آیت‌الله اعرافی در نشست با جمعی از ایران‌شناسان روسی تبیین کرد
رحلقه مفقوده مطالعات شرق‌شناسی و اسلام‌شناسی در غرب
مدیر حوزه‌های علمیه در نشستی با جمعی از شرق‌شناسان و ایران‌شناسان برجسته روسی در مسکو، با اشاره به سیر توسعه علوم انسانی و اسلامی در ایران پس از انقلاب اسلامی، به آسیب‌شناسی مطالعات غرب در زمینه شناخت اسلام، شرق و ایران پرداخت.
آیت‌الله اعرافی در ادامه برنامه‌های سفر خود به روسیه، در جمع گروهی از صاحب‌نظران این کشور در حوزه مسائل ایران و اسلام، به‌میزبانی رایزنی فرهنگی کشورمان در روسیه حضور یافت.
در آغاز این نشست شماری از ایران‌شناسان و شرق‌شناسان روس، به طرح دیدگاه‌های خود در راستای توسعه مناسبات فرهنگی و سیاسی دو کشور پرداختند.
مدیر حوزه‌های علمیه در این نشست گفت: مطالعات شرق‌شناسی، ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی در برخی کشورها، کامل نیست؛ به‌دلیل اینکه آنها دو نهاد مهم حوزه و دانشگاه را دقیق نمی‌شناسند و تفاوت‌های آنها را نمی‌دانند.
عضو شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، با بیان اینکه نظام علم در ایران از دو بال دانشگاه و حوزه علمیه برخوردار است، خاطرنشان کرد: فعالیت‌های حوزه‌های علمیه، تنها به امور فرهنگی و تبلیغ محدود نیست؛ بلکه این نهاد با پیشینه بیش از هزارساله دارای پشتوانه علمی و فکری است.
عضو فقهای شورای نگهبان در ادامه، با اشاره به آشنایی خود با بسیاری از دایرةالمعارف‌های مستشرقان، گفت: می‌توان گفت که شرق‌شناسی، اسلام‌شناسی و ایران‌شناسی در روسیه، از کشورهای اروپایی، پیشرفته‌تر و قابل اعتماد بیشتری هستند.
رئیس هیأت امنای جامعةالمصطفی در ادامه گفت: در غرب، گاهی در موضوع شرق‌شناسی و اسلام‌شناسی با این مواجه هستیم که علی‌رغم بکارگیری روش‌های نوین، آشنایی کمتری با حوزه‌های علمیه دارند که البته از این منظر، شرق‌شناسان و ایران‌شناسان روس جلوتر هستند.
آیت‌الله اعرافی ادامه داد: به مطالعات شرق‌شناسی و ایران‌شناسی، ممکن است ایراداتی وارد باشد که باید برای رفع این اشکالات تلاش کرد. محققان این حوزه باید با تحولات جدید در حوزه‌های دانشی علوم اسلامی در تاریخ معاصر و بعد از انقلاب اسلامی ایران آشنا شوند.
وی افزود: آنچه که در دهه‌های اخیر در حوزه علمیه قم رقم خورده، پیشرفت خوب در مرزهای علوم اسلامی است. این توسعه به‌دلیل پرسش‌های جدید در دنیای معاصر از اسلام است و همین‌طور به‌دلیل توسعه روش‌ها و منابع تحقیق در علوم انسانی می‌باشد. یک نمونه‌اش هم روش‌هایی است که در شرق‌شناسی‌ها و اسلام‌شناسی توسط دیگران انجام شده است.
عضو شورای‌عالی حوزه‌های علمیه در ادامه بر لزوم توجه شرق‌شناسان، اسلام‌شناسان و ایران‌شناسان به شکل‌گیری یک نهضت و انقلاب و گفتمان جدید به‌نام اسلام و نظام اسلامی تأکید کرد و گفت: طرح انواع پرسش‌ها در تفکر دینی موجب گسترش حوزه‌های علمیه شده است.
آیت‌الله اعرافی خاطرنشان کرد: یکی از طرح‌های مهم در سال‌های اخیر، تدوین عنوان منظومه رشته‌ها و درخت‌واره رشته‌های علوم اسلامی در حوزه علمیه است. در این طرح، بیش از هزار نفر در طول پنج‌سال، تلاش کرده‌اند و تجارب گسترده‌ای که در جهان اسلام از دانشگاه الازهر مصر و مراکز دیگر بوده، مورد نظر قرار داده‌اند.
