آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی
مودّت اهلبیت(ع) و اعتقاد به جمهوری اسلامی معیار اصلی انتخاب کارگزاران نظام
آیت‌الله فاضل لنکرانی با تأکید بر اینکه در نظام ما افرادی باید مسئولیت امور را به عهده بگیرند که از بن دندان معتقد به مودّت اهلبیت عصمت و طهارت(ع) و نظام جمهوری اسلامی باشند، تصریح کرد: بر اساس آیه مودّت، مسئولان جمهوری اسلامی، باید یکی از شاخصه‌های کارگزاران را مودّت اهلبیت(ع) قرار دهند.
مودّت فی‌القربی یک امری است که ما مکلف به آن هستیم و ریشه قرآنی دارد و دستور خداست؛ لذا در نظام اسلامی باید یکی از شاخص‌های اصلی مسئولین را مودّت فی‌القربی قرار بدهیم. بحث شیعه و سنی نیست؛ بحث این است که این مطلب به‌عنوان یک تکلیف واضح در قرآن آمده و همه کسانی که قرآن را قبول دارند، باید تحت این عنوان باشند. اگر کسی بخواهد، کارگزار این نظام اسلامی باشد، باید مودّت فی‌القربی، یکی از معیارهای انتخاب او در کنار کارایی و تدینش باشد. چطور یک مسئولی به خودش اجازه می‌دهد که این مسئله و شاخص بسیار مهم قرآنی را نادیده بگیرد؛ درحالی‌که این عمل برخلاف اصل مسلّم قرآن است؟!
آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی، رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در جمع عزاداران امام حسین(ع) در هیأت بوی سیب قم، در سخنان مهمی ضمن تبیین برخی آیات در خصوص اهمیت مودّت و محبّت اهلبیت(ع)، به ویژگی‌های بارز و اصلی انتخاب کارگزاران نظام اسلامی پرداخت که در ادامه می‌خوانید.
وعده محبوبیت بر اساس آیه 96 سوره مریم
مطلبی که می‌خواهم تقدیم کنم، اشاره‌ای به دو آیه از قرآن کریم و یک روایت است. آیه اول آیه 96 سوره مبارکه مریم است: ]إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا]؛ بیان‌های مختلفی در کتب تفاسیر برای این آیه ذکر شده است: شیخ طوسی(رض) در تفسیر تبیان می‌فرمایند: خداوند به‌واسطه نیکویی ایمان و عمل مؤمنین در قلب‌های‌شان موّدت و محبتی قرار می‌دهد و این خودش «مِن أعظم السرور و أکبر النعم» است. گفته‌اند: این آیه مخصوص امیرالمؤمنین(ع) است و برخی از مفسرین نیز در شأن نزول آیه گفته‌اند: این آیه مخصوص امیرالمؤمنین(ع) است؛ چون رسول اکرم(ص) به امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: این دعا را بخوان«اللهم اجعل لی عندک عهدا واجعل لی عندک ودا واجعل لی فی صدور المؤمنین مودة». بعد از این جریان، خدای تعالی این آیه را فرستاد: ]إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا] و آن گاه اضافه کرد که این آیه در حق امام علی(ع) نازل شده است.
تفسیر لغوی واژه «وُدّ»
وُدّ، غایت حبّ است؛ یعنی محبت و علاقه وقتی به اعلی درجه خود برسد، می‌شود وُدّ؛ به‌حدی که قابل از بین رفتن و کمرنگ شدن هم نیست. این محبت‌هایی که پدر نسبت به فرزند دارد یا پسر نسبت به پدر دارد، با تلاطم امور کم و زیاد می‌شود؛ اما وُدّ آن غایت و آن نهایت محبت است.
