معاون آموزش حوزه‌های علمیه کشور
ورودی حوزه‌های علمیه با وجود تبلیغات منفی کاهشی نیست
معاون آموزش حوزه‌های علمیه کشور، با بیان اینکه میزان ورودی حوزه‌ها کاهش نداشته است، گفت: عده‌ای همه امکانات، ظرفیت، هنر و سرمایه خود را بسیج کرده‌اند تا نسبت به حوزه موضع منفی بگیرند؛ شبکه‌های غرب و شرق عالم، از اینترنشنال گرفته تا سایر شبکه‌ها علیه حوزه تبلیغ می‌کنند؛ زیرا میدانند، حوزه کانون انقلاب و نظام است و گاهی عده‌ای هم، در داخل تحت تأثیر قرار میگیرند.
پذیرش حوزه و کیفیت و کمیت آن، تبلیغ و تحولات آموزشی از جمله موضوعاتی است که به‌خصوص در ابتدای سال تحصیلی مورد توجه است؛ خبرگزاری ایکنا به‌مناسبت آغاز سال تحصیلی جدید حوزه علمیه با حجت‌الاسلام والمسلمین رستم‌نژاد؛ معاون آموزش حوزه‌های علمیه سراسر کشور گفت‌وگو کرده است که در ادامه می‌خوانیم:
◦ در سال‌های اخیر خبرها و تحلیل‌هایی منتشر می‌شود، مبنی بر اینکه جوانان دیگر اقبال چندانی به تحصیل در حوزه ندارند. میزان پذیرش حوزه در سال جاری چگونه بود و آیا این خبرها صحیح است؟
پذیرش حوزه‌های علمیه نسبت به یکی دو سال اخیر کاهش نداشته است و تقریباً به میزان سال‌های اخیر است. فرایند پذیرش طلبه در سال جاری هنوز خاتمه نیافته؛ زیرا پذیرش در حوزه، همراه با تحقیق میدانی، مصاحبه و امور دیگر است؛ همچنین طلاب در بدو ورود، وارد یک دوره طرح میثاق تربیتی می‌شوند که دوره آموزشی اخلاقی، حوزه‌شناسی و... است و جزء فرایند پذیرش محسوب می‌شود. رشته‌ها و گرایش‌ها هم در حوزه از پایه هفتم شروع می‌شود؛ شش سال اول، دروس عمومی توسط طلاب در قالب مباحث کلام و اخلاق و احکام و قرآن و ادبیات و مقداری فقه و اصول باید خوانده شود و پس از آن از ابتدای پایه هفت می‌توانند گرایشهای مختلف را انتخاب کنند.
باید توجه کرد که جمعیت کشور رو به میان‌سالی است و به‌تعبیر دیگر، جمعیت جوان کشور کاهش پیدا کرده است؛ الآن متقاضیان دانشگاه‌ها هم، به‌خصوص در بخش پسران کاهش چشم‌گیری دارد؛ بنابراین لزوماً کاهش استقبال از دانشگاه به‌معنای ادبار نسبت به دانشگاه نیست و بخشی از جوانان هم، ترجیح می‌دهند، به‌جای ادامه تحصیل، مستقیماً از دیپلم وارد باز کار شوند. حال اگر اقبال به دانشگاه کاهش یافت، کسی آن را به‌معنی ضدیت نسبت به دانشگاه تلقی نمی‌کند؛ ولی نسبت به حوزه، عده‌ای عمداً آن را به‌معنای ضدیت با حوزه و نظام اسلامی تعبیر می‌کنند؛ ولی این درست نیست. چند سال قبل، ۵ میلیون پذیرش در دانشگاه داشتیم و الآن به حدود 3 میلیون رسیده است؛ لذا اقبال به‌صورت کلی کم شده که دلایل مختلفی دارد.