مدیر حوزه‌های علمیه گفت: نتیجه این طرح‌های راهبردی و پژوهشی آن شد که در ۲۰ حوزه دانشی، ۴۰۰ رشته و گرایش تعریف شده که در حال طراحی و سرفصل‌نویسی هستند.
وی اظهار کرد: حوزه فلسفه و علوم عقلی به‌عنوان یکی از رشته‌های علوم اسلامی مطرح است و مهمترین و عمیق‌ترین مباحث در زمینه سنت‌ها و مکاتب فلسفی در جهان اسلام، اکنون در جمهوری اسلامی ایران است؛ به‌گونه‌ای که روزانه در قم، بیش از یکصد کلاس و درس منابع و متون فلسفه اسلامی برپاست.
وی با اشاره به حضور خود به مدت بیش از ۱۵ سال در محضر شهید مطهری، حضرات آیات جوادی آملی، حسن‌زاده آملی و مصباح یزدی و بهره‌گیری از مباحث فلسفی و عرفانی، گفت: دامنه گسترده‌ای از فلسفه و عرفان اسلامی به ایران تعلق دارد.
مدیر حوزه‌های علمیه در ادامه گفت: امروز در نهاد حوزه و برخی دانشگاه‌های ایران، فلسفه‌ها و مکاتب غربی از منابع اصلی دریافت و بر اساس فلسفه دینی، نقد و بررسی می‌شوند.
وی ادامه داد: مهمترین کرسی‌های نقد فلسفه غربی در حوزه‌های علمیه در قم برپاست و علاوه بر این، مباحث تطبیقی درباره فلسفه الهی نیز، دامنه وسیعی در ایران و حوزه‌های علمیه دارد.
مکتب فکری اسلام با مکاتب حقوقی جهان هماوردی می‌کند
آیت‌الله اعرافی با اشاره به مباحث طرح‌شده از سوی ایران‌شناسان و شرق‌شناسان روس، گفت: با این نکته موافق هستم که دستگاه و مکتب فکری اسلام به‌ویژه آنچه در قرائت جمهوری اسلامی ایران با محوریت حوزه‌های علمیه شکل گرفته است، دارای تحلیل‌های عمیقی است که با مکاتب حقوقی جهان هماوردی می‌کند.
رئیس هیأت امنای جامعة المصطفی العالمیه گفت: فقه سنتی و کلاسیک در حوزه علمیه قم ۶۰ فصل و باب داشته است. الآن همه این ابواب در مواجهه با مسائل جدید، رشد یافته و هزاران سؤال و مسأله جدید را پاسخگویی می‌کند.
وی ادامه داد: اکنون در حوزه‌های علمیه ۱۰ تا ۲۰ فصل و باب جدید در نظام فقهی در حال تأسیس و پایه‌ریزی است.
آیت‌الله اعرافی، از فقه تعلیم و تربیت به‌عنوان یکی از ابعاد جدید در نظام فقهی یاد و به تألیفات خود در ۲۰ سال گذشته و انتشار ۱۵ جلد از کتاب فقه تعلیم و تربیت اشاره کرد و گفت: نیمی از مباحث در این موضوع نیز، در آینده انتشار خواهد یافت.
پایه‌ریزی علوم انسانی از منظر بومی و اسلامی
مدیر حوزه‌های علمیه در ادامه از پایه‌ریزی علوم انسانی از منظر بومی و اسلامی در این مراکز سخن گفت و اظهار کرد: مباحثی همچون اقتصاد اسلامی، تربیت اسلامی، خانواده در اسلام و جامعه‌شناسی اسلامی و دیگر رشته‌های دینی هم، بحث‌های بسیار مهمی را شامل می‌شود و می‌توان کارهای بیشتری در این زمینه انجام داد.
پیشگامی ایران در نهادهای علم اسلامی با مشارکت بانوان
مدیر حوزه‌های علمیه در بخش دیگری از سخنان خود، پایه‌گذاری مراکز، مدارس و حوزه‌های علمیه بانوان در قرن اخیر را یادآور شد و گفت: ایران پیشگام شکل‌دادن به نهادهای علم اسلامی با مشارکت بانوان است.
