آیت‌الله‌العظمی جوادی آملی در پیامی به همایش بین‌المللی «خانواده مقاوم، جنبش‌های اخلاقی جهان متحول» تأکید کردند
فرزندپروری و هدایت فرزند از مهمترین دستورهای اهل‌بیت(ع)
همایش بین‌المللی «خانواده مقاوم، جنبش‌های اخلاقی جهان متحول»، با پیام تصویری حضرت آیت‌الله جوادی آملی و ارائه محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و حجت‌الاسلام والمسلمین زیبایی‌نژاد، رئیس پژوهشکده زن و خانواده، ۳۰ اردیبهشت در سالن همایش‌های کتابخانه ملی در تهران برگزار شد.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء، در پیام حضرت آیت‌الله جوادی آملی به این همایش آمده است:
همه ما موظفیم، هم گذشتگان را حفظ کنیم و هم آیندگان را. باید میراث گذشته را حفظ کنیم و بزرگانی که در این سرزمین با کتاب و بنان و بیان معارفی را به ما سپرده‌اند حفظ کنیم؛ زیرا خدا به این قلم‌ها و کتاب‌ها و کتابت‌ها سوگند یاد کرد. خدایی که به مرکب قسم می‌خورد، خدایی که به کتاب قسم می‌خورد، خدایی که به قلم قسم یاد می‌کند، ما را به حوزه توانمند و دانشگاه توانمند دعوت می‌کند: [ن والقلم وما یسطرون]1.ما باید طرزی در حوزه و دانشگاه درس بخوانیم که خدا به نوشته‌های ما سوگند یاد کند، باید طرزی درس بخوانیم که خدا بر گفته‌های ما صحه بگذارد، باید طرزی درس بخوانیم که آینده را هم حفظ بکنیم.
مفضل‌بن عمر به بارگاه امام صادق(ع) بار یافت. حضرت فرمود: «فإن مت فورث کتبک بنیک»؛2 اولاً فرزندان خود را درست تربیت کن، الهی تربیت کن و ثانیاً آن‌قدر درس بخوان که از خودت کتابی به یادگار بگذاری و آنها وارث کتاب تو باشند؛ نه اینکه کتاب بخری و به آنها بسپاری. آن هم کار خوبی است؛ اما نفرمود، کتاب خریده را به آنها بده، فرمود: کتاب خودت را برای آنها به ارث بگذار: «فإن مت فورث کتبک بنیک».
اینکه خدا به مرکب قسم یاد می‌کند، به قلم قسم یاد می‌کند، به نوشته و مقال و مقالت، به کتاب و به رساله، قسم یاد می‌کند، این خدا ما را به علم و صلاح و فلاح دعوت می‌کند تا هم خود صالح باشیم، هم آثار گذشتگان را خوب حفظ بکنیم و هم مآثری را به آیندگان بسپاریم. فرزندپروری، هدایت فرزند، فرزند را به بار آوردن و نیکو به جامعه تحویل دادن، از مهمترین دستورهای اهل‌بیت(ع) است.
جابر که در دوران کهن‌سالی، بینایی خود را از دست داد، عصا به دست می‌گرفت، در کوی و برزن شهر حرکت می‌کرد و به مردم شهر می‌گفت: «أدبوا أولادکم علی حب علی».3 این رسم دینداری بود. جابر از اصحاب اهل‌بیت(ع) بود، سالمند شد، دیدش را از دست داد؛ اما عصا به دست می‌گرفت و در کوی و برزن مدینه حرکت می‌کرد و می‌گفت: مردم! بچه‌های‌تان را شیعه بار بیاورید، بچه‌های‌تان را اهل‌بیتی بار بیاورید، بچه‌های‌تان را عاقل بار بیاورید.
فرمودند: وقتی فرزندان‌تان به دنیا آمدند، اولین قطره‌ای که به کام ایشان می‌رسد، تربت حسین‌بن علی باشد. بچه‌های‌تان را طرزی تربیت کنید که با آداب الهی همراه باشند که وقتی بزرگ شدند، نه بی‌راهه بروند، نه راه کسی را ببندند؛ زیرا کودکی که اولین قطره‌ای که به کامش فرو رفت، آب تربت حسین‌بن علی(ع) بود و اولین صدایی که به گوشش می‌رسد، «أدبوا أولادکم علی حب علی» بود، این اصالت خانوادگی را حفظ می‌کند. اینکه صله رحم واجب شد، برای همین است که از دیگران غفلت نکنیم. این فرهنگ غنی و قوی اسلام را در خاندان خودمان حفظ بکنیم و اینها را نیکو بار بیاوریم که نه بی‌راهه بروند و نه راه کسی را ببندند.