خداوند فرمود: سنّت من این است که در قلب کسانی که ایمان می‌آورند و عمل صالح انجام می‌دهند، ودّی قرار دهم که فراتر از علاقه یک مؤمن به مؤمن دیگر است. آنچه که مرحوم شیخ طوسی در تبیان فرموده، قبل از نزول این آیه هم بوده است. مؤمن، مؤمن دیگر را دوست دارد؛ المؤمن مرآة المؤمن؛ ولی خدا می‌خواهد یک عنایتی کند به آن دسته از بندگانی که ایمان به او دارند و عمل صالح انجام می‌دهند، یک ارتباط عاطفی عمیق از یک طرف بین خدا و اینها و از یک طرف، میان هرکدام از آنها نسبت به دیگری ایجاد می‌کند و چه‌بسا از بعضی از تعابیر استفاده می‌شود که حتی ملائکه الهی هم، نسبت به اینها وُدّ پیدا می‌کنند، در یک روایت که در بعضی از کتب روایی اهل‌سنت نقل شده، آمده است که خدا به جبرئیل می‌فرماید: یا جبرائیل! من فلان‌شخص را دوست دارم: «إنی احبّ فلاناً»؛ تو هم دوستش داشته باش! به جبرئیل دستور می‌دهد که تو هم او را دوست داشته باش. جبرئیل هم می‌گوید: من هم او را دوست دارم. وقتی جبرئیل اعلام دوستی و مودّت با او می‌کند، ندا می‌آید که همه ملائکه الهی و همه اهل آسمان‌ها و همه اهل زمین او را دوست دارند! این یک چنین سنتی از خدای تبارک و تعالی است.
رابطه ایمان و عمل صالح بر سرنوشت انسان‌ها
ما گاهی فکر می‌کنیم، مسئله ایمان و عمل صالح معلوم نیست ارتباطی با جامعه و دیگران داشته باشد. یک امری است بین بنده و خدا؛ اما بر اساس این آیه، خدای تبارک و تعالی می‌فرماید: ]إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا]. حال سؤال این است: آیا زیر این آسمان، روی این کره زمین، عمل صالحی را از عمل امام حسین(ع) بالاتر سراغ دارید؟ همه عبادات خلق را که جمع کنند، از اول عالم تا آخر عالم، به‌اندازه آن نیم‌روز کربلا می‌شود؟! این حرف‌هایی که می‌زنیم، شعار نیست وقتی امیرالمؤمنین(ع) در مقابل عمروبن عبدود قرار گرفت، پیغمبر خدا(ص) فرمودند: تمام اسلام در مقابل تمام کفر قرار گرفته است؛ «ضربة علی یوم الخندق افضل من عبادة ثقلین». ثقلین جن و انس از اول تا آخر عالم است؛ نه فقط ثقلین در آن زمان بلکه تا آخر؛ اما حادثه کربلا که از ضربه امیرالمؤمنین(ع) خیلی بالاتر بود. ما هیچ عمل صالحی را بالاتر از عمل امام حسین(ع) و اصحاب آن‌حضرت نمی‌توانیم پیدا کنیم. این روایت «إن لقتل الحسین حرارة فی قلوب المؤمنین لا تبرد ابداً»، ریشه در همین آیه دارد که می‌گوید: خدا در ازای شهادت امام حسین(ع) عشق و علاقه‌ای را در قلوب مؤمنین قرار داده که هیچ‌گاه سرد و کمرنگ نمی‌شود. شهدای گران‌قدر ما نیز مصداق این آیه هستند.
مراتب«وُدّ» و ثمرات اشک بر امام حسین(ع)
وُدّ و محبت به اهلبیت(ع) مراتب و درجات دارد، تا می‌رسد به کسی که به امام حسین(ع) خدمت می‌کند؛ کسی که اشکی برای امام حسین(ع) می‌ریزد. اساساً اگر ما قضیه امام حسین(ع) را با برخی از این آیات محوری قرآن تطبیق ندهیم، خیلی از سؤالات و شبهات برای ما بدون پاسخ می‌ماند. می‌گوییم چطور می‌شود یک قطره اشک، گناه 70 سال (حق‌الله) را از بین می‌برد؟ این سنت خداست. اشک بر اباعبدالله(ع) بالاترین درجه توبه است. برخی بی‌خبران می‌گویند دو تا روایت دارد و خبر واحد است، خبر واحد هم که مفید ظن است و اعتبار آن‌چنانی ندارد، چطور می‌شود اگر کسی یک قطره اشک بر امام حسین(ع) بریزد؛ ولو به‌اندازه همه آسمان و زمین گناه کرده باشد، بخشیده شود؟ وجهش این است که خود این اشک، اشک ندامت و توبه است؛ مگر قرآن این‌همه آیه راجع به توبه ندارد؟ مگر اصل توبه را کسی می‌تواند انکار کند؟ توبه‌های معمولی یک ندامت است و یک استغفار. خدا می‌فرماید: این اشکی که برای عشق به امام حسین(ع) و برای ارادت به آن‌حضرت جاری می‌شود، به‌منزله توبه نصوح است.