معمولاً تبلیغ منفی علیه یک نهاد آموزشی و پژوهشی نداریم؛ ولی برخی‌ها همه امکانات، ظرفیت، هنر و سرمایه خود را بسیج کرده‌اند تا نسبت به حوزه موضع منفی بگیرند؛ شبکه‌های غرب و شرق عالم از اینترنشنال گرفته تا سایر شبکه‌ها، علیه حوزه تبلیغ می‌کنند؛ زیرا میدانند حوزه کانون انقلاب و نظام است و گاهی عده‌ای هم، در داخل تحت تأثیر قرار میگیرند؛ ولی جوانان روشن و بیدار و انقلابی در ایران زیاد هستند و به هر حال، با توجه به این شرایط و وضعیت، حضور کنونی جوانان در حوزه معنادار و قابل قبول است و البته ما هم ظرفیت خیلی زیادی نداریم و دنبال افزایش کمی هم نیستیم.
◦ اشاره به ظرفیت محدود و مشکلات افزایش کمّی داشتید. آیا پذیرش کنونی متناسب با امکانات موجود هست؟
حوزه امکانات محدودی دارد و در عین حال، به دنبال تربیت افرادی آگاه، مؤمن و مسلط به دانش‌های روز و افرادی با اخلاق است؛ لذا دنبال کمیت صرف نیستیم؛ حوزه مانند مراکز آموزشی دیگر نیست که افراد پس از اتمام دوره‌های آموزشی دنبال کار خود می‌روند؛ افراد وقتی وارد حوزه شدند، تا سطوح بالا می‌ماند و تحصیل می‌کنند و یا تبلیغ می‌کنند و این لباس را دائماً به تن دارند؛ لذا هر سال افزایش جمعیت وجود دارد.
◦ رهبر انقلاب در سالیان اخیر بر جهاد تبیین و اهمیت تبلیغ تأکید فراوانی دارند. آیا این تأکیدات در فرایند آموزش حوزه علمیه تغییراتی ایجاد کرده است؟
بله. قطعاً؛ اولاً مباحث تبلیغی را در همین سطوح اولیه که هنوز طلبه، مبلغ نشده است، تقویت کرده‌ایم و مباحث تبلیغی را در سطوح بالاتر بسیار جدی گرفته‌ایم و الآن، حدود ۴۰ رشته و گرایش تبلیغی در حوزه داریم و به‌سرعت سرفصل‌ها را تدوین کردیم و طلاب زیادی هم در این رشته‌ها مشغول شدند؛ هم رشته‌ها و هم در برنامه‌های درسی بحث تبلیغ و تربیت مبلغ به‌صورت جدی مورد توجه قرار گرفت و همچنان هم، دوستان و همکاران ما در حال برنامه‌ریزی برای تقویت بیشتر تبلیغ در حوزه هستند.
◦ در مباحث اخلاقی با توجه به اینکه انتظارات زیادی از حوزه در این زمینه وجود دارد، چه کاری صورت گرفته است؟ برخی می‌گویند: اثرگذاری و تعداد جلسات اخلاق حوزه کمتر شده است. آیا همین‌طور است؟
مباحث اخلاقی همواره مورد توجه بوده و هست؛ الآن در سطح یک حوزه، ۱۲ عنوان اخلاقی داریم و طلاب در آن مشغول هستند و امتحانات هم دایر است؛ سابق در حوزه متن آموزشی برای اخلاق نظری نبود؛ یعنی در حوزه چنین چیزی معمول نبود؛ ولی الآن جزء دروس رسمی حوزه است؛ از جهت آموزشی، اخلاق نظری پیشرفت‌های زیادی داشته است و دروس و محققان و مدرسان آن بیشتر شده‌اند؛ در گذشته چند استاد، درس اخلاق برگزار می‌کردند؛ ولی الآن کلاس‌های رسمی اخلاق به‌خصوص در سطح یک داریم. رشته‌های اخلاق هم در درختواره دانشی، برجسته دیده شده است؛ لذا از بعد نظری کارهای خوبی صورت گرفته است و در بحث عملی هم، موضوع اخلاق بیشتر متوجه معاونت تهذیب است که آن‌ها هم، کارهای خوبی اجرا می‌کنند؛ هم در مباحث قرآنی و مهم در تهذیب و دوره‌های اخلاقی و مشاوران اخلاقی و... .