از اینکه حالم مساعد نبود و بیش از این تصدیع نمی‌دهم. عذرخواهی می‌کنم؛ ولی به فکر جوان‌ها باشیم، به فکر دختران عزیز و پسران عزیزمان باشیم! اینها میوه هستی مایند، اینها را صالح و صالحانه بار بیاوریم و این کشور علی‌بن ابی‌طالب(ع) را که روی خون هزارها شهید مستقر شده است، به دست اینها بسپاریم! به این زودی کشوری به‌صورت کشور علی‌بن ابی‌طالب و امام حسین و اهل‌بیت(ع) و وجود مبارک ولی‌عصر(عج) پیدا نمی‌شود!
حل دوگانه‌های مسائل زنان و خانواده از دستاوردهای انقلاب بود
به گزارش خبرگزاری حوزه در تهران، محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در این همایش، با بیان اینکه نهضت ما، یک نهضت دینی و اسلامی است و یک عنصر پیشرو و پویا در ذات این نهضت وجود دارد، ادامه داد:
یکی از مهمترین دستاوردهای علمی و عملی انقلاب اسلامی، حل تعارضات دوگانه علم و دین بود که در پیش روی حوزه اجتماعی ما قرار می‌گرفت. آیا علم با دین قابل جمع است و ما می‌توانیم، از دستاوردهای علمی جدید استفاده کنیم؟ ازجمله دوگانه‌های دیگری که ایجاد شده، در حوزه مسائل زنان و خانواده بود. غربی‌ها هر جایی در جهان اسلام رفتند، از حمله ناپلئون به مصر تا به امروز، مهمترین نسخه‌هایی که برای عبور جوامع دینی از عقب‌ماندگی به پیشرفت ارائه می‌دهند، کنار گذاشتن سنت‌های خانواده‌محور در جهان اسلام است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: اگر امروز در حوزه پوشش و حجاب با این تفکر وارداتی دچار مشکل هستیم، چون این را حلقه اول برای زدن نهاد خانواده می‌دانیم. دشمن و رقیب گفتمانی ما در طول ۲۰۰ سال اخیر، تلاش کرده نهاد اصیلی را که مجموعه‌های آموزه‌های گفتمانی و دینی ما بر آن شکل گرفته، از بین ببرد.
وی با بیان اینکه امروز موضوع خانواده، یک موضوع فرادینی است و ما باید بتوانیم، از موضوع خانواده در دنیا دفاع کنیم، تصریح کرد: خانواد در همه نقاط دنیا مورد تعرض است. خانواده بنیان تفکر دینی ماست؛ اما یک حوزه جهان‌شمولی را هم دارد و با آن، قدرت اجماع‌سازی را به دست می‌آوریم.
اسماعیلی با بیان اینکه طی دو سال اخیر در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بیش از ۷۰ فیلمنامه در شورای نظارت به‌دلیل اینکه به نهاد خانواده توهین کرده، رد شده است، اظهار کرد: این آثار خانواده را تضعیف و سیاه‌نمایی می‌کرد. نباید اجازه دهیم، چنین مفاهیمی در حوزه آثار نمایشی و تبلیغاتی ما قرار بگیرد. امروز شبکه نمایش خانگی در کشور که در سال‌های اخیر مورد اختلاف نظر بوده، متأسفانه پر از سیاه‌نمایی و تضعیف خانواده است. باید لوله فاضلابی که به حوزه سلوک اجتماعی ما وصل شده و مناسبات اجتماعی را به هم می‌ریزد، بسته شود.
وزیر ارشاد با تأکید بر اینکه در یک جنگ گسترده ترکیبی فرهنگی قرار گرفته‌ایم؛ اما مستحکم جلو می‌رویم، افزود: اگر خانواده سالم می‌خواهیم، باید حوزه مد و لباس سامان پیدا کند. باید میدان هفت تیر تهران محل مناسب برای خرید لباس‌های مناسب خانم‌ها باشد. خانم‌های عفیف از ما گله می‌کنند که لباس مناسب پیدا نمی‌کنیم. به‌زودی یک مرکز بزرگ در خیابان هفت تیر برای عرضه پوشاک عفیفانه افتتاح خواهد شد.
اسماعیلی با بیان اینکه نهاد خانواده در ایران هنوز بالاتر از همه میانگین‌های جهانی مورد تکریم و وفاق است، اضافه کرد: انسجام خانوادگی هنوز در جامعه ایرانی بسیار بالاست. نباید در سیاه‌نمایی‌ها غرق شویم. خانواده هنوز مهمترین پایگاه اجتماعی در کشور ماست. باید این پایگاه را در حوزه مد و لباس و آثار نمایشی ارتقا دهیم.
وی گفت: صیانت از خانواده در کتاب‌های درسی باید وجود داشته باشد. هر جا کتابی درباره همجنس‌گرایی مشاهده کردید، به ما اطلاع دهید. این خط قرمز ماست و آن را جمع می‌کنیم.
اسماعیلی در پایان تأکید کرد: مدیریت فرهنگی برای پاسداشت نهادهای اصیل ازجمله نهاد خانواده، باید به ریل اصلی بازگردد.
جهان به سمت فردگرایی حرکت می‌کند
حجت‌الاسلام والمسلمین زیبایی‌نژاد رئیس پژوهشکده زن و خانواده هم در این همایش با خیرمقدم به مهمانانی که از کشورهای مراکش، لبنان، عراق، بوسنی، برزیل و بورکینافاسو در این مراسم شرکت کرده‌بودند، اظهار کرد: معادله راهبری در موقعیت تهدید و معادله راهبری در موقعیت قدرت متفاوت است. گاهی اوقات از همان الگوهای راهبری موقعیت قدرت در موقعیت تهدید استفاده می‌کنیم که منجر به ایجاد بحران می‌شود.
وی با طرح اینکه آیا خانواده می‌تواند، با همان الگویی که قبلاً راهبری می‌کرد، فرزندانش را امروز هم راهبری کند؟ تأکید کرد: پرسش اساسی که بر این اساس همایش را شکل دادیم، این است که در موقعیت تهدید که جهان به سمت فردگرایی حرکت می‌کند، چه باید کرد که خانواده ارزشمند شود و با نهادینه کردن اخلاق و ارزش‌ها، در نسل‌های آینده فرزندان‌شان شناگر آب‌های خروشان باشند.
رئیس پژوهشکده زن و خانواده، با بیان اینکه جدا از مسیر فراخوان مقالات، مسیرهای زیادی را برای برگزاری این همایش پیمودیم، ابراز کرد: با اندیشمندان و کارشناسان مصاحبه‌های علمی انجام دادیم که حاصل آن، دو جلد کتاب در ۶۰۰ صفحه است. در مسیر این مصاحبه‌ها، با چهره‌های گمنامی مواجه شدیم که از برکات نسل پس از انقلاب هستند. بیش از ۳۰ نشست علمی را در حوزه‌های تعلیم و تربیت، اخلاق و فلسفه و اخلاق، اصحاب سینما و نشست‌هایی را با جامعه‌شناسان، سیاست‌گذاران و معماران شهری برگزار کردیم. در مراسم امروز سه اثر سینمایی، تعلیم و تربیت و اخلاق رونمایی می‌شود.
وی استفاده از ظرفیت کارشناسان خارجی را که جمعی از آنان مهمان همایش بودند، از دیگر اقدامات صورت‌گرفته در برگزاری این همایش عنوان کرد و گفت: در این کار با محدودیت‌هایی از سوی کشورهای لیبرال مواجه شدیم. در سالیان اخیر آمریکا، کانادا و برخی کشورهای دیگر، محدودیت‌های شدیدی را در به‌کارگیری نیروهای علمی دانشگاهی علیه ایران اعمال کردند که ایران کشوری تروریست است و کسی حق ارتباط علمی با این کشور را ندارد.
دبیر علمی همایش خانواده مقاوم افزود: کشورهایی که خود را مهد آزادی می‌دانند، درباره موضوعات علمی تسامح و مدارا ندارند.
«غفرالله لنا ولکم والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته»
..............................................
پی نوشت‌ها
1. سوره قلم، آیه1؛ 2. بحارالأنوار، ج2، ص150؛
3. من لا یحضره الفقیه، ج3، ص493؛
همه ما موظفیم، هم گذشتگان را حفظ کنیم و هم آیندگان را. باید میراث گذشته را حفظ کنیم و بزرگانی که در این سرزمین با کتاب و بنان و بیان معارفی را به ما سپرده‌اند حفظ کنیم؛ زیرا خدا به این قلم‌ها و کتاب‌ها و کتابت‌ها سوگند یاد کرد. خدایی که به مرکب قسم می‌خورد، خدایی که به کتاب قسم می‌خورد، خدایی که به قلم قسم یاد می‌کند، ما را به حوزه توانمند و دانشگاه توانمند دعوت می‌کند: [ن والقلم وما یسطرون]1.ما باید طرزی در حوزه و دانشگاه درس بخوانیم که خدا به نوشته‌های ما سوگند یاد کند، باید طرزی درس بخوانیم که خدا بر گفته‌های ما صحه بگذارد، باید طرزی درس بخوانیم که آینده را هم حفظ بکنیم.
مفضل‌بن عمر به بارگاه امام صادق(ع) بار یافت. حضرت فرمود: «فإن مت فورث کتبک بنیک»؛2 اولاً فرزندان خود را درست تربیت کن، الهی تربیت کن و ثانیاً آن‌قدر درس بخوان که از خودت کتابی به یادگار بگذاری و آنها وارث کتاب تو باشند؛ نه اینکه کتاب بخری و به آنها بسپاری. آن هم کار خوبی است؛ اما نفرمود، کتاب خریده را به آنها بده، فرمود: کتاب خودت را برای آنها به ارث بگذار: «فإن مت فورث کتبک بنیک».
اینکه خدا به مرکب قسم یاد می‌کند، به قلم قسم یاد می‌کند، به نوشته و مقال و مقالت، به کتاب و به رساله، قسم یاد می‌کند، این خدا ما را به علم و صلاح و فلاح دعوت می‌کند تا هم خود صالح باشیم، هم آثار گذشتگان را خوب حفظ بکنیم و هم مآثری را به آیندگان بسپاریم. فرزندپروری، هدایت فرزند، فرزند را به بار آوردن و نیکو به جامعه تحویل دادن، از مهمترین دستورهای اهل‌بیت(ع) است.
جابر که در دوران کهن‌سالی، بینایی خود را از دست داد، عصا به دست می‌گرفت، در کوی و برزن شهر حرکت می‌کرد و به مردم شهر می‌گفت: «أدبوا أولادکم علی حب علی».3 این رسم دینداری بود. جابر از اصحاب اهل‌بیت(ع) بود، سالمند شد، دیدش را از دست داد؛ اما عصا به دست می‌گرفت و در کوی و برزن مدینه حرکت می‌کرد و می‌گفت: مردم! بچه‌های‌تان را شیعه بار بیاورید، بچه‌های‌تان را اهل‌بیتی بار بیاورید، بچه‌های‌تان را عاقل بار بیاورید.
فرمودند: وقتی فرزندان‌تان به دنیا آمدند، اولین قطره‌ای که به کام ایشان می‌رسد، تربت حسین‌بن علی باشد. بچه‌های‌تان را طرزی تربیت کنید که با آداب الهی همراه باشند که وقتی بزرگ شدند، نه بی‌راهه بروند، نه راه کسی را ببندند؛ زیرا کودکی که اولین قطره‌ای که به کامش فرو رفت، آب تربت حسین‌بن علی(ع) بود و اولین صدایی که به گوشش می‌رسد، «أدبوا أولادکم علی حب علی» بود، این اصالت خانوادگی را حفظ می‌کند. اینکه صله رحم واجب شد، برای همین است که از دیگران غفلت نکنیم. این فرهنگ غنی و قوی اسلام را در خاندان خودمان حفظ بکنیم و اینها را نیکو بار بیاوریم که نه بی‌راهه بروند و نه راه کسی را ببندند.
از اینکه حالم مساعد نبود و بیش از این تصدیع نمی‌دهم. عذرخواهی می‌کنم؛ ولی به فکر جوان‌ها باشیم، به فکر دختران عزیز و پسران عزیزمان باشیم! اینها میوه هستی مایند، اینها را صالح و صالحانه بار بیاوریم و این کشور علی‌بن ابی‌طالب(ع) را که روی خون هزارها شهید مستقر شده است، به دست اینها بسپاریم! به این زودی کشوری به‌صورت کشور علی‌بن ابی‌طالب و امام حسین و اهل‌بیت(ع) و وجود مبارک ولی‌عصر(عج) پیدا نمی‌شود!
حل دوگانه‌های مسائل زنان و خانواده از دستاوردهای انقلاب بودبه گزارش خبرگزاری حوزه در تهران، محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در این همایش، با بیان اینکه نهضت ما، یک نهضت دینی و اسلامی است و یک عنصر پیشرو و پویا در ذات این نهضت وجود دارد، ادامه داد:
یکی از مهمترین دستاوردهای علمی و عملی انقلاب اسلامی، حل تعارضات دوگانه علم و دین بود که در پیش روی حوزه اجتماعی ما قرار می‌گرفت. آیا علم با دین قابل جمع است و ما می‌توانیم، از دستاوردهای علمی جدید استفاده کنیم؟ ازجمله دوگانه‌های دیگری که ایجاد شده، در حوزه مسائل زنان و خانواده بود. غربی‌ها هر جایی در جهان اسلام رفتند، از حمله ناپلئون به مصر تا به امروز، مهمترین نسخه‌هایی که برای عبور جوامع دینی از عقب‌ماندگی به پیشرفت ارائه می‌دهند، کنار گذاشتن سنت‌های خانواده‌محور در جهان اسلام است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: اگر امروز در حوزه پوشش و حجاب با این تفکر وارداتی دچار مشکل هستیم، چون این را حلقه اول برای زدن نهاد خانواده می‌دانیم. دشمن و رقیب گفتمانی ما در طول ۲۰۰ سال اخیر، تلاش کرده نهاد اصیلی را که مجموعه‌های آموزه‌های گفتمانی و دینی ما بر آن شکل گرفته، از بین ببرد.
وی با بیان اینکه امروز موضوع خانواده، یک موضوع فرادینی است و ما باید بتوانیم، از موضوع خانواده در دنیا دفاع کنیم، تصریح کرد: خانواد در همه نقاط دنیا مورد تعرض است. خانواده بنیان تفکر دینی ماست؛ اما یک حوزه جهان‌شمولی را هم دارد و با آن، قدرت اجماع‌سازی را به دست می‌آوریم.
اسماعیلی با بیان اینکه طی دو سال اخیر در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بیش از ۷۰ فیلمنامه در شورای نظارت به‌دلیل اینکه به نهاد خانواده توهین کرده، رد شده است، اظهار کرد: این آثار خانواده را تضعیف و سیاه‌نمایی می‌کرد. نباید اجازه دهیم، چنین مفاهیمی در حوزه آثار نمایشی و تبلیغاتی ما قرار بگیرد. امروز شبکه نمایش خانگی در کشور که در سال‌های اخیر مورد اختلاف نظر بوده، متأسفانه پر از سیاه‌نمایی و تضعیف خانواده است. باید لوله فاضلابی که به حوزه سلوک اجتماعی ما وصل شده و مناسبات اجتماعی را به هم می‌ریزد، بسته شود.
وزیر ارشاد با تأکید بر اینکه در یک جنگ گسترده ترکیبی فرهنگی قرار گرفته‌ایم؛ اما مستحکم جلو می‌رویم، افزود: اگر خانواده سالم می‌خواهیم، باید حوزه مد و لباس سامان پیدا کند. باید میدان هفت تیر تهران محل مناسب برای خرید لباس‌های مناسب خانم‌ها باشد. خانم‌های عفیف از ما گله می‌کنند که لباس مناسب پیدا نمی‌کنیم. به‌زودی یک مرکز بزرگ در خیابان هفت تیر برای عرضه پوشاک عفیفانه افتتاح خواهد شد.
اسماعیلی با بیان اینکه نهاد خانواده در ایران هنوز بالاتر از همه میانگین‌های جهانی مورد تکریم و وفاق است، اضافه کرد: انسجام خانوادگی هنوز در جامعه ایرانی بسیار بالاست. نباید در سیاه‌نمایی‌ها غرق شویم. خانواده هنوز مهمترین پایگاه اجتماعی در کشور ماست. باید این پایگاه را در حوزه مد و لباس و آثار نمایشی ارتقا دهیم.
وی گفت: صیانت از خانواده در کتاب‌های درسی باید وجود داشته باشد. هر جا کتابی درباره همجنس‌گرایی مشاهده کردید، به ما اطلاع دهید. این خط قرمز ماست و آن را جمع می‌کنیم.
اسماعیلی در پایان تأکید کرد: مدیریت فرهنگی برای پاسداشت نهادهای اصیل ازجمله نهاد خانواده، باید به ریل اصلی بازگردد.
جهان به سمت فردگرایی حرکت میکندحجتالاسلام والمسلمین زیبایی‌نژاد رئیس پژوهشکده زن و خانواده هم در این همایش با خیرمقدم به مهمانانی که از کشورهای مراکش، لبنان، عراق، بوسنی، برزیل و بورکینافاسو در این مراسم شرکت کرده‌بودند، اظهار کرد: معادله راهبری در موقعیت تهدید و معادله راهبری در موقعیت قدرت متفاوت است. گاهی اوقات از همان الگوهای راهبری موقعیت قدرت در موقعیت تهدید استفاده می‌کنیم که منجر به ایجاد بحران می‌شود.
وی با طرح اینکه آیا خانواده می‌تواند، با همان الگویی که قبلاً راهبری می‌کرد، فرزندانش را امروز هم راهبری کند؟ تأکید کرد: پرسش اساسی که بر این اساس همایش را شکل دادیم، این است که در موقعیت تهدید که جهان به سمت فردگرایی حرکت می‌کند، چه باید کرد که خانواده ارزشمند شود و با نهادینه کردن اخلاق و ارزش‌ها، در نسل‌های آینده فرزندان‌شان شناگر آب‌های خروشان باشند.
رئیس پژوهشکده زن و خانواده، با بیان اینکه جدا از مسیر فراخوان مقالات، مسیرهای زیادی را برای برگزاری این همایش پیمودیم، ابراز کرد: با اندیشمندان و کارشناسان مصاحبه‌های علمی انجام دادیم که حاصل آن، دو جلد کتاب در ۶۰۰ صفحه است. در مسیر این مصاحبه‌ها، با چهره‌های گمنامی مواجه شدیم که از برکات نسل پس از انقلاب هستند. بیش از ۳۰ نشست علمی را در حوزه‌های تعلیم و تربیت، اخلاق و فلسفه و اخلاق، اصحاب سینما و نشست‌هایی را با جامعه‌شناسان، سیاست‌گذاران و معماران شهری برگزار کردیم. در مراسم امروز سه اثر سینمایی، تعلیم و تربیت و اخلاق رونمایی می‌شود.
وی استفاده از ظرفیت کارشناسان خارجی را که جمعی از آنان مهمان همایش بودند، از دیگر اقدامات صورت‌گرفته در برگزاری این همایش عنوان کرد و گفت: در این کار با محدودیت‌هایی از سوی کشورهای لیبرال مواجه شدیم. در سالیان اخیر آمریکا، کانادا و برخی کشورهای دیگر، محدودیت‌های شدیدی را در به‌کارگیری نیروهای علمی دانشگاهی علیه ایران اعمال کردند که ایران کشوری تروریست است و کسی حق ارتباط علمی با این کشور را ندارد.
دبیر علمی همایش خانواده مقاوم افزود: کشورهایی که خود را مهد آزادی می‌دانند، درباره موضوعات علمی تسامح و مدارا ندارند.
«غفرالله لنا ولکم والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته»
..............................................
پی نوشت‌ها1. سوره قلم، آیه1؛ 2. بحارالأنوار، ج2، ص150؛
3. من لا یحضره الفقیه، ج3، ص493؛