سزاوار آن است که نمازگزار معاني اذکار و آن‌چه در نماز مي‌خواند و نيز معاني ادعيه و تعقيبات آن را ملاحظه نمايد؛ چه مي‌بايد که از روي دانستگي و فهميدگي به‌جا آورد،‌ تا ذکر گفتن و دعا خواندن و قرائت‌کردن او،‌ مجرد حرکت دادن زبان،‌ به غير ملاحظه معاني مقصوده آن،‌ نبوده باشد.

چه اگر چنين باشد،‌ حال او مثل شخص عربي باشد که تلفظ به کلام فارسي ‌کرده و شعور به معاني آن چيزي که تلفظ مي‌کند نداشته باشد،‌ يا مثل حال ساهي و غافل و مصروعي که تکلم ‌نموده باشند به چيزي،‌ بدون آن‌که معني آن به‌خاطر ايشان گذرد و ندانند که چه مي‌گويند.

پس بايد در حين قرائت اذکار،‌ با حضور قلب باشي،‌ يعني همگي دل و جان را متوجه درگاه الهي سازي،‌ تا خداي تعالي نيز به جانب تو توجه نمايد و اقبال فرمايد،‌ و هم‌چنين بايد که معاني آيات قرآن و اذکار را در خاطر بگذراني و متوجه آن شوي.

بعد از فراغ از قرائت فاتحه، زماني اندک که گنجايش نفس‌زدني در آن باشد،‌ درنگ نمايي و رعايت تدبر و ترتيل کني. و بايد که ايستادن تو در نماز به وقار و خضوع بوده باشد،‌ و نظر را به موضع سجود افکنده داري و به چپ و راست ملتفت نشوي،‌ و نظر به سوي آسمان نکني.

و بايد که در خاطر بگذراني که اين نمازي که مي‌گزارم نماز وداع است،‌ يعني آخرين نمازهاست،‌ که گويا بعد از آن نماز،‌ ديگر نمازگزاردن ميسر نخواهد شد.

و کافي است در تنبيه نمازگزار،‌ و ترغيب بر ملاحظه معاني آن‌چه در نماز مي‌گويد،‌ قول خداي تعالي در قرآن مجيد،‌ آن‌جا که مي‌فرمايد: يا أيها‌الذين آمنوا لا تقربوا‌الصلاة و أنتم سكارى‏ حتى تعلموا ما تقولون (اي آنان که ايمان آورده‌ايد و گرويده‌ايد به خدا و به پيغمبر خدا،‌ نزديکي مکنيد به نماز در حالتي که مست باشيد،‌ تا آن‌که دانيد که چه مي‌گوييد؛ نساء/44)

و روايت کرده است رئيس‌المحدثين از امام به حق ناطق،‌ امام جعفر صادق(علیه السلام) که آن حضرت فرموده‌اند: من صلى ركعتين يعلم ما يقول فيهما انصرف و ليس بينه و بين‌الله ذنب إلا غفر له.‏

هرکس که دو رکعت نماز بگزارد و داند که در آن دو رکعت چه مي‌گويد،‌ هر آينه برخيزد و نبوده باشد ميانه او و ميانه حضرت عزت گناهي،‌ مگر آن که آمرزيده شده باشد؛ ثواب‌الأعمال و عقاب‌الأعمال/‌ 44.

منبع: حضور قلب در نماز از ديدگاه عالمان رباني و عارفان الهي