◦ گاهی مطرح می‌شود، دروس طلاب و واحدهای درسی زیاد است و این تأثیر منفی بر افراد دارد و جلوی کیفیت را سد می‌کند. آیا تدبیری برای این کار اندیشیده شده است؟
در آئین‌نامه‌های آموزشی، روش اجرا بیان شده برخی از امور درسی، به انتخاب خود طلبه واگذار شده است؛ مثلاً آئین‌نامه‌ای که به‌صورت رویه عمل می‌شود، این است که طلبه در طول شش سال، می‌تواند سطح یک را بگذراند. در کنار آن تبصره‌هایی وجود دارد که طلابی که قصد دارند، جهشی و ارتقایی همین دروس را بخوانند، برای آنان امکان‌پذیر است؛ یعنی فرد می‌تواند دو درس دیگر را اضافه بگیرد که کاملاً اختیاری است؛ ولی ممکن است، یکسری طلاب بدون اینکه توانایی این کار را داشته باشند، آن را انتخاب کنند و مشغولیت خود را به میزان زیادی افزایش دهند؛ بنابراین موضوع اختیاری است یا در مصوبات بیان شده است که اگر کسی مشکلات معیشتی و بیماری و... دارد، می‌تواند دو پایه را در سه سال بخواند؛ یعنی باز قانون به او اجازه می‌دهد؛ بنابراین قانون برای افرادی که بخواهند، تندتر و کندتر حرکت کنند، وجود دارد؛ لذا تراکم درس در مواردی الزام قانونی نیست. حجم دروس هم در برخی کتب کاسته شده است و این کار از سال قبل شروع شد. بخشی از دروس در سطح دو و سه، مطالعاتی و غیرالزامی شده است یا حتی برخی دروس بدیل که خواندن آن ساده‌تر است، معرفی شده است؛ در مواردی هم برخی از اساتید ممکن است، تدریس کندتر و یا تندتری داشته باشند و این مسائل هم، باید در قضاوت در این موضوع، به‌صوت یک منظومه در نظر گرفته شود.
◦ ظاهراً برای حافظان قرآن و نهج‌البلاغه هم امتیازاتی وجود دارد.
برای این افراد هم در پذیرش و هم برای تحصیل در مدارس قرآنی حوزه تسهیلاتی وجود دارد؛ الآن بیش از ۵۰ مدرسه قرآنی در کشور داریم که به طلاب حفظ قرآن و قرائت و تفسیر و... آموزش می‌دهند و برنامه‌های مسابقات قرآن و... هم وجود دارد. غیر از اینکه حوزویان زیادی داریم که مؤسسه قرآنی در سراسر کشور تأسیس کرده‌اند و از بین اقشار مختلف علاقه‌مند، جوانان و نوجوانان را آموزش می‌دهند که در حقیقت کمک به تبلیغ و ترویج قرآن و معارف نورانی قرآن کریم در بین مردم است.
پذیرش حوزه‌های علمیه نسبت به یکی دو سال اخیر کاهش نداشته است و تقریباً به میزان سال‌های اخیر است. فرایند پذیرش طلبه در سال جاری هنوز خاتمه نیافته؛ زیرا پذیرش در حوزه، همراه با تحقیق میدانی، مصاحبه و امور دیگر است؛ همچنین طلاب در بدو ورود، وارد یک دوره طرح میثاق تربیتی می‌شوند که دوره آموزشی اخلاقی، حوزه‌شناسی و... است و جزء فرایند پذیرش محسوب می‌شود. رشته‌ها و گرایش‌ها هم در حوزه از پایه هفتم شروع می‌شود؛ شش سال اول، دروس عمومی توسط طلاب در قالب مباحث کلام و اخلاق و احکام و قرآن و ادبیات و مقداری فقه و اصول باید خوانده شود و پس از آن از ابتدای پایه هفت می‌توانند گرایشهای مختلف را انتخاب کنند.باید توجه کرد که جمعیت کشور رو به میان‌سالی است و به‌تعبیر دیگر، جمعیت جوان کشور کاهش پیدا کرده است؛ الآن متقاضیان دانشگاه‌ها هم، به‌خصوص در بخش پسران کاهش چشم‌گیری دارد؛ بنابراین لزوماً کاهش استقبال از دانشگاه به‌معنای ادبار نسبت به دانشگاه نیست و بخشی از جوانان هم، ترجیح می‌دهند، به‌جای ادامه تحصیل، مستقیماً از دیپلم وارد باز کار شوند. حال اگر اقبال به دانشگاه کاهش یافت، کسی آن را به‌معنی ضدیت نسبت به دانشگاه تلقی نمی‌کند؛ ولی نسبت به حوزه، عده‌ای عمداً آن را به‌معنای ضدیت با حوزه و نظام اسلامی تعبیر می‌کنند؛ ولی این درست نیست. چند سال قبل، ۵ میلیون پذیرش در دانشگاه داشتیم و الآن به حدود 3 میلیون رسیده است؛ لذا اقبال به‌صورت کلی کم شده که دلایل مختلفی دارد.
معمولاً تبلیغ منفی علیه یک نهاد آموزشی و پژوهشی نداریم؛ ولی برخی‌ها همه امکانات، ظرفیت، هنر و سرمایه خود را بسیج کرده‌اند تا نسبت به حوزه موضع منفی بگیرند؛ شبکه‌های غرب و شرق عالم از اینترنشنال گرفته تا سایر شبکه‌ها، علیه حوزه تبلیغ می‌کنند؛ زیرا میدانند حوزه کانون انقلاب و نظام است و گاهی عده‌ای هم، در داخل تحت تأثیر قرار میگیرند؛ ولی جوانان روشن و بیدار و انقلابی در ایران زیاد هستند و به هر حال، با توجه به این شرایط و وضعیت، حضور کنونی جوانان در حوزه معنادار و قابل قبول است و البته ما هم ظرفیت خیلی زیادی نداریم و دنبال افزایش کمی هم نیستیم.
◦ اشاره به ظرفیت محدود و مشکلات افزایش کمّی داشتید. آیا پذیرش کنونی متناسب با امکانات موجود هست؟
حوزه امکانات محدودی دارد و در عین حال، به دنبال تربیت افرادی آگاه، مؤمن و مسلط به دانش‌های روز و افرادی با اخلاق است؛ لذا دنبال کمیت صرف نیستیم؛ حوزه مانند مراکز آموزشی دیگر نیست که افراد پس از اتمام دوره‌های آموزشی دنبال کار خود می‌روند؛ افراد وقتی وارد حوزه شدند، تا سطوح بالا می‌ماند و تحصیل می‌کنند و یا تبلیغ می‌کنند و این لباس را دائماً به تن دارند؛ لذا هر سال افزایش جمعیت وجود دارد. ◦ رهبر انقلاب در سالیان اخیر بر جهاد تبیین و اهمیت تبلیغ تأکید فراوانی دارند. آیا این تأکیدات در فرایند آموزش حوزه علمیه تغییراتی ایجاد کرده است؟
بله. قطعاً؛ اولاً مباحث تبلیغی را در همین سطوح اولیه که هنوز طلبه، مبلغ نشده است، تقویت کرده‌ایم و مباحث تبلیغی را در سطوح بالاتر بسیار جدی گرفته‌ایم و الآن، حدود ۴۰ رشته و گرایش تبلیغی در حوزه داریم و به‌سرعت سرفصل‌ها را تدوین کردیم و طلاب زیادی هم در این رشته‌ها مشغول شدند؛ هم رشته‌ها و هم در برنامه‌های درسی بحث تبلیغ و تربیت مبلغ به‌صورت جدی مورد توجه قرار گرفت و همچنان هم، دوستان و همکاران ما در حال برنامه‌ریزی برای تقویت بیشتر تبلیغ در حوزه هستند. ◦ در مباحث اخلاقی با توجه به اینکه انتظارات زیادی از حوزه در این زمینه وجود دارد، چه کاری صورت گرفته است؟ برخی می‌گویند: اثرگذاری و تعداد جلسات اخلاق حوزه کمتر شده است. آیا همین‌طور است؟
مباحث اخلاقی همواره مورد توجه بوده و هست؛ الآن در سطح یک حوزه، ۱۲ عنوان اخلاقی داریم و طلاب در آن مشغول هستند و امتحانات هم دایر است؛ سابق در حوزه متن آموزشی برای اخلاق نظری نبود؛ یعنی در حوزه چنین چیزی معمول نبود؛ ولی الآن جزء دروس رسمی حوزه است؛ از جهت آموزشی، اخلاق نظری پیشرفت‌های زیادی داشته است و دروس و محققان و مدرسان آن بیشتر شده‌اند؛ در گذشته چند استاد، درس اخلاق برگزار می‌کردند؛ ولی الآن کلاس‌های رسمی اخلاق به‌خصوص در سطح یک داریم. رشته‌های اخلاق هم در درختواره دانشی، برجسته دیده شده است؛ لذا از بعد نظری کارهای خوبی صورت گرفته است و در بحث عملی هم، موضوع اخلاق بیشتر متوجه معاونت تهذیب است که آن‌ها هم، کارهای خوبی اجرا می‌کنند؛ هم در مباحث قرآنی و مهم در تهذیب و دوره‌های اخلاقی و مشاوران اخلاقی و... .◦ گاهی مطرح می‌شود، دروس طلاب و واحدهای درسی زیاد است و این تأثیر منفی بر افراد دارد و جلوی کیفیت را سد می‌کند. آیا تدبیری برای این کار اندیشیده شده است؟
در آئین‌نامه‌های آموزشی، روش اجرا بیان شده برخی از امور درسی، به انتخاب خود طلبه واگذار شده است؛ مثلاً آئین‌نامه‌ای که به‌صورت رویه عمل می‌شود، این است که طلبه در طول شش سال، می‌تواند سطح یک را بگذراند. در کنار آن تبصره‌هایی وجود دارد که طلابی که قصد دارند، جهشی و ارتقایی همین دروس را بخوانند، برای آنان امکان‌پذیر است؛ یعنی فرد می‌تواند دو درس دیگر را اضافه بگیرد که کاملاً اختیاری است؛ ولی ممکن است، یکسری طلاب بدون اینکه توانایی این کار را داشته باشند، آن را انتخاب کنند و مشغولیت خود را به میزان زیادی افزایش دهند؛ بنابراین موضوع اختیاری است یا در مصوبات بیان شده است که اگر کسی مشکلات معیشتی و بیماری و... دارد، می‌تواند دو پایه را در سه سال بخواند؛ یعنی باز قانون به او اجازه می‌دهد؛ بنابراین قانون برای افرادی که بخواهند، تندتر و کندتر حرکت کنند، وجود دارد؛ لذا تراکم درس در مواردی الزام قانونی نیست. حجم دروس هم در برخی کتب کاسته شده است و این کار از سال قبل شروع شد. بخشی از دروس در سطح دو و سه، مطالعاتی و غیرالزامی شده است یا حتی برخی دروس بدیل که خواندن آن ساده‌تر است، معرفی شده است؛ در مواردی هم برخی از اساتید ممکن است، تدریس کندتر و یا تندتری داشته باشند و این مسائل هم، باید در قضاوت در این موضوع، به‌صوت یک منظومه در نظر گرفته شود.◦ ظاهراً برای حافظان قرآن و نهج‌البلاغه هم امتیازاتی وجود دارد.
برای این افراد هم در پذیرش و هم برای تحصیل در مدارس قرآنی حوزه تسهیلاتی وجود دارد؛ الآن بیش از ۵۰ مدرسه قرآنی در کشور داریم که به طلاب حفظ قرآن و قرائت و تفسیر و... آموزش می‌دهند و برنامه‌های مسابقات قرآن و... هم وجود دارد. غیر از اینکه حوزویان زیادی داریم که مؤسسه قرآنی در سراسر کشور تأسیس کرده‌اند و از بین اقشار مختلف علاقه‌مند، جوانان و نوجوانان را آموزش می‌دهند که در حقیقت کمک به تبلیغ و ترویج قرآن و معارف نورانی قرآن کریم در بین مردم است.