عضو شورای‌عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: در دانشگاه‌های ایران نیز، بیش از نیمی از دانشجویان از بانوان هستند، بیش از ۵۰۰ حوزه علمیه خاص بانوان در کشور ما فعال است و بیش از ۸۰ هزار تن از زنان در حوزه‌های علمیه تحصیل می‌کنند که مراکز، مباحث علمی و پژوهشی زیادی را طرح‌ریزی کرده‌اند که به مسائل زنان، حوزه خانواده و تبیین معارف اهل‌بیت(ع) می‌پردازند.
وی از تحصیل طلاب از بیش از یکصد کشور در جامعة المصطفی، به‌عنوان یکی از نمادهای گسترش ابعاد بین‌المللی حوزه‌های علمیه یاد کرد و با اشاره به دیدگاه یکی از حاضران گفت: در ایران، باید گام‌های جدی‌تری برای شناخت عمیق روسیه و فلسفه و تاریخ و زبان و فرهنگ آن داشته باشیم. هرچند نهادهایی وجود دارد؛ اما باید سرمایه‌گذاری بیشتری در این‌باره صورت گیرد.
مدیر حوزه‌های علمیه در بخش دیگری از سخنان خود، گفت: خرسندیم که روابط دو کشور در عرصه‌های گوناگون در حال پیشرفت است و امیدواریم که سند جامع دو کشور ایران و روسیه که تدوین شده است، هرچه سریع‌تر به امضای طرفین برسد.
وی با اشاره به برنامه‌ها و نشست‌های خود در سفر جاری به مسکو، گفت: در ملاقات‌های گوناگون، سخنگوی شما بودم که تأکید داشتید، سنگ بنای روابط خوب و عمیق کشورها، معرفت، فلسفه،علوم انسانی و اندیشه‌های بینادین و شناسایی متقابل است که از آن به‌عنوان اسلام‌شناسی، ایران‌شناسی و شرق‌شناسی یاد می‌شود.
امام جمعه قم خطاب به ایران‌شناسان روس تصریح کرد: توسعه روابط اقتصادی را باید مهم بشناسیم و نیز فناوری و تجارت و قلمروها هم بدانیم؛ اما باید بر این کاری که بر دوش شماست؛ یعنی در حوزه و دانشگاه تأکید کنیم.
وی افزود: شناخت از بیرون، فواید بسیاری دارد که یکی از آنها، تقویت روابط بین کشورهاست و علاوه بر آن، این امکان را فراهم می‌کند که کشورها از نگاه بیرونی مطلع شوند که این امر، در پیشبرد یک تمدن، بسیار حائز اهمیت است؛ از این منظر قدردان دیدگاه‌های شرق‌شناسان و ایران‌شناسان هستیم.
نقش مهم ایران‌شناسان در پایداری مناسبات
سفیر ایران در روسیه نیز در این نشست گفت: اسلام‌شناسان، شرق‌شناسان و ایران‌شناسان در روسیه نقش مهمی در پایداری مناسبات دوجانبه دارند.
کاظم جلالی خطاب به ایران‌شناسان حاضر در این نشست، افزود: سخنان شما در حوزه‌های فلسفه، عرفان، تاریخ ایران و تاریخ روابط دوجانبه آموزنده است و هریک از شما از زاویه خاصی به این موضوعات می‌نگرید.
وی خاطرنشان کرد: بر این باور هستیم که اتکای صرف به مقوله سیاست در روابط دوجانبه، نمی‌تواند پایداری روابط را تضمین کند و صرفاً یک لبخندی است که می‌تواند به بغض و ناراحتی تبدیل شود.
همچنین در این آیین، مسعود احمدوند، رایزن فرهنگی ایران در فدراسیون روسیه هم، به ارائه گزارشی از فعالیت‌ها و همکاری‌های مشترک با ایران‌شناسان و شرق‌شناسان روس پرداخت.
در بخش پایانی این نشست، از آقای شریف شکوروف شرق‌شناس روس و متخصص فرهنگ و هنر ایران و خانم ایرینا دژینا استاد دانشگاه‌های روسیه که در جشنواره بین‌المللی پژوهش‌های علمی و فرهنگی برگزیده شده‌اند، با اهدای لوح تقدیر و جوایز نقدی قدردانی شد.
در این نشست همچنین معاون امور بین‌الملل حوزه‌های علمیه، رئیس مرکز اسلامی مسکو، رئیس بنیاد مطالعات اسلامی ابن‌سینا و مسئول نمایندگی منطقه‌ای جامعةالمصطفی در روسیه و اوراسیا حضور داشتند.
آیت‌الله اعرافی در ادامه برنامه‌های سفر خود به روسیه، در جمع گروهی از صاحب‌نظران این کشور در حوزه مسائل ایران و اسلام، به‌میزبانی رایزنی فرهنگی کشورمان در روسیه حضور یافت.
در آغاز این نشست شماری از ایران‌شناسان و شرق‌شناسان روس، به طرح دیدگاه‌های خود در راستای توسعه مناسبات فرهنگی و سیاسی دو کشور پرداختند.
مدیر حوزه‌های علمیه در این نشست گفت: مطالعات شرق‌شناسی، ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی در برخی کشورها، کامل نیست؛ به‌دلیل اینکه آنها دو نهاد مهم حوزه و دانشگاه را دقیق نمی‌شناسند و تفاوت‌های آنها را نمی‌دانند.
عضو شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، با بیان اینکه نظام علم در ایران از دو بال دانشگاه و حوزه علمیه برخوردار است، خاطرنشان کرد: فعالیت‌های حوزه‌های علمیه، تنها به امور فرهنگی و تبلیغ محدود نیست؛ بلکه این نهاد با پیشینه بیش از هزارساله دارای پشتوانه علمی و فکری است.
عضو فقهای شورای نگهبان در ادامه، با اشاره به آشنایی خود با بسیاری از دایرةالمعارف‌های مستشرقان، گفت: می‌توان گفت که شرق‌شناسی، اسلام‌شناسی و ایران‌شناسی در روسیه، از کشورهای اروپایی، پیشرفته‌تر و قابل اعتماد بیشتری هستند.
رئیس هیأت امنای جامعةالمصطفی در ادامه گفت: در غرب، گاهی در موضوع شرق‌شناسی و اسلام‌شناسی با این مواجه هستیم که علی‌رغم بکارگیری روش‌های نوین، آشنایی کمتری با حوزه‌های علمیه دارند که البته از این منظر، شرق‌شناسان و ایران‌شناسان روس جلوتر هستند.
آیت‌الله اعرافی ادامه داد: به مطالعات شرق‌شناسی و ایران‌شناسی، ممکن است ایراداتی وارد باشد که باید برای رفع این اشکالات تلاش کرد. محققان این حوزه باید با تحولات جدید در حوزه‌های دانشی علوم اسلامی در تاریخ معاصر و بعد از انقلاب اسلامی ایران آشنا شوند.
وی افزود: آنچه که در دهه‌های اخیر در حوزه علمیه قم رقم خورده، پیشرفت خوب در مرزهای علوم اسلامی است. این توسعه به‌دلیل پرسش‌های جدید در دنیای معاصر از اسلام است و همین‌طور به‌دلیل توسعه روش‌ها و منابع تحقیق در علوم انسانی می‌باشد. یک نمونه‌اش هم روش‌هایی است که در شرق‌شناسی‌ها و اسلام‌شناسی توسط دیگران انجام شده است.
عضو شورای‌عالی حوزه‌های علمیه در ادامه بر لزوم توجه شرق‌شناسان، اسلام‌شناسان و ایران‌شناسان به شکل‌گیری یک نهضت و انقلاب و گفتمان جدید به‌نام اسلام و نظام اسلامی تأکید کرد و گفت: طرح انواع پرسش‌ها در تفکر دینی موجب گسترش حوزه‌های علمیه شده است.
آیت‌الله اعرافی خاطرنشان کرد: یکی از طرح‌های مهم در سال‌های اخیر، تدوین عنوان منظومه رشته‌ها و درخت‌واره رشته‌های علوم اسلامی در حوزه علمیه است. در این طرح، بیش از هزار نفر در طول پنج‌سال، تلاش کرده‌اند و تجارب گسترده‌ای که در جهان اسلام از دانشگاه الازهر مصر و مراکز دیگر بوده، مورد نظر قرار داده‌اند.
مدیر حوزه‌های علمیه گفت: نتیجه این طرح‌های راهبردی و پژوهشی آن شد که در ۲۰ حوزه دانشی، ۴۰۰ رشته و گرایش تعریف شده که در حال طراحی و سرفصل‌نویسی هستند.
وی اظهار کرد: حوزه فلسفه و علوم عقلی به‌عنوان یکی از رشته‌های علوم اسلامی مطرح است و مهمترین و عمیق‌ترین مباحث در زمینه سنت‌ها و مکاتب فلسفی در جهان اسلام، اکنون در جمهوری اسلامی ایران است؛ به‌گونه‌ای که روزانه در قم، بیش از یکصد کلاس و درس منابع و متون فلسفه اسلامی برپاست.
وی با اشاره به حضور خود به مدت بیش از ۱۵ سال در محضر شهید مطهری، حضرات آیات جوادی آملی، حسن‌زاده آملی و مصباح یزدی و بهره‌گیری از مباحث فلسفی و عرفانی، گفت: دامنه گسترده‌ای از فلسفه و عرفان اسلامی به ایران تعلق دارد.
مدیر حوزه‌های علمیه در ادامه گفت: امروز در نهاد حوزه و برخی دانشگاه‌های ایران، فلسفه‌ها و مکاتب غربی از منابع اصلی دریافت و بر اساس فلسفه دینی، نقد و بررسی می‌شوند.
وی ادامه داد: مهمترین کرسی‌های نقد فلسفه غربی در حوزه‌های علمیه در قم برپاست و علاوه بر این، مباحث تطبیقی درباره فلسفه الهی نیز، دامنه وسیعی در ایران و حوزه‌های علمیه دارد.
مکتب فکری اسلام با مکاتب حقوقی جهان هماوردی می‌کند
آیت‌الله اعرافی با اشاره به مباحث طرح‌شده از سوی ایران‌شناسان و شرق‌شناسان روس، گفت: با این نکته موافق هستم که دستگاه و مکتب فکری اسلام به‌ویژه آنچه در قرائت جمهوری اسلامی ایران با محوریت حوزه‌های علمیه شکل گرفته است، دارای تحلیل‌های عمیقی است که با مکاتب حقوقی جهان هماوردی می‌کند.
رئیس هیأت امنای جامعة المصطفی العالمیه گفت: فقه سنتی و کلاسیک در حوزه علمیه قم ۶۰ فصل و باب داشته است. الآن همه این ابواب در مواجهه با مسائل جدید، رشد یافته و هزاران سؤال و مسأله جدید را پاسخگویی می‌کند.
وی ادامه داد: اکنون در حوزه‌های علمیه ۱۰ تا ۲۰ فصل و باب جدید در نظام فقهی در حال تأسیس و پایه‌ریزی است.
آیت‌الله اعرافی، از فقه تعلیم و تربیت به‌عنوان یکی از ابعاد جدید در نظام فقهی یاد و به تألیفات خود در ۲۰ سال گذشته و انتشار ۱۵ جلد از کتاب فقه تعلیم و تربیت اشاره کرد و گفت: نیمی از مباحث در این موضوع نیز، در آینده انتشار خواهد یافت.
پایه‌ریزی علوم انسانی از منظر بومی و اسلامی
مدیر حوزه‌های علمیه در ادامه از پایه‌ریزی علوم انسانی از منظر بومی و اسلامی در این مراکز سخن گفت و اظهار کرد: مباحثی همچون اقتصاد اسلامی، تربیت اسلامی، خانواده در اسلام و جامعه‌شناسی اسلامی و دیگر رشته‌های دینی هم، بحث‌های بسیار مهمی را شامل می‌شود و می‌توان کارهای بیشتری در این زمینه انجام داد.
پیشگامی ایران در نهادهای علم اسلامی با مشارکت بانوان
مدیر حوزه‌های علمیه در بخش دیگری از سخنان خود، پایه‌گذاری مراکز، مدارس و حوزه‌های علمیه بانوان در قرن اخیر را یادآور شد و گفت: ایران پیشگام شکل‌دادن به نهادهای علم اسلامی با مشارکت بانوان است.
عضو شورای‌عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: در دانشگاه‌های ایران نیز، بیش از نیمی از دانشجویان از بانوان هستند، بیش از ۵۰۰ حوزه علمیه خاص بانوان در کشور ما فعال است و بیش از ۸۰ هزار تن از زنان در حوزه‌های علمیه تحصیل می‌کنند که مراکز، مباحث علمی و پژوهشی زیادی را طرح‌ریزی کرده‌اند که به مسائل زنان، حوزه خانواده و تبیین معارف اهل‌بیت(ع) می‌پردازند.
وی از تحصیل طلاب از بیش از یکصد کشور در جامعة المصطفی، به‌عنوان یکی از نمادهای گسترش ابعاد بین‌المللی حوزه‌های علمیه یاد کرد و با اشاره به دیدگاه یکی از حاضران گفت: در ایران، باید گام‌های جدی‌تری برای شناخت عمیق روسیه و فلسفه و تاریخ و زبان و فرهنگ آن داشته باشیم. هرچند نهادهایی وجود دارد؛ اما باید سرمایه‌گذاری بیشتری در این‌باره صورت گیرد.
مدیر حوزه‌های علمیه در بخش دیگری از سخنان خود، گفت: خرسندیم که روابط دو کشور در عرصه‌های گوناگون در حال پیشرفت است و امیدواریم که سند جامع دو کشور ایران و روسیه که تدوین شده است، هرچه سریع‌تر به امضای طرفین برسد.
وی با اشاره به برنامه‌ها و نشست‌های خود در سفر جاری به مسکو، گفت: در ملاقات‌های گوناگون، سخنگوی شما بودم که تأکید داشتید، سنگ بنای روابط خوب و عمیق کشورها، معرفت، فلسفه،علوم انسانی و اندیشه‌های بینادین و شناسایی متقابل است که از آن به‌عنوان اسلام‌شناسی، ایران‌شناسی و شرق‌شناسی یاد می‌شود.
امام جمعه قم خطاب به ایران‌شناسان روس تصریح کرد: توسعه روابط اقتصادی را باید مهم بشناسیم و نیز فناوری و تجارت و قلمروها هم بدانیم؛ اما باید بر این کاری که بر دوش شماست؛ یعنی در حوزه و دانشگاه تأکید کنیم.
وی افزود: شناخت از بیرون، فواید بسیاری دارد که یکی از آنها، تقویت روابط بین کشورهاست و علاوه بر آن، این امکان را فراهم می‌کند که کشورها از نگاه بیرونی مطلع شوند که این امر، در پیشبرد یک تمدن، بسیار حائز اهمیت است؛ از این منظر قدردان دیدگاه‌های شرق‌شناسان و ایران‌شناسان هستیم.
نقش مهم ایران‌شناسان در پایداری مناسباتسفیر ایران در روسیه نیز در این نشست گفت: اسلام‌شناسان، شرق‌شناسان و ایران‌شناسان در روسیه نقش مهمی در پایداری مناسبات دوجانبه دارند.
کاظم جلالی خطاب به ایران‌شناسان حاضر در این نشست، افزود: سخنان شما در حوزه‌های فلسفه، عرفان، تاریخ ایران و تاریخ روابط دوجانبه آموزنده است و هریک از شما از زاویه خاصی به این موضوعات می‌نگرید.
وی خاطرنشان کرد: بر این باور هستیم که اتکای صرف به مقوله سیاست در روابط دوجانبه، نمی‌تواند پایداری روابط را تضمین کند و صرفاً یک لبخندی است که می‌تواند به بغض و ناراحتی تبدیل شود.
همچنین در این آیین، مسعود احمدوند، رایزن فرهنگی ایران در فدراسیون روسیه هم، به ارائه گزارشی از فعالیت‌ها و همکاری‌های مشترک با ایران‌شناسان و شرق‌شناسان روس پرداخت.
در بخش پایانی این نشست، از آقای شریف شکوروف شرق‌شناس روس و متخصص فرهنگ و هنر ایران و خانم ایرینا دژینا استاد دانشگاه‌های روسیه که در جشنواره بین‌المللی پژوهش‌های علمی و فرهنگی برگزیده شده‌اند، با اهدای لوح تقدیر و جوایز نقدی قدردانی شد.
در این نشست همچنین معاون امور بین‌الملل حوزه‌های علمیه، رئیس مرکز اسلامی مسکو، رئیس بنیاد مطالعات اسلامی ابن‌سینا و مسئول نمایندگی منطقه‌ای جامعةالمصطفی در روسیه و اوراسیا حضور داشتند.