توضيح و تفسير آيه مودّت
آیه دوم و مورد بحث ما آیه ]قلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي‌الْقُرْبَى] است. پیامبر اکرم(ص) که این‌همه زحمت کشید و آن‌همه ملالت تحمل نمود، به دستور خدا فرمود: تنها اجری که می‌خواهم، مودّت فی‌القربی است. مودّت با محبت فرق دارد. برخی می‌گویند: محبت جنبه غریزی دارد و مودّت جنبه عقلانی است. برخی هم می‌گویند: محبت شدید است. وقتی حب به درجه بالا و شدید برسد، می‌شود مودّت. راغب اصفهانی می‌گوید: مودّت از ودَّ است. ودَّ در لغت عرب از وَدَدَ است. وَدَدَ به‌اصطلاح عرب، اشتقاق کبیر دارد؛ یعنی اصلش وَتَدَ بوده، وَتَدَ تبدیل به وَدَدَ شده است. وَتَد و اوتاد یعنی چه؟ وَتَد یعنی میخ و مودّت یعنی آن حب راسخ. اگر دو تا چوب را به هم میخ بزنند، اینها از هم جدا نمی‌شوند؛ «إن ربی رحیمٌ ودود»، از اوصاف خدا مودّت است. وقتی بین ما و خدا مودّت باشد، بین ما و اهلبیت(ع) مودّت باشد؛ یعنی تبعیت کرده‌ایم از آن دستوری که خدا توسط پیغمبر(ص) از مردم خواسته است؛ مودت آن محبت شدید نسبت به اهلبیت(ع) است که هیچ‌گاه کمرنگ نمی‌شود. گاهی بعضی می‌گویند: مودّت جنبه عملی دارد و محبت جنبه قلبی؛ محبت یک چیزی در قلب انسان است؛ اما مودّت تبعیت می‌آورد و همین‌طور هم هست.
وقتی پیوند قوی شود، فردجویا می‌شود امام من چه کرده و از ما در زندگی شخصی و اجتماعی، در زندگی سیاسی و اقتصادی، چه خواسته؟ من هم همان کار را انجام می‌دهم، این می‌شود مودّت. اگر یک‌جا با اینها بودیم و یک‌جا نبودیم، مودّت نیست. اگر زمینه گناه فراهم شد و از خدا غافل شدیم و خدای ناکرده تن به گناه دادیم، به این معناست که بین ما و ائمه(ع) مودّت نیست؛ مودّت انسان را به اوج توحید و تقوا رسانده و او را از گناه حفظ می‌کند.
محبت به اهلبیت(ع) در روایات
روایات لزوم حب به اهلبیت(س) را باید از دل این آیات درآورد. روایتی که می‌گوید: «حبّ علیٍ عبادة وبغضه کفر»؛ حبّ علیٍ ایمان و بغضش کفر است، ریشه در همین آیات دارد. نمی‌شود انسان حبّ امیرالمؤمنین(ع) را نداشته باشد و مؤمن باشد. نمی‌شود کسی بغض امیرالمؤمنین(ع) را داشته باشد و مؤمن باشد! با این توضیح اجمالی بر اساس این دو آیه، معلوم می‌گردد که چرا امیرالمؤمنین(ع) در نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «لَوْ ضَرَبْتُ خَيْشُومَ اَلْمُؤْمِنِ بِسَيْفِي هَذَا عَلَى أَنْ يُبْغِضَنِي مَا أَبْغَضَنِي»؛ خیشوم ریشه بینی است؛ یعنی اگر انتهای بینی یک مؤمن را با همین شمشیر بزنم، برای اینکه با من بغض پیدا کند، هرگز با من دشمن نخواهد شد. در مقابل اگر تمام دنیا را به منافق بدهیم، برای اینکه علی(ع) را دوست داشته باشد، دوست نخواهد داشت: «ما احبّنی». برای اینکه «وُدّ» جعل می‌خواهد: ]سیجعل لهم الرحمن ودّا]. «وُدّ»، جاعلی لازم دارد که خداست. اگر یک مؤمن را تکه‌تکه‌اش کنند، دست از محبت امیرالمؤمنین(ع) برنمی‌دارد؛ چون خدا این «وُدّ» را در قلب او قرار داده است. این روایت رسول‌خدا(ص) که «حبُّ علي إيمان وبغضه كُفر» ریشه در آیات قرآن دارد.
معیار اصلی انتخاب کارگزاران نظام اسلامی
مودّت فی‌القربی یک امری است که ما مکلف به آن هستیم و ریشه قرآنی دارد و دستور خداست؛ لذا در نظام اسلامی باید یکی از شاخص‌های اصلی مسئولین را مودّت فی‌القربی قرار بدهیم. بحث شیعه و سنی نیست، بحث این است که این مطلب به‌عنوان یک تکلیف واضح در قرآن آمده و همه کسانی که قرآن را قبول دارند، باید تحت این عنوان باشند. اگر کسی بخواهد کارگزار این نظام اسلامی باشد، باید مودّت فی‌القربی یکی از معیارهای انتخاب او در کنار کارایی و تدینش باشد.
آیه وجوب مودّت مربوط به افراد و فقط یک حکم شخصی نیست؛ بلکه از آن استفاده می‌شود که مودّت اهلبیت(ع) بر همگان واجب است. پس در نظام اسلامی، مسئولان باید این امر را مورد توجه قرار دهند و بدانند کسانی که مودّت و تبعیت عملی از اهلبیت(ع) ندارند، صلاحیت تصدی امور را ندارند. این آیه، هم دستور فردی و هم دستور اجتماعی دارد.
اینکه رهبری معظم انقلاب می‌فرمایند: باید افرادی مسئولیت امور را به عهده بگیرند که از بُن دندان معتقد به جمهوری اسلامی باشند، یکی از معیارهایش همین است. چطور یک مسئولی به خودش اجازه می‌دهد، این مسئله و این شاخص بسیار مهم را نادیده بگیرد؟! این برخلاف قرآن است.
عزاداری برای اظهار مودّت به اهلبیت(ع) است نه ترویج منکر
مودّت فی‌القربی همیشه باید مورد توجه ما باشد. این محرمی که آمد، هرکدام در خلوت خود بنشینیم و بگوییم ما چند درجه از مودّت فی‌القربی داریم؟ آن آدمی که چندین ساعت در گرمای شدید می‌ایستد و عرض ارادت به امام حسین(س) می‌کند، با کسی که در خانه زیر کولر نشسته و اشک می‌ریزد، خیلی تفاوت دارد؛ ولو هر دو مودت فی‌القربی دارند. مودّت فی‌القربی معیار قبولی اعمال است. اگر نباشد، اعمال مورد قبول قرار نمی‌گیرد؛ ولو بخواهند در دستگاه امام حسین(ع) خودنمایی کنند؛ چون اگر مودّت فی‌القربی نداشته باشد، فایده ندارد. امروزه متأسفانه بعضی‌ها برای ترویج منکَر زیر خیمه امام حسین(س) می‌آیند. کسی که منکَر را ترویج می‌کند، مودّت فی‌القربی ندارد. مودّت یعنی تبعیت عملی از امام و ائمه معصومین(س) در همه امور؛ عده‌ای به‌عنوان اینکه ما عزادار امام حسین(ع) هستیم، دسته بی‌حجاب در خیابان راه می‌اندازند و حتی زنجیر هم می‌زنند. چطور بگوییم اینها عزادار امام حسین(ع) هستند؛ درحالی‌که ترویج منکر می‌کنند؟
امام حسین(ع) که آمد کربلا و شهید شد، فرمود: «إنی أرید ان آمر بالمعروف و نانهی عن المنکر». آیا می‌توانیم بگوییم این افراد عزادار امام حسین(ع) هستند؟ البته باب‌الحسین، باب نجات امت است؛ یعنی آن کسی که تا حالا مست دنیا و شیطان و هوا و هوس بوده، در مجلس امام حسین(ع) خطایش را کنار می‌گذارد. قدم این عزیزان روی چشم همه؛ زیرا امروز اهل این خیمه شده؛ اما کسی که می‌خواهد، زیر این خیمه ترویج منکر کند، اصلاً عزادار نیست و خودش را فریب می‌دهد. باید مراقب این انحرافات و آسیب‌ها و بدعت‌ها بود.
وعده محبوبیت بر اساس آیه 96 سوره مریم
مطلبی که می‌خواهم تقدیم کنم، اشاره‌ای به دو آیه از قرآن کریم و یک روایت است. آیه اول آیه 96 سوره مبارکه مریم است: ]إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا]؛ بیان‌های مختلفی در کتب تفاسیر برای این آیه ذکر شده است: شیخ طوسی(رض) در تفسیر تبیان می‌فرمایند: خداوند به‌واسطه نیکویی ایمان و عمل مؤمنین در قلب‌های‌شان موّدت و محبتی قرار می‌دهد و این خودش «مِن أعظم السرور و أکبر النعم» است. گفته‌اند: این آیه مخصوص امیرالمؤمنین(ع) است و برخی از مفسرین نیز در شأن نزول آیه گفته‌اند: این آیه مخصوص امیرالمؤمنین(ع) است؛ چون رسول اکرم(ص) به امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: این دعا را بخوان«اللهم اجعل لی عندک عهدا واجعل لی عندک ودا واجعل لی فی صدور المؤمنین مودة». بعد از این جریان، خدای تعالی این آیه را فرستاد: ]إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا] و آن گاه اضافه کرد که این آیه در حق امام علی(ع) نازل شده است.
تفسیر لغوی واژه «وُدّ»
وُدّ، غایت حبّ است؛ یعنی محبت و علاقه وقتی به اعلی درجه خود برسد، می‌شود وُدّ؛ به‌حدی که قابل از بین رفتن و کمرنگ شدن هم نیست. این محبت‌هایی که پدر نسبت به فرزند دارد یا پسر نسبت به پدر دارد، با تلاطم امور کم و زیاد می‌شود؛ اما وُدّ آن غایت و آن نهایت محبت است.
خداوند فرمود: سنّت من این است که در قلب کسانی که ایمان می‌آورند و عمل صالح انجام می‌دهند، ودّی قرار دهم که فراتر از علاقه یک مؤمن به مؤمن دیگر است. آنچه که مرحوم شیخ طوسی در تبیان فرموده، قبل از نزول این آیه هم بوده است. مؤمن، مؤمن دیگر را دوست دارد؛ المؤمن مرآة المؤمن؛ ولی خدا می‌خواهد یک عنایتی کند به آن دسته از بندگانی که ایمان به او دارند و عمل صالح انجام می‌دهند، یک ارتباط عاطفی عمیق از یک طرف بین خدا و اینها و از یک طرف، میان هرکدام از آنها نسبت به دیگری ایجاد می‌کند و چه‌بسا از بعضی از تعابیر استفاده می‌شود که حتی ملائکه الهی هم، نسبت به اینها وُدّ پیدا می‌کنند، در یک روایت که در بعضی از کتب روایی اهل‌سنت نقل شده، آمده است که خدا به جبرئیل می‌فرماید: یا جبرائیل! من فلان‌شخص را دوست دارم: «إنی احبّ فلاناً»؛ تو هم دوستش داشته باش! به جبرئیل دستور می‌دهد که تو هم او را دوست داشته باش. جبرئیل هم می‌گوید: من هم او را دوست دارم. وقتی جبرئیل اعلام دوستی و مودّت با او می‌کند، ندا می‌آید که همه ملائکه الهی و همه اهل آسمان‌ها و همه اهل زمین او را دوست دارند! این یک چنین سنتی از خدای تبارک و تعالی است.
رابطه ایمان و عمل صالح بر سرنوشت انسان‌ها
ما گاهی فکر می‌کنیم، مسئله ایمان و عمل صالح معلوم نیست ارتباطی با جامعه و دیگران داشته باشد. یک امری است بین بنده و خدا؛ اما بر اساس این آیه، خدای تبارک و تعالی می‌فرماید: ]إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا]. حال سؤال این است: آیا زیر این آسمان، روی این کره زمین، عمل صالحی را از عمل امام حسین(ع) بالاتر سراغ دارید؟ همه عبادات خلق را که جمع کنند، از اول عالم تا آخر عالم، به‌اندازه آن نیم‌روز کربلا می‌شود؟! این حرف‌هایی که می‌زنیم، شعار نیست وقتی امیرالمؤمنین(ع) در مقابل عمروبن عبدود قرار گرفت، پیغمبر خدا(ص) فرمودند: تمام اسلام در مقابل تمام کفر قرار گرفته است؛ «ضربة علی یوم الخندق افضل من عبادة ثقلین». ثقلین جن و انس از اول تا آخر عالم است؛ نه فقط ثقلین در آن زمان بلکه تا آخر؛ اما حادثه کربلا که از ضربه امیرالمؤمنین(ع) خیلی بالاتر بود. ما هیچ عمل صالحی را بالاتر از عمل امام حسین(ع) و اصحاب آن‌حضرت نمی‌توانیم پیدا کنیم. این روایت «إن لقتل الحسین حرارة فی قلوب المؤمنین لا تبرد ابداً»، ریشه در همین آیه دارد که می‌گوید: خدا در ازای شهادت امام حسین(ع) عشق و علاقه‌ای را در قلوب مؤمنین قرار داده که هیچ‌گاه سرد و کمرنگ نمی‌شود. شهدای گران‌قدر ما نیز مصداق این آیه هستند.
مراتب«وُدّ» و ثمرات اشک بر امام حسین(ع)
وُدّ و محبت به اهلبیت(ع) مراتب و درجات دارد، تا می‌رسد به کسی که به امام حسین(ع) خدمت می‌کند؛ کسی که اشکی برای امام حسین(ع) می‌ریزد. اساساً اگر ما قضیه امام حسین(ع) را با برخی از این آیات محوری قرآن تطبیق ندهیم، خیلی از سؤالات و شبهات برای ما بدون پاسخ می‌ماند. می‌گوییم چطور می‌شود یک قطره اشک، گناه 70 سال (حق‌الله) را از بین می‌برد؟ این سنت خداست. اشک بر اباعبدالله(ع) بالاترین درجه توبه است. برخی بی‌خبران می‌گویند دو تا روایت دارد و خبر واحد است، خبر واحد هم که مفید ظن است و اعتبار آن‌چنانی ندارد، چطور می‌شود اگر کسی یک قطره اشک بر امام حسین(ع) بریزد؛ ولو به‌اندازه همه آسمان و زمین گناه کرده باشد، بخشیده شود؟ وجهش این است که خود این اشک، اشک ندامت و توبه است؛ مگر قرآن این‌همه آیه راجع به توبه ندارد؟ مگر اصل توبه را کسی می‌تواند انکار کند؟ توبه‌های معمولی یک ندامت است و یک استغفار. خدا می‌فرماید: این اشکی که برای عشق به امام حسین(ع) و برای ارادت به آن‌حضرت جاری می‌شود، به‌منزله توبه نصوح است.
توضيح و تفسير آيه مودّت
آیه دوم و مورد بحث ما آیه ]قلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي‌الْقُرْبَى] است. پیامبر اکرم(ص) که این‌همه زحمت کشید و آن‌همه ملالت تحمل نمود، به دستور خدا فرمود: تنها اجری که می‌خواهم، مودّت فی‌القربی است. مودّت با محبت فرق دارد. برخی می‌گویند: محبت جنبه غریزی دارد و مودّت جنبه عقلانی است. برخی هم می‌گویند: محبت شدید است. وقتی حب به درجه بالا و شدید برسد، می‌شود مودّت. راغب اصفهانی می‌گوید: مودّت از ودَّ است. ودَّ در لغت عرب از وَدَدَ است. وَدَدَ به‌اصطلاح عرب، اشتقاق کبیر دارد؛ یعنی اصلش وَتَدَ بوده، وَتَدَ تبدیل به وَدَدَ شده است. وَتَد و اوتاد یعنی چه؟ وَتَد یعنی میخ و مودّت یعنی آن حب راسخ. اگر دو تا چوب را به هم میخ بزنند، اینها از هم جدا نمی‌شوند؛ «إن ربی رحیمٌ ودود»، از اوصاف خدا مودّت است. وقتی بین ما و خدا مودّت باشد، بین ما و اهلبیت(ع) مودّت باشد؛ یعنی تبعیت کرده‌ایم از آن دستوری که خدا توسط پیغمبر(ص) از مردم خواسته است؛ مودت آن محبت شدید نسبت به اهلبیت(ع) است که هیچ‌گاه کمرنگ نمی‌شود. گاهی بعضی می‌گویند: مودّت جنبه عملی دارد و محبت جنبه قلبی؛ محبت یک چیزی در قلب انسان است؛ اما مودّت تبعیت می‌آورد و همین‌طور هم هست.
وقتی پیوند قوی شود، فردجویا می‌شود امام من چه کرده و از ما در زندگی شخصی و اجتماعی، در زندگی سیاسی و اقتصادی، چه خواسته؟ من هم همان کار را انجام می‌دهم، این می‌شود مودّت. اگر یک‌جا با اینها بودیم و یک‌جا نبودیم، مودّت نیست. اگر زمینه گناه فراهم شد و از خدا غافل شدیم و خدای ناکرده تن به گناه دادیم، به این معناست که بین ما و ائمه(ع) مودّت نیست؛ مودّت انسان را به اوج توحید و تقوا رسانده و او را از گناه حفظ می‌کند.
محبت به اهلبیت(ع) در روایات
روایات لزوم حب به اهلبیت(س) را باید از دل این آیات درآورد. روایتی که می‌گوید: «حبّ علیٍ عبادة وبغضه کفر»؛ حبّ علیٍ ایمان و بغضش کفر است، ریشه در همین آیات دارد. نمی‌شود انسان حبّ امیرالمؤمنین(ع) را نداشته باشد و مؤمن باشد. نمی‌شود کسی بغض امیرالمؤمنین(ع) را داشته باشد و مؤمن باشد! با این توضیح اجمالی بر اساس این دو آیه، معلوم می‌گردد که چرا امیرالمؤمنین(ع) در نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «لَوْ ضَرَبْتُ خَيْشُومَ اَلْمُؤْمِنِ بِسَيْفِي هَذَا عَلَى أَنْ يُبْغِضَنِي مَا أَبْغَضَنِي»؛ خیشوم ریشه بینی است؛ یعنی اگر انتهای بینی یک مؤمن را با همین شمشیر بزنم، برای اینکه با من بغض پیدا کند، هرگز با من دشمن نخواهد شد. در مقابل اگر تمام دنیا را به منافق بدهیم، برای اینکه علی(ع) را دوست داشته باشد، دوست نخواهد داشت: «ما احبّنی». برای اینکه «وُدّ» جعل می‌خواهد: ]سیجعل لهم الرحمن ودّا]. «وُدّ»، جاعلی لازم دارد که خداست. اگر یک مؤمن را تکه‌تکه‌اش کنند، دست از محبت امیرالمؤمنین(ع) برنمی‌دارد؛ چون خدا این «وُدّ» را در قلب او قرار داده است. این روایت رسول‌خدا(ص) که «حبُّ علي إيمان وبغضه كُفر» ریشه در آیات قرآن دارد.
معیار اصلی انتخاب کارگزاران نظام اسلامی
مودّت فی‌القربی یک امری است که ما مکلف به آن هستیم و ریشه قرآنی دارد و دستور خداست؛ لذا در نظام اسلامی باید یکی از شاخص‌های اصلی مسئولین را مودّت فی‌القربی قرار بدهیم. بحث شیعه و سنی نیست، بحث این است که این مطلب به‌عنوان یک تکلیف واضح در قرآن آمده و همه کسانی که قرآن را قبول دارند، باید تحت این عنوان باشند. اگر کسی بخواهد کارگزار این نظام اسلامی باشد، باید مودّت فی‌القربی یکی از معیارهای انتخاب او در کنار کارایی و تدینش باشد.
آیه وجوب مودّت مربوط به افراد و فقط یک حکم شخصی نیست؛ بلکه از آن استفاده می‌شود که مودّت اهلبیت(ع) بر همگان واجب است. پس در نظام اسلامی، مسئولان باید این امر را مورد توجه قرار دهند و بدانند کسانی که مودّت و تبعیت عملی از اهلبیت(ع) ندارند، صلاحیت تصدی امور را ندارند. این آیه، هم دستور فردی و هم دستور اجتماعی دارد.
اینکه رهبری معظم انقلاب می‌فرمایند: باید افرادی مسئولیت امور را به عهده بگیرند که از بُن دندان معتقد به جمهوری اسلامی باشند، یکی از معیارهایش همین است. چطور یک مسئولی به خودش اجازه می‌دهد، این مسئله و این شاخص بسیار مهم را نادیده بگیرد؟! این برخلاف قرآن است.
عزاداری برای اظهار مودّت به اهلبیت(ع) است نه ترویج منکر
مودّت فی‌القربی همیشه باید مورد توجه ما باشد. این محرمی که آمد، هرکدام در خلوت خود بنشینیم و بگوییم ما چند درجه از مودّت فی‌القربی داریم؟ آن آدمی که چندین ساعت در گرمای شدید می‌ایستد و عرض ارادت به امام حسین(س) می‌کند، با کسی که در خانه زیر کولر نشسته و اشک می‌ریزد، خیلی تفاوت دارد؛ ولو هر دو مودت فی‌القربی دارند. مودّت فی‌القربی معیار قبولی اعمال است. اگر نباشد، اعمال مورد قبول قرار نمی‌گیرد؛ ولو بخواهند در دستگاه امام حسین(ع) خودنمایی کنند؛ چون اگر مودّت فی‌القربی نداشته باشد، فایده ندارد. امروزه متأسفانه بعضی‌ها برای ترویج منکَر زیر خیمه امام حسین(س) می‌آیند. کسی که منکَر را ترویج می‌کند، مودّت فی‌القربی ندارد. مودّت یعنی تبعیت عملی از امام و ائمه معصومین(س) در همه امور؛ عده‌ای به‌عنوان اینکه ما عزادار امام حسین(ع) هستیم، دسته بی‌حجاب در خیابان راه می‌اندازند و حتی زنجیر هم می‌زنند. چطور بگوییم اینها عزادار امام حسین(ع) هستند؛ درحالی‌که ترویج منکر می‌کنند؟
امام حسین(ع) که آمد کربلا و شهید شد، فرمود: «إنی أرید ان آمر بالمعروف و نانهی عن المنکر». آیا می‌توانیم بگوییم این افراد عزادار امام حسین(ع) هستند؟ البته باب‌الحسین، باب نجات امت است؛ یعنی آن کسی که تا حالا مست دنیا و شیطان و هوا و هوس بوده، در مجلس امام حسین(ع) خطایش را کنار می‌گذارد. قدم این عزیزان روی چشم همه؛ زیرا امروز اهل این خیمه شده؛ اما کسی که می‌خواهد، زیر این خیمه ترویج منکر کند، اصلاً عزادار نیست و خودش را فریب می‌دهد. باید مراقب این انحرافات و آسیب‌ها و بدعت‌ها بود.