اثار ماندگار - شماره 820
النجعة فی شرح اللمعة
کتاب گران‌سنگ اللمعة الدمشقیة تألیف فقیه عالیقدر شیخ شمس‌الدین محمدبن مکی‌بن احمد عاملی، مشهور به شهید اول که سالیان دراز است که طلاب علوم دینی از چشمه جوشان آن بهره می‌برند. بر این کتاب از زمان مرلف تاکنون شروح بسیاری نگاشته شده است که مشهورترین آنها الروضةالبهیة تألیف شهید ثانی می‌باشد. شرحی دیگر که در این عصر بر آن نگاشته شده است که بسیار دقیق و حاوی مطالب عمیق فقهی می‌باشد، کتاب شریف النجعة فی شرح اللمعة تألیف علامه محمدتقی شوشتری (توستری) می‌باشد و همان‌طور که اشاره شد، شرحی استدلالی و دقیق بر کتاب نفیس اللمعة الدمشقیة شهید اول می‌باشد که حاوى نکات جالب فقهى مى‌باشد و از ویژگى‌های این مجموعه، نقل صحیح روایات از منابع دست اول و جوامع روایى شیعه است.
ویژگى دیگر این کتاب، تکیه آن بر اقوال قدما و نقل بدون واسطه از منابع فقهى مى‌باشد. مؤلف محترم تلاش کرده، روایات مناسب هر باب را تا اندازه مقدور ارائه کند و در این جهت، دستى گشاده داشته و بیش از اندازه مرسوم در کتب فقهى، براى هر مسأله روایت نقل کرده و حتى از کتب روایى و فقهى اهل سنت نیز، بهره جسته است. این کتاب گران‌سنگ در 11 جلد به زبان عربى به چاپ رسیده و تمام ابواب فقهى را که در کتاب لمعه مطرح شده، دربر مى‌گیرد. تصحیح کتاب مذکور را محقق ارجمند على‌اکبر غفارى بر عهده گرفته است.
انگیزه علامه محمدتقی شوشتری (توستری) در تألیف کتاب:
مؤلف بیان مى‌دارد، شهید ثانى در شرح خود، مطالبى را نقل کرده است؛ اما نگفته که این مطلب از کجا و چه کتابى نقل شده و آیا درست است یا نه؛ از این‌رو با مراجعه به مآخذ وسائل‌الشیعه (مانند کتب اربعه) تصمیم گرفتم، بر لمعه شرحى بنویسم.
ساختار کتاب
به‌ترتیب کتاب لمعه از باب طهارت شروع و به باب دیات ختم شده است. به‌شیوه تحلیلى و با ذکر مستندات ابتدا متن لمعه ذکر مى‌شود. پس از آن روایات هر باب آمده و در ادامه دیدگاه فقهاى سلف در هر مسأله، مورد تحلیل قرار مى‌گیرد.
گزارش محتوایی
علامه محقق شیخ محمدتقی شوشتری (توستری) ترتیب ابواب فقهى کتاب لمعه را تحسین کرده و آن را برگرفته از دیدگاه شیخ مفید در مقنعه دانسته و با ذکر مقدماتى از باب طهارت، شروع به تدوین مى‌کند. این کتاب 11 جلد است و ابوابى که در هر جلد ارائه‌شده به ترتیب زیر مى‌باشد.
1. کتاب الطهاره؛
2. کتاب الصلاة (الجزء الاول)؛
3. کتاب الصلاة (الجزء الثانى)؛
4. کتاب الزکاة والخمس والصوم؛
5. کتاب الحج؛
6. ادامه کتاب الحج، کتاب الجهاد، کتاب الکفارات، کتاب النذر، کتاب القضاء، کتاب الشهادات، کتاب الوقف، کتاب العطیة؛
7. کتاب التجاره مکاسب محرمه، بیع، خیارات؛
8. کتاب‌الدین، کتاب الرهن، کتاب الحجر، کتاب الضمان، کتاب الحوالة، کتاب الکفالة، کتاب الصلح، کتاب الشرکة، کتاب المضاربة، کتاب الوکالة، کتاب الشفعة، کتاب السبق والرمایة، کتاب الجعالة، کتاب الوصایا، کتاب النکاح؛
9. دنباله کتاب النکاح، کتاب الطلاق والخلع والمبارات؛
10. کتاب العتق، کتاب التدبیر والمکاتبة، کتاب الإقرار، کتاب الغصب، کتاب اللقطة، کتاب إحیاء الموات، کتاب الصید والذباحة، کتاب الأطعمة والأشربة، کتاب المیراث؛
11. کتاب الحدود، کتاب القصاص، کتاب الدیات.
براى نمونه گزارش کتاب الطهارة و کتاب الصلاة به شرح زیر است:
در باب طهارت وى پس از تعریف این اصطلاح فقهى، اصطلاح کتاب الطهور را بر کتاب الطهارة ترجیح مى‌دهد؛ چراکه طهارت شامل: وضو، غسل و تیمم نمى‌شود.
سپس آب را به قلیل و کرّ تقسیم مى‌کند و به شرح احکام هریک مى‌پردازد و در ادامه، آب چاه را با تفصیلى که شهید مطرح کرده، بیان مى‌کند و بر خلاف شهید معتقد است: آب چاه با ملاقات نجاست نجس نمى‌شود.
پس از آن، انواع نجاسات و احکام آنها را مطرح کرده و به شرح احکام پاک‌کننده‌ها پرداخته است. در این بخش هم، برخلاف مشهور فقها هر متنجّسى را نجس‌کننده نمى‌داند و معتقد است: تنها مایعاتى که نجس مى‌شوند، مى‌توانند منجّس هم باشند. احکام وضو، غسل و انواع آن و احکام تیمم در ادامه این جلد مطرح مى‌شود.
مصنف در جلد دوم و سوم، احکام و مسائل نماز را با نمازهاى واجب شروع کرده و در ادامه شروط نماز را بیان مى‌کند که در آن به وقت نماز، قبله، لباس مصلى، مکان نمازگزار و شرایط عمومى صحت نماز مى‌پردازد و کیفیت نماز را اعم از واجبات و مستحبات و مکروهات ارائه مى‌کند.
نماز جمعه، نماز عیدین، نماز آیات، انواع غسل‌هاى مستحبى، نمازهاى مستحبى مانند نوافل، عناوین نمازهایى است که به شرح آنها پرداخته است.
وى در فصول بعدى به نحوه برطرف کردن اشکالات احتمالى نماز و شک‌هایى که ممکن است، براى مصلى پیش آید و قضاى نمازهاى ترک‌شده و نماز مسافر و نماز جماعت مى‌پردازد.
این کتاب در سال 1364 توسط مکتبة صدوق به چاپ رسید و در سال اخیر، توسط موسسة التاریخ العربی در بیروت تجدید چاپ شد.
ویژگى دیگر این کتاب، تکیه آن بر اقوال قدما و نقل بدون واسطه از منابع فقهى مى‌باشد. مؤلف محترم تلاش کرده، روایات مناسب هر باب را تا اندازه مقدور ارائه کند و در این جهت، دستى گشاده داشته و بیش از اندازه مرسوم در کتب فقهى، براى هر مسأله روایت نقل کرده و حتى از کتب روایى و فقهى اهل سنت نیز، بهره جسته است. این کتاب گران‌سنگ در 11 جلد به زبان عربى به چاپ رسیده و تمام ابواب فقهى را که در کتاب لمعه مطرح شده، دربر مى‌گیرد. تصحیح کتاب مذکور را محقق ارجمند على‌اکبر غفارى بر عهده گرفته است.
انگیزه علامه محمدتقی شوشتری (توستری) در تألیف کتاب:
مؤلف بیان مى‌دارد، شهید ثانى در شرح خود، مطالبى را نقل کرده است؛ اما نگفته که این مطلب از کجا و چه کتابى نقل شده و آیا درست است یا نه؛ از این‌رو با مراجعه به مآخذ وسائل‌الشیعه (مانند کتب اربعه) تصمیم گرفتم، بر لمعه شرحى بنویسم.
ساختار کتاب
به‌ترتیب کتاب لمعه از باب طهارت شروع و به باب دیات ختم شده است. به‌شیوه تحلیلى و با ذکر مستندات ابتدا متن لمعه ذکر مى‌شود. پس از آن روایات هر باب آمده و در ادامه دیدگاه فقهاى سلف در هر مسأله، مورد تحلیل قرار مى‌گیرد.
گزارش محتوایی
علامه محقق شیخ محمدتقی شوشتری (توستری) ترتیب ابواب فقهى کتاب لمعه را تحسین کرده و آن را برگرفته از دیدگاه شیخ مفید در مقنعه دانسته و با ذکر مقدماتى از باب طهارت، شروع به تدوین مى‌کند. این کتاب 11 جلد است و ابوابى که در هر جلد ارائه‌شده به ترتیب زیر مى‌باشد.
1. کتاب الطهاره؛
2. کتاب الصلاة (الجزء الاول)؛
3. کتاب الصلاة (الجزء الثانى)؛
4. کتاب الزکاة والخمس والصوم؛
5. کتاب الحج؛
6. ادامه کتاب الحج، کتاب الجهاد، کتاب الکفارات، کتاب النذر، کتاب القضاء، کتاب الشهادات، کتاب الوقف، کتاب العطیة؛
7. کتاب التجاره مکاسب محرمه، بیع، خیارات؛
8. کتاب‌الدین، کتاب الرهن، کتاب الحجر، کتاب الضمان، کتاب الحوالة، کتاب الکفالة، کتاب الصلح، کتاب الشرکة، کتاب المضاربة، کتاب الوکالة، کتاب الشفعة، کتاب السبق والرمایة، کتاب الجعالة، کتاب الوصایا، کتاب النکاح؛
9. دنباله کتاب النکاح، کتاب الطلاق والخلع والمبارات؛
10. کتاب العتق، کتاب التدبیر والمکاتبة، کتاب الإقرار، کتاب الغصب، کتاب اللقطة، کتاب إحیاء الموات، کتاب الصید والذباحة، کتاب الأطعمة والأشربة، کتاب المیراث؛
11. کتاب الحدود، کتاب القصاص، کتاب الدیات.
براى نمونه گزارش کتاب الطهارة و کتاب الصلاة به شرح زیر است:
در باب طهارت وى پس از تعریف این اصطلاح فقهى، اصطلاح کتاب الطهور را بر کتاب الطهارة ترجیح مى‌دهد؛ چراکه طهارت شامل: وضو، غسل و تیمم نمى‌شود.
سپس آب را به قلیل و کرّ تقسیم مى‌کند و به شرح احکام هریک مى‌پردازد و در ادامه، آب چاه را با تفصیلى که شهید مطرح کرده، بیان مى‌کند و بر خلاف شهید معتقد است: آب چاه با ملاقات نجاست نجس نمى‌شود.
پس از آن، انواع نجاسات و احکام آنها را مطرح کرده و به شرح احکام پاک‌کننده‌ها پرداخته است. در این بخش هم، برخلاف مشهور فقها هر متنجّسى را نجس‌کننده نمى‌داند و معتقد است: تنها مایعاتى که نجس مى‌شوند، مى‌توانند منجّس هم باشند. احکام وضو، غسل و انواع آن و احکام تیمم در ادامه این جلد مطرح مى‌شود.
مصنف در جلد دوم و سوم، احکام و مسائل نماز را با نمازهاى واجب شروع کرده و در ادامه شروط نماز را بیان مى‌کند که در آن به وقت نماز، قبله، لباس مصلى، مکان نمازگزار و شرایط عمومى صحت نماز مى‌پردازد و کیفیت نماز را اعم از واجبات و مستحبات و مکروهات ارائه مى‌کند.
نماز جمعه، نماز عیدین، نماز آیات، انواع غسل‌هاى مستحبى، نمازهاى مستحبى مانند نوافل، عناوین نمازهایى است که به شرح آنها پرداخته است.
وى در فصول بعدى به نحوه برطرف کردن اشکالات احتمالى نماز و شک‌هایى که ممکن است، براى مصلى پیش آید و قضاى نمازهاى ترک‌شده و نماز مسافر و نماز جماعت مى‌پردازد.
این کتاب در سال 1364 توسط مکتبة صدوق به چاپ رسید و در سال اخیر، توسط موسسة التاریخ العربی در بیروت تجدید چاپ شد.