▪ ولادت: 1307ش

▪ وفات: 1389ش

▪ عمر: 82 سال

▪ مدفن: حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه‌ سلام‌الله‌علیها

▪ اساتید: آیات عظام؛ سیدمحمد حجت کوه‌کمره‌ای، سیدمحمد محقق‌داماد، سیدمحمد حسین طباطبایی، سیدابوالقاسم خویی، حسین بروجردی و...

▪ آثار: منهاج‌الصالحین، فقه مبسوط، تعلیقه بر اسفار، رساله در فروع علم اجمالی، شرح کفایةالاصول و...

▪ ولادت

عالم ربانی و فقیه اهل‌بیت علیهم‌السلام حضرت آیةالله‌ سیدمحمد مفتی‌الشیعه اردبیلی قدس‌سره از مفاخر حوزه علمیه قم، سال 1307 شمسی در خانواده‌ای اصیل و علمی در اردبیل دیده به جهان گشود. والد ارجمندش آیةالله‌ سیدمحمدتقی مفتی‌الشیعه، عالمی متقی، مرجع تقلید و متصدی امور شرعی اردبیل و منطقه بود.

▪ خاندان مفتی‌الشیعه

خاندان مفتی‌الشیعه اردبیلی از خانواده‌های علمی و فقهی در منطقه آذربایجان می‌باشند و قدمت فقاهت و روحانیت در این خاندان به بیش از سه قرن می‌رسد. اجداد معظم‌له در طول تاریخ مورد احترام و توجه مردم بوده و نسبش به هفتمین امام همام شیعیان، حضرت موسی ‌بن جعفر علیه‌السلام می‌رسد.

▪ تحصیلات

پس از دوران کودکی با هدایت‌های پدر و علاقه‌مندی خویش به تحصیل علوم دینی پرداخت و بخش‌های مهمی از سطح و سطوح عالی را در حوزه علمیه اردبیل فراگرفت. بیش از شانزده سال از بهار عمرش نگذشته بود که سایه پر مهر پدر را از دست داده و در غم و اندوه پدر به سوگ نشست و در همین ایام عزاداری پدر بود که توسط آیةالله‌العظمی‌ سیدیونس اردبیلی قدس‌سره به لباس مقدس روحانیت ملبس گردید و چندی بعد امامت جماعت مسجد پدرش «مسجد بازار» را به عهده گرفت و با استقبالی که مردم نشان دادند در سنگر مسجد و محراب انجام وظیفه کرد.

▪ هجرت به قم

عشق به تحصیل باعث شد تا در سال 1367 قمری برای ادامه تحصیل به حوزه علمیه قم هجرت کرد و کفایةالاصول را در نزد مرحوم آیةالله‌العظمی‌ مرعشی نجفی فراگرفت. سپس دروس خارج آیات عظام حاج آقاحسین بروجردی، حاج سیدمحمد حجت کوه‌کمری، سیدمحمد محقق داماد و امام خمینی‌ قدس‌سرهم شرکت کرد. ایشان علاوه بر دروس خارج فقه و اصول، در جلسات تفسیری، فلسفه و هیئت حکیم متأله علامه طباطبایی قدس‌سره نیز شرکت نموده و بهره کافی را بردند.

▪ هجرت به نجف‌اشرف

آیةالله سیدمحمد‌ مفتی‌الشیعه در سال 1374 قمری جهت تکمیل و آشنایی با مبانی استنباطی اعاظم نجف‌اشرف، هجرت علمی خود را به آن حوزه با قدمت، آغاز کرد و از محضر بزرگانی چون آیات عظام سیدمحسن حکیم، سیدمحمود شاهرودی، سیدابوالقاسم خویی و شیخ حسین حلی قدس‌سرهم بهره‌های فراوانی برد. البته ایشان بیش از همه ملازم دروس حضرت آیةالله‌ شیخ حسین حلی قدس‌سره گردید و یک دوره کامل از مباحث اصولی و مباحث اجتهاد و تقلید و طهارت استاد را به رشته تحریر درآورد.

▪ بازگشت به وطن

در پی ارسال نامه‌های متعدد متدنیین اردبیل به محضر اعاظم نجف مبنی بر فرستادن آیةالله‌ مفتی‌الشیعه به اردبیل، با صلاحدید آیةالله‌العظمی‌ حکیم قدس‌سره تصمیم به مراجعت گرفت.

پس از بازگشت به اردبیل، مردم و علما به گرمی از ایشان استقبال کرده و مقدمش را گرامی داشتند. آیةالله‌ مفتی‌الشیعه وکیل و مورد اعتماد آیةالله‌العظمی‌ حکیم بود و در جواب نامه‌هایی که از اردبیل به محضر آن مرجع تقلید ارسال می‌شد، معظم‌له در جواب مرقوم می‌کردند که به نماینده ما حجةالاسلام آقای مفتی‌الشیعه مراجعه کنید. ایشان پس از یک سال و نیم اقامت در اردبیل، جهت پیگیری کارهای علمی و نیمه‌تمام تحقیقی خود به نجف‌اشرف باز گشت و در نجف اشرف علاوه بر تحصیل و تحقیقات علمی، به تدریس و تربیت طلاب اهتمام جدی داشت و بسیاری از طلاب علوم دینی از محضرش بهره‌مند می‌شدند.

▪ مراجعت به قم

در سال 1396 قمری رژیم حاکم بر عراق طی حکمی جابرانه علما و طلاب ایرانی، افغانی، پاکستانی و هندی را از عراق اخراج کرد. حضرت آیةالله‌ مفتی‌الشیعه نیز همراه چندین نفر از علما پس از چند روز زندانی شدن اخراج شدند. ایشان پس از ورود به ایران به حوزه علمیه قم رفت و در مجاورت کریمه اهل‌بیت حضرت فاطمه معصومه‌ علیهم‌السلام سکونت نمود. این عالم ربانی در حوزه علمیه قم به درس و بحث و تحقیقات علمی خود ادامه داد. محفل علمی معظم‌له محل رفت‌وآمد فضلای لبنانی، عراقی و حجازی بود و به زبان عربی برایشان تدریس می‌کرد. ایشان در سال‌های آخر عمر شریفشان، در مؤسسه امام محمدتقی‌ علیه‌السلام تدریس خارج فقه و اصول داشت. هم‌چنین در قم وکیل و نماینده آیةالله‌العظمی‌ سیدعبدالاعلی سبزواری بود و همه امور مربوط به اجازات آیةالله‌ سبزواری را انجام می‌داد.

▪ خصوصیات اخلاقی

حضرت آیةالله‌ مفتی‌الشیعه فقیهی خوش برخورد، حلیم و متواضع بود. با واردین به محضرش با خوش‌رویی و تواضع برخورد می‌کرد و برای طلاب حوزه به‌ویژه برای طلاب خارجی ملجأ و پناهگاه خوبی بود و در رسیدگی به مشکلات علمی و روحی و اخلاقی آنان فعال بود.

▪ بناهای خیریه

تأسیس مرکز تحقیقاتی و کتابخانه امام محمدتقی‌ علیه‌السلام در حوزه علمیه قم در مجاورت مدرسه حجتیه از خدمات مهم فرهنگی ایشان است. این مؤسسه حدود سه هزار مترمربع مساحت و دارای چهار طبقه است که محل تدریس، مطالعه و مخزن کتابخانه است. هم‌چنین در اردبیل دو باب منزل پدری خود را وقف ساحت مقدس امام موسی‌بن جعفر‌ علیهما‌السلام کرده و در سال‌های اخیر آن را توسعه داده و به حسینیه و کتابخانه و محل سکونت برای دانشمندان و علمایی که از اردبیل دیدار می‌کنند اختصاص داد.

▪ وفات

این فقیه وارسته پس از عمری تحصیل و تدریس و تحقیق در علوم اسلامی، در 29 اردیبهشت سال 1389 شمسی بر اثر ایست قلبی به لقاءالله پیوست. پیکر پاکش پس از تشییع و اقامه نماز توسط آیةالله‌العظمی‌ وحید خراسانی در حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه‌ سلام‌الله‌علیها به خاک سپرده شد.

منبع: گلشن ابرار/ج10