوزه پیگیری شودحضرت آیت‌الله نوری همدانی، با مهم توصیف کردن آموزش علوم جدید در حوزه، ادامه دادند: در اوایل دهه ۳۰ مرحوم آیت‌الله‌العظمی بروجردی(رض) یک روز بعد درس فرمودند: بیاید منزل. بنده خدمت‌شان رسیدم. ایشان فرمودند: یکی از محترمین تهران از من خواستند که در زمان تعطیلی حوزه، عده‌ای از شاگردان خود را بفرستید تهران تا بعضی از علوم روز را بیاموزند. عرض کردم: چه علومی؟ فرمودند: مثل نجوم، ریاضیات، فیزیک و شیمی و زبان انگلیسی. در دوره‌ای که ما بودیم، حدود ۱۰ نفر انتخاب شدیم دو سال تابستان رفتیم، هر روز هفته به غیرجمعه درس داشتیم و اساتید مهمی می‌آمدند و به ما این چند درس را می‌گفتند. شاید آن روز کسی این ضرورت را نمی‌دانست؛ لذا عده‌ای نیامدند، عده‌ای هم تا نیمه رها کردند؛ ولی بعدها معلوم شد، چقدر مؤثر است؛ به‌عنوان مثال در بحث ارث چقدر دانستن ریاضیات در فهم مطلب مؤثر است و یا در موضوع رؤیت هلال در اول ماه، بحث نجوم و محاسبه طول و عرض بلاد اثرگذار است. بنده چند سالی به اروپا رفت و آمد داشتم. آنجا متوجه شدم، دانستن زبان چقدر می‌تواند کمک کند، به نظر بنده حوزه‌ای زنده است که ۵۰ سال و ۱۰۰ سال آینده را ببیند.
حوزه پاسخگویی شبهات روز باشدمعظمله، پاسخگویی به شبهات را یکی از وظایف مهم حوزه دانست و گفتند: حوزه باید پاسخگوی شبهات در سطوح مختلف باشد. حالا گاهی این شبهه از خود حوزه باشد یا بیرون حوزه، انسان باید آماده پاسخگویی باشد. مدتی پیش از یکی از آقایان اهل علم که در سطح بالایی هم هست و من با آثار و کار او آشنایی دارم، مسائلی مطرح شد، دیدم جناب آقای فاضل آقازاده محترم مرحوم آیت‌الله فاضل لنکرانی(ره) یک جواب متین و خوب و محترمانه و انصافاً عالمانه داد. یا همین مناظره جناب آقای علیدوست که اصل این کار چقدر قابل تحسین است که حوزه چنین آمادگی داشته باشد. ما باید افرادی تربیت کنیم که در فن مناظره ورود پیدا کنند و الحمدلله در حوزه این چنین افرادی را داریم. خدا رحمت کند مرحوم آیت‌اللّه مصباح یزدی را انصافاً در این موضوع با آن دانش بالا ممتاز بود. اصلاً کار اهل‌بیت(ع) هم، یکی تربیت افرادی برای مناظره بوده است.
طلاب درس را جدی بگیرنداین مرجع تقلید در ادامه خاطرنشان کردند: خلاصه امروز حوزه وظایف سنگینی دارد و این را عرض کنم تا انسان فقیه نباشد، در این مسائلی که عرض کردم نمی‌تواند اثرگذار باشد. فقیه هم درست‌شدنی و ساختنی نیست که با تبلیغات این و آن درست شود. یادم نمی‌رود اواخر عمر استاد بزرگوار ما حضرت آیت‌الله سلطانی طباطبایی(رض) بود. بحث مرجعیت مطرح شد. به‌گمانم بعد فوت مرحوم آیت‌الله اراکی بود. ایشان یک روز صبح زود آمدند منزل ما، بنده خیلی از لطف ایشان شرمنده شدم؛ چون استاد ما بود و خود بنده مقید بودم، خدمت ایشان برسم؛ خوب ایشان یک شخص فقیه-پرور بود و خیلی از آقایان بزرگوار به درس ایشان می‌آمدند. در آن گرماگرم تعیین مرجعیت ایشان به من فرمودند: «فلانی این منصب متعلق به امام زمان(عج) است و تنها منصبی که نمی‌شود کاری کرد، همین است. شاید چند صباحی بشود؛ ولی معلوم نیست آخر کار چه می‌شود. در طول تاریخ بعضی‌ها کسی را نداشتند و خودشان هم به دنبالش نرفتند؛ ولی مرجعیت به سراغ ایشان آمد.
عوامل موفقیت در درس، اخلاص و تهجدایشان بیان کردند: باید توجه داشت که فقاهت، اول اخلاص می‌خواهد. فقیه مهم؛ درسش، تألیفاتش و تربیت شاگردانش معرِّف او هستند؛ این فقیه برای رسیدن به این مقام استاد می‌خواهد، پشتکار می‌خواهد، مطلب می‌خواهد؛ نه اینکه جوری برنامه‌ریزی کنیم، کتب فنی و اصلی را حذف کنیم. آن هم بدون جای‌گزین مناسب و بعد هم امتیاز قائل شویم. بله اصلاح خوب است؛ اما با جای‌گزین بهتر و یا در انتخاب استاد از طرق مختلف دخالت کنیم. اینجور حوزه، فقیه‌پرور نخواهد شد. من بارها گفتم، بعد انقلاب اسلامی انتظار از حوزه چندبرابر شده؛ عده‌ای هم خوششان بیاید یا نه این انقلاب، توسط یک فقیه و فیلسوف ممتاز به وقوع پیوست و در رأس نظام هم فقیه است. پس بدانیم که یکی از طرف‌ها حوزه است.
فقه از سیاست جدا نیستحضرت آیت‌الله نوری همدانی ادامه دادند عده‌ای هم می‌خواهند این‌گونه القاء کنند که یک فقیه سیاسی، نمی‌تواند در فقه موفق و یا اثرگذار باشد و می خواهند، از این طریق علما را منزوی کنند. این هم حرف غلطی است. اتفاقاً فقهای بزرگ ما یک سیاستمدار کامل بودند؛ اما روش همان روش برگرفته از سیره اهل‌بیت(ع) است. هرکدام به‌طریقی به مقتضای شرایطی که در آن واقع شده‌اند، با تدبیر و نگرش خود به این مسئله مهم پرداختند.
این مرجع تقلید در پایان یادآور شدند: امام راحل(قد) یک جور، مرحوم آقای خویی که یک فقیه ممتاز بود، یک جور، مرحوم آقای صدر یک جور، مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری یک جور و در واقع بعد از تذکرات و عدم تأثیر از طرف حکومت، حوزه را حفظ کرد که خروجی آن امام شد که هرکدام یک جور وارد این میدان شدند. امروز آیت‌الله-العظمی سیستانی در عراق چقدر با آن متانت به‌عنوان یک فقیه اثرگذار است؛ لذا فقاهت با سیاست منافات ندارد؛ منتهی تشخیص در مصادیق متفاوت است.