در همایش ملی «علامه ذوفنون، سالک توحیدی، حضرت آیت‌الله حسن‌زاده آملی(ره)» عنوان شد
علامه حسن‌زاده آملی(ره) جامع اضداد ده‌گانه بود
همایش ملی «علامه ذوفنون، سالک توحیدی، حضرت آیت‌الله حسن‌زاده آملی(ره)»، با سخنرانی آیت‌الله اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه کشور و دکتر غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و با حضور اهالی حوزه و دانشگاه، ۲۶ مهر در سالن شیخ مفید دانشگاه قم برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری حوزه، آیت‌الله اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه کشور در این همایش طی سخنانی، با استناد به خطبه ۲۲۲ نهج‌البلاغه که موضوع آن، راهنمایان راه حق است، عنوان کرد: عبارت «الأدلة فی الفلوات» که به‌معنای راهنمایان صحراهای بی‌آب و علف است، در منظر الهی و معنوی، همه عالم فلوات است؛ مگر اینکه انوار خدا بتابد و انسان‌های بزرگ و برومند و هدایت‌گر در آن باشند.
وی با تأکید بر اینکه انسان‌های اهل ذکر «ادلة فی فلوات» هستند، افزود: تجلی ذکر خدا در درون فرد، او را دلیل فلوات می‌کند و این بزرگان، مبدل به چراغ‌های روی زمین و راهنمایان گره‌گشای عقده‌های ذهنی و فکری دیگران می‌شوند.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور، علامه حسن‌زاده آملی(ره) را جزو این انسان‌های بزرگ برشمرد و گفت: ما در بزرگداشت چهره‌ای سخن می‌گوییم و عرض ادب می‌کنیم که در این مسیر آسمانی، قدم برداشت و دلیل فلوات و راهنمای مشتاقان پیمودن مسیر الی‌الله بود.
آیت‌الله اعرافی همچنین در راستای آشنایی نسل جدید حوزه، دانشگاه و جامعه با شخصیت علامه حسن‌زاده آملی(ره)، به ارائه ۱۰ نکته و ویژگی از شخصیت علامه پرداخت که به‌گفته وی، هرکدام از آنها جمع اضداد است.
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه کشور عنوان کرد: یکی از قواعد مهم در انسان‌شناسی این است که هرچه انسان به قله‌های کمال نزدیک شود، بسیاری از دوگانه‌ها و اضداد در او سازگارتر می‌شود.
وی افزود: بسیاری از امور در سطوح پایین، شکل متضاد و ناهمخوان و غیر قابل جمع دارند؛ اما انسان هرچه در مسیر کمال گام بردارد، سعه وجودی او موجب حل شدن تضادها در سراسر وجودش در راستای حرکت به سمت کمال می‌شود.
امام جمعه قم با اشاره به اینکه انسان کامل، جامع اضداد است؛ همان‌طور که در شأن حضرت علی(ع) آمده است، افزود: علامه حسن‌زاده آملی(ره) به‌عنوان چهره برجسته عصر ما، در وجودش مجموعه‌ای از اموری که همه جا به‌راحتی قابل جمع نیست، جمع بود و این تجمع، از او انسان برجسته و قابل تأسی به وجود آورده بود.
نکته اول: جمع متن‌خوانی و جامعیت فکری
وی عنوان کرد: علامه حسن‌زاده آملی(ره) فوق‌العاده بر متون کلاسیک فلسفی، عرفانی، تفسیری و تراث تاریخی مسلط بوده و یک متن‌شناس بسیار محرز بود؛ به‌گونه‌ای که وقتی صفحه‌ای ارائه می‌کرد، ده‌ها نکته ظریف متن‌شناسی ارائه می‌نمود که نمونه آن، تصحیح‌های متعدد و دقیق ایشان است.
آیت‌الله اعرافی با اشاره به اینکه متن‌خوانی یک فضلیت است؛ اما اگر کسی در آن یک‌سویه پیش برود، او را از عمق فکری باز می‌دارد، گفت: متن‌خوانی و نکته‌‌سنجی‌های دقیق تراث تاریخی، از یک سو اندیشه‌ورزی و جامعیت فکری و از سوی دیگر در وجود علامه حسن‌زاده آملی(ره) جمع شده بود.
وی با تأکید بر اینکه این تجمیع همیشه رخ نمی‌دهد؛ کما اینکه بسیاری، به‌دلیل نکته‌سنجی متن از اندیشه عمیق فکری باز می‌مانند، افزود: یکی از امتیازات ویژه علامه، احاطه بر تراث حوزه‌های علمیه است. او هر جلسه ده‌ها نکته دقیق از تراث و متن و نکته‌سنجی داشت و در عین حال بر محتوا و مسئله مسلط بود.
نکته دوم: استاد دیدگی زیاد در عین استقلال فکری
آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه گاهی افراد، زیاد استاد می‌بینند و مقهور اساتید می‌شوند و استقلال فکری‌شان را از دست می‌دهند و گاهی نیز، استقلال فکری‌شان به‌دلیل استادندیدگی، در مسیر درست قرار نمی‌گیرد، گفت: اما استاددیدگی در وجود علامه حسن‌زاده آملی(ره) در اوج بود.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به اینکه علامه با صبوری فراوان، محضر همه اساتید بزرگ را درک کرده بود، گفت: حوصله و صبوری درک محضر اساتید، آفاق بزرگی برای ما باز می‌کند و برای همه محصلان الگو بوده و یک سنت مهم در تعلیم و تعلم حوزوی است.
آیت‌الله اعرافی خاطرنشان کرد: البته استقلال فکری علامه حسن‌زاده آملی(ره) کاملاً محتاطانه و متواضعانه بود.
نکته سوم: تألیف فراوان همزمان با تدریس فراوان
وی با تأکید بر اینکه عموماً کسانی که ممحض در تدریس هستند، فرصت نمی‌کنند زیاد بنویسند، گفت: گاهی دو موضوع تألیف و تدریس، در انسان‌های بزرگ جمع می‌شود. علامه حسن‌زاده آملی(ره) نیز از سویی شاگردان فراوان داشت و از سویی، حائز تألیفات گسترده و عمیق بود.
نکته چهارم: جمع بین نظر و عمل
آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه نظر و عمل در وجود بعضی افراد در تضاد با هم است، گفت: تجمیع نظر و عمل، به‌ویژه در مرزهای بالا کار دشواری است؛ اما علامه حسن‌زاده آملی(ره) ضمن اینکه در قله دانش بود، تمام وجودش تحت مدیریت درونی بود.
نکته پنجم: جمع میان عقل و شهود و دین
مدیر حوزه‌های علمیه خاطرنشان کرد: علامه حسن‌زاده آملی(ره) عقل و شهود و دین را سه منهج و راه به یک حقیقت متعالی به‌شمار می‌آورد و جزو اعتقاداتش بود. او تعقل و تعبد را دو بال مکمل می‌دانست و مناهج شهود و نظر و اجتهاد در متون دینی را قابل جمع و انسجام می‌دانست.
نکته ششم: تنوع و تکثر مطالعات و حوزه‌های دانشی
امام جمعه قم با اشاره به اینکه ما همواره به وجود علمای جامع نیازمندیم، افزود: این جامعیت در اثر تکثر و پیشرفت علوم کمتر می‌شود؛ ولی وجود علامه‌هایی که تنوع علوم در وجودشان مشاهده شود، یک افتخار و سند مهم برای فرهنگ یک ملت و نهاد علمی است.
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به تفاوت جامعیت کشکول‌وار و جامعیت محققانه، افزود: تکثر علوم عادی و غریب، علوم دینی و دنیوی و ریاضیات و هیئت و جامعیت محققانه و گسترده و عمیق در این علوم، از ویژگی‌های علامه بود.
نکته هفتم: جمع تصحیح و تألیف و تحقیق
آیت‌الله اعرافی گفت: کسی می‌تواند آثار کهن را تصحیح کند که در قله‌های دانشی و دارای صبر بسیار باشد. علامه حسن‌زاده آملی(ره) یک مصحح و محقق نیست؛ بلکه یک نظریه‌پرداز، عارف، فیلسوف و مفسر بزرگ بود؛ اما در عین حال به تصحیح دقیق متون می‌پرداخت.
نکته هشتم: جمع میان کار حوزوی و تبلیغ اجتماعی
امام جمعه قم با تأکید بر اهمیت جمع بین کار حوزوی به‌شمول تدریس و تحقیق با کار تبلیغ اجتماعی، افزود: علامه یک محقق بوده است. یکی از فصول درخشان در زندگی این طلبه فاضل و استاد برجسته این بود که اتصال رشته تبلیغ در ادوار زندگی‌اش قطع نشد. هیچ‌گاه ارشاد و هدایت جویندگان را قطع نکرد؛ همان‌طور که رشته کار عمیق حوزوی‌اش قطع نشد؛ در عین حال مبلغ بود و همواره به تبلیغ می‌رفت.
نکته نهم: جامع ویژگی‌ها و امتیازات حوزه‌های معاصر
وی علامه حسن‌زاده آملی(ره) را جامع ویژگی‌ها و امتیازات حوزه‌های معاصر دانست و گفت: ایشان شماعی از حوزه نجف را به‌واسطه علامه طباطبایی(ره) دریافت و از حوزه حکمی بزرگ تهران و غیرمستقیم از حوزه فلسفی کهن اصفهان و نهایتاً با استقرار در قم، از کانون حوزه‌های معاصر بهره برد.
نکته دهم: عرفان و انقلاب
مدیر حوزه‌های علمیه گفت: عرفان علامه حسن‌زاده آملی(ره)، عرفان عزلت نبود؛ بلکه عرفان نقش‌آفرینی در عرصه‌های اجتماعی و فداکاری در مسیر انقلاب اسلامی بود.
آیت‌الله اعرافی خاطرنشان کرد: این اقل اقل است که علامه حسن‌زاده آملی(ره) در ده قلمرو، جامع اضداد بود و سطحی از سعه وجودی داشت که دوگانه‌های به‌ظاهر ناسازگار در دریای شخصیتی او جمع بود و این تجمیع هم، به‌صورت جامع بود.
حجت‌الاسلام والمسلمین حسن رمضانی، دبیر علمی این همایش هم به بیان اهداف برگزاری این همایش پرداخت.
وی در مورد هدف برگزاری این همایش، گفت: کسی نیست که علامه حسن‌زاده آملی(ره) را نشناسد؛ هدف شناساندن ایشان نیست؛ بلکه هدف ما زنده نگاه داشتن یاد او و فروزان نگاه داشتن شعله وجودی اوست تا هر کس در مسیر کسب معرفت و استکمال گام برمی‌دارد و شاخص وجودی علامه برایش یک معیار باشد.
دبیر علمی این همایش با اشاره به اینکه همه ما مدیون علامه حسن‌زاده آملی(ره) هستیم، افزود: اگر سخن از جامعیت بین علم و عمل و همه علوم و فنونی که در حوزه‌های قدیم و جدید مطرح است، بدون یاد علامه ممکن نیست.
وی با اشاره به توصیف «نادره دوران» از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی در مورد علامه حسن‌زاده آملی(ره)، به برگزاری سه همایش در راستای تجلیل از مقام ایشان، اظهار امیدواری کرد: سال‌های آینده نیز همایش علامه حسن‌زاده آملی(ره) با شکوه و عظمت روزافزون برگزار شود.
علامه حسن‌زاده آملی تسلط بالایی بر ادبیات فارسی داشت
به گزارش خبرگزاری تسنیم، دکتر حدادعادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی هم در این همایش، با گرامی‌داشت یاد علامه حسن‌زاده(ره)، گفت: مرحوم علامه حسن‌زاده آملی ابعاد شخصیتی مختلفی دارد که لازم است، در خصوص هر کدام از آن ابعاد، فردی صحبت کند که صاحب تخصص در آن رشته است؛ زیرا آن‌مرحوم به عرفان، فلسفه، نجوم، ریاضیات و... تسلط داشت.
دکتر حداد عادل، علامه حسن‌زاده را از معدود علمای قم که به ادبیات فارسی اهتمام داشت، دانست و افزود: آن‌مرحوم کلیله و دمنه را تصحیح کرد که کار فنی بسیار مهمی است؛ زیرا در دانشگاه تهران، مرحوم مجتبی مینوی از سرآمدان تصحیح متون بود که به کلیله و دمنه پرداخت؛ اما پرداختن به کلیله و دمنه، یکی از فعالیت‌های مرحوم حسن‌زاده است.
وی با اشاره به لفظ «علامه»، آن را مخصوص کسی که جامعیت در علوم اسلامی داشته باشد، دانست و افزود: افراد کمی هستند که استعداد چندجانبه داشته باشند و بتوانند، آن را به ظهور برسانند؛ علامه حسن‌زاده(ره) علاوه بر استعداد، همت آن را داشت که در بسیاری از علوم وارد شود و به‌جدیت آن را دنبال کند.
حداد عادل با بیان اینکه برخی کتب برای بیان عصاره‌ای از آثار افراد جامع مانند کشکول شیخ بهایی نوشته شده است، گفت: کتاب «خزائن ملااحمد نراقی»، از جنس کتب کشکولی است که توسط علامه حسن‌زاده 70 سال پیش با کمک مرحوم غفاری تصحیح شد و کار بسیار بزرگی در این تصحیح صورت گرفت؛ زیرا مباحث مختلف علمی در این کتب مطرح شده که فقط فردی مثل مرحوم علامه حسن‌زاده، می‌تواند از پس آن برآید. برای مثال در خزائن بیان شده: ملاعلی بیرجندی در اندازه فلان موضوع نجومی اشتباه کرده که توسط مرحوم علامه محاسبه شده و اندازه‌گیری ملاعلی بیرجندی ثابت شده است.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی به تسلط علامه حسن‌زاده آملی به زبان فرانسوی اشاره کرد و به نوشته‌های ایشان در علم نجوم و ریاضیات پرداخت.
گفتنی است، در ادامه این همایش، از کتاب‌های «پرتویی از جلوه‌های حسن‌زاده در عرفان نظری و عملی»، جلد دوم «نهایةالاشراف فی شرح اوصاف الاشراف» و «پای تخت یار» که به ذکر خاطراتی از شخصیت‌های بزرگ در عرصه عرفان و معرفت می‌پردازد و همچنین کتاب «استاد عقل و عشق» رونمایی شد.
وی با تأکید بر اینکه انسان‌های اهل ذکر «ادلة فی فلوات» هستند، افزود: تجلی ذکر خدا در درون فرد، او را دلیل فلوات می‌کند و این بزرگان، مبدل به چراغ‌های روی زمین و راهنمایان گره‌گشای عقده‌های ذهنی و فکری دیگران می‌شوند.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور، علامه حسن‌زاده آملی(ره) را جزو این انسان‌های بزرگ برشمرد و گفت: ما در بزرگداشت چهره‌ای سخن می‌گوییم و عرض ادب می‌کنیم که در این مسیر آسمانی، قدم برداشت و دلیل فلوات و راهنمای مشتاقان پیمودن مسیر الی‌الله بود.
آیت‌الله اعرافی همچنین در راستای آشنایی نسل جدید حوزه، دانشگاه و جامعه با شخصیت علامه حسن‌زاده آملی(ره)، به ارائه ۱۰ نکته و ویژگی از شخصیت علامه پرداخت که به‌گفته وی، هرکدام از آنها جمع اضداد است.
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه کشور عنوان کرد: یکی از قواعد مهم در انسان‌شناسی این است که هرچه انسان به قله‌های کمال نزدیک شود، بسیاری از دوگانه‌ها و اضداد در او سازگارتر می‌شود.
وی افزود: بسیاری از امور در سطوح پایین، شکل متضاد و ناهمخوان و غیر قابل جمع دارند؛ اما انسان هرچه در مسیر کمال گام بردارد، سعه وجودی او موجب حل شدن تضادها در سراسر وجودش در راستای حرکت به سمت کمال می‌شود.
امام جمعه قم با اشاره به اینکه انسان کامل، جامع اضداد است؛ همان‌طور که در شأن حضرت علی(ع) آمده است، افزود: علامه حسن‌زاده آملی(ره) به‌عنوان چهره برجسته عصر ما، در وجودش مجموعه‌ای از اموری که همه جا به‌راحتی قابل جمع نیست، جمع بود و این تجمع، از او انسان برجسته و قابل تأسی به وجود آورده بود.
نکته اول: جمع متن‌خوانی و جامعیت فکری
وی عنوان کرد: علامه حسن‌زاده آملی(ره) فوق‌العاده بر متون کلاسیک فلسفی، عرفانی، تفسیری و تراث تاریخی مسلط بوده و یک متن‌شناس بسیار محرز بود؛ به‌گونه‌ای که وقتی صفحه‌ای ارائه می‌کرد، ده‌ها نکته ظریف متن‌شناسی ارائه می‌نمود که نمونه آن، تصحیح‌های متعدد و دقیق ایشان است.
آیت‌الله اعرافی با اشاره به اینکه متن‌خوانی یک فضلیت است؛ اما اگر کسی در آن یک‌سویه پیش برود، او را از عمق فکری باز می‌دارد، گفت: متن‌خوانی و نکته‌‌سنجی‌های دقیق تراث تاریخی، از یک سو اندیشه‌ورزی و جامعیت فکری و از سوی دیگر در وجود علامه حسن‌زاده آملی(ره) جمع شده بود.
وی با تأکید بر اینکه این تجمیع همیشه رخ نمی‌دهد؛ کما اینکه بسیاری، به‌دلیل نکته‌سنجی متن از اندیشه عمیق فکری باز می‌مانند، افزود: یکی از امتیازات ویژه علامه، احاطه بر تراث حوزه‌های علمیه است. او هر جلسه ده‌ها نکته دقیق از تراث و متن و نکته‌سنجی داشت و در عین حال بر محتوا و مسئله مسلط بود.
نکته دوم: استاد دیدگی زیاد در عین استقلال فکری
آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه گاهی افراد، زیاد استاد می‌بینند و مقهور اساتید می‌شوند و استقلال فکری‌شان را از دست می‌دهند و گاهی نیز، استقلال فکری‌شان به‌دلیل استادندیدگی، در مسیر درست قرار نمی‌گیرد، گفت: اما استاددیدگی در وجود علامه حسن‌زاده آملی(ره) در اوج بود.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به اینکه علامه با صبوری فراوان، محضر همه اساتید بزرگ را درک کرده بود، گفت: حوصله و صبوری درک محضر اساتید، آفاق بزرگی برای ما باز می‌کند و برای همه محصلان الگو بوده و یک سنت مهم در تعلیم و تعلم حوزوی است.
آیت‌الله اعرافی خاطرنشان کرد: البته استقلال فکری علامه حسن‌زاده آملی(ره) کاملاً محتاطانه و متواضعانه بود.
نکته سوم: تألیف فراوان همزمان با تدریس فراوان
وی با تأکید بر اینکه عموماً کسانی که ممحض در تدریس هستند، فرصت نمی‌کنند زیاد بنویسند، گفت: گاهی دو موضوع تألیف و تدریس، در انسان‌های بزرگ جمع می‌شود. علامه حسن‌زاده آملی(ره) نیز از سویی شاگردان فراوان داشت و از سویی، حائز تألیفات گسترده و عمیق بود.
نکته چهارم: جمع بین نظر و عمل
آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه نظر و عمل در وجود بعضی افراد در تضاد با هم است، گفت: تجمیع نظر و عمل، به‌ویژه در مرزهای بالا کار دشواری است؛ اما علامه حسن‌زاده آملی(ره) ضمن اینکه در قله دانش بود، تمام وجودش تحت مدیریت درونی بود.
نکته پنجم: جمع میان عقل و شهود و دین
مدیر حوزه‌های علمیه خاطرنشان کرد: علامه حسن‌زاده آملی(ره) عقل و شهود و دین را سه منهج و راه به یک حقیقت متعالی به‌شمار می‌آورد و جزو اعتقاداتش بود. او تعقل و تعبد را دو بال مکمل می‌دانست و مناهج شهود و نظر و اجتهاد در متون دینی را قابل جمع و انسجام می‌دانست.
نکته ششم: تنوع و تکثر مطالعات و حوزه‌های دانشی
امام جمعه قم با اشاره به اینکه ما همواره به وجود علمای جامع نیازمندیم، افزود: این جامعیت در اثر تکثر و پیشرفت علوم کمتر می‌شود؛ ولی وجود علامه‌هایی که تنوع علوم در وجودشان مشاهده شود، یک افتخار و سند مهم برای فرهنگ یک ملت و نهاد علمی است.
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به تفاوت جامعیت کشکول‌وار و جامعیت محققانه، افزود: تکثر علوم عادی و غریب، علوم دینی و دنیوی و ریاضیات و هیئت و جامعیت محققانه و گسترده و عمیق در این علوم، از ویژگی‌های علامه بود.
نکته هفتم: جمع تصحیح و تألیف و تحقیق
آیت‌الله اعرافی گفت: کسی می‌تواند آثار کهن را تصحیح کند که در قله‌های دانشی و دارای صبر بسیار باشد. علامه حسن‌زاده آملی(ره) یک مصحح و محقق نیست؛ بلکه یک نظریه‌پرداز، عارف، فیلسوف و مفسر بزرگ بود؛ اما در عین حال به تصحیح دقیق متون می‌پرداخت.
نکته هشتم: جمع میان کار حوزوی و تبلیغ اجتماعی
امام جمعه قم با تأکید بر اهمیت جمع بین کار حوزوی به‌شمول تدریس و تحقیق با کار تبلیغ اجتماعی، افزود: علامه یک محقق بوده است. یکی از فصول درخشان در زندگی این طلبه فاضل و استاد برجسته این بود که اتصال رشته تبلیغ در ادوار زندگی‌اش قطع نشد. هیچ‌گاه ارشاد و هدایت جویندگان را قطع نکرد؛ همان‌طور که رشته کار عمیق حوزوی‌اش قطع نشد؛ در عین حال مبلغ بود و همواره به تبلیغ می‌رفت.
نکته نهم: جامع ویژگی‌ها و امتیازات حوزه‌های معاصر
وی علامه حسن‌زاده آملی(ره) را جامع ویژگی‌ها و امتیازات حوزه‌های معاصر دانست و گفت: ایشان شماعی از حوزه نجف را به‌واسطه علامه طباطبایی(ره) دریافت و از حوزه حکمی بزرگ تهران و غیرمستقیم از حوزه فلسفی کهن اصفهان و نهایتاً با استقرار در قم، از کانون حوزه‌های معاصر بهره برد.
نکته دهم: عرفان و انقلاب
مدیر حوزه‌های علمیه گفت: عرفان علامه حسن‌زاده آملی(ره)، عرفان عزلت نبود؛ بلکه عرفان نقش‌آفرینی در عرصه‌های اجتماعی و فداکاری در مسیر انقلاب اسلامی بود.
آیت‌الله اعرافی خاطرنشان کرد: این اقل اقل است که علامه حسن‌زاده آملی(ره) در ده قلمرو، جامع اضداد بود و سطحی از سعه وجودی داشت که دوگانه‌های به‌ظاهر ناسازگار در دریای شخصیتی او جمع بود و این تجمیع هم، به‌صورت جامع بود.
حجت‌الاسلام والمسلمین حسن رمضانی، دبیر علمی این همایش هم به بیان اهداف برگزاری این همایش پرداخت.
وی در مورد هدف برگزاری این همایش، گفت: کسی نیست که علامه حسن‌زاده آملی(ره) را نشناسد؛ هدف شناساندن ایشان نیست؛ بلکه هدف ما زنده نگاه داشتن یاد او و فروزان نگاه داشتن شعله وجودی اوست تا هر کس در مسیر کسب معرفت و استکمال گام برمی‌دارد و شاخص وجودی علامه برایش یک معیار باشد.
دبیر علمی این همایش با اشاره به اینکه همه ما مدیون علامه حسن‌زاده آملی(ره) هستیم، افزود: اگر سخن از جامعیت بین علم و عمل و همه علوم و فنونی که در حوزه‌های قدیم و جدید مطرح است، بدون یاد علامه ممکن نیست.
وی با اشاره به توصیف «نادره دوران» از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی در مورد علامه حسن‌زاده آملی(ره)، به برگزاری سه همایش در راستای تجلیل از مقام ایشان، اظهار امیدواری کرد: سال‌های آینده نیز همایش علامه حسن‌زاده آملی(ره) با شکوه و عظمت روزافزون برگزار شود.
علامه حسن‌زاده آملی تسلط بالایی بر ادبیات فارسی داشتبه گزارش خبرگزاری تسنیم، دکتر حدادعادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی هم در این همایش، با گرامی‌داشت یاد علامه حسن‌زاده(ره)، گفت: مرحوم علامه حسن‌زاده آملی ابعاد شخصیتی مختلفی دارد که لازم است، در خصوص هر کدام از آن ابعاد، فردی صحبت کند که صاحب تخصص در آن رشته است؛ زیرا آن‌مرحوم به عرفان، فلسفه، نجوم، ریاضیات و... تسلط داشت.
دکتر حداد عادل، علامه حسن‌زاده را از معدود علمای قم که به ادبیات فارسی اهتمام داشت، دانست و افزود: آن‌مرحوم کلیله و دمنه را تصحیح کرد که کار فنی بسیار مهمی است؛ زیرا در دانشگاه تهران، مرحوم مجتبی مینوی از سرآمدان تصحیح متون بود که به کلیله و دمنه پرداخت؛ اما پرداختن به کلیله و دمنه، یکی از فعالیت‌های مرحوم حسن‌زاده است.
وی با اشاره به لفظ «علامه»، آن را مخصوص کسی که جامعیت در علوم اسلامی داشته باشد، دانست و افزود: افراد کمی هستند که استعداد چندجانبه داشته باشند و بتوانند، آن را به ظهور برسانند؛ علامه حسن‌زاده(ره) علاوه بر استعداد، همت آن را داشت که در بسیاری از علوم وارد شود و به‌جدیت آن را دنبال کند.
حداد عادل با بیان اینکه برخی کتب برای بیان عصاره‌ای از آثار افراد جامع مانند کشکول شیخ بهایی نوشته شده است، گفت: کتاب «خزائن ملااحمد نراقی»، از جنس کتب کشکولی است که توسط علامه حسن‌زاده 70 سال پیش با کمک مرحوم غفاری تصحیح شد و کار بسیار بزرگی در این تصحیح صورت گرفت؛ زیرا مباحث مختلف علمی در این کتب مطرح شده که فقط فردی مثل مرحوم علامه حسن‌زاده، می‌تواند از پس آن برآید. برای مثال در خزائن بیان شده: ملاعلی بیرجندی در اندازه فلان موضوع نجومی اشتباه کرده که توسط مرحوم علامه محاسبه شده و اندازه‌گیری ملاعلی بیرجندی ثابت شده است.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی به تسلط علامه حسن‌زاده آملی به زبان فرانسوی اشاره کرد و به نوشته‌های ایشان در علم نجوم و ریاضیات پرداخت.
گفتنی است، در ادامه این همایش، از کتاب‌های «پرتویی از جلوه‌های حسن‌زاده در عرفان نظری و عملی»، جلد دوم «نهایةالاشراف فی شرح اوصاف الاشراف» و «پای تخت یار» که به ذکر خاطراتی از شخصیت‌های بزرگ در عرصه عرفان و معرفت می‌پردازد و همچنین کتاب «استاد عقل و عشق» رونمایی